महाभारत 3.252 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 252→

[mh-3-252] • 27 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। सरोषरागोपहतेन वल्गुना; सरागनेत्रेण नतोन्नतभ्रुवा। मुखेन विस्फूर्य सुवीरराष्ट्रपं; ततो ऽब्रवीत् तं द्रुपदात्मजा पुनः।

vaiśaṃpāyana uvāca. saroṣarāgopahatena valgunā; sarāganetreṇa natonnatabhruvā. mukhena visphūrya suvīrarāṣṭrapaṃ; tato 'bravīt taṃ drupadātmajā punaḥ.

यशस्विनस् तीक्ष्णविषान् महारथान्; अधिक्षिपन् मूढ न लज्जसे कथम्। महेन्द्रकल्पान् निरतान् स्वकर्मसु; स्थितान् समूहेष्व् अपि यक्षरक्षसाम्।

yaśasvinas tīkṣṇaviṣān mahārathān; adhikṣipan mūḍha na lajjase katham. mahendrakalpān niratān svakarmasu; sthitān samūheṣv api yakṣarakṣasām.

न किं चिद् ईड्यं प्रवदन्ति पापं; वनेचरं वा गृहमेधिनं वा। तपस्विनं संपरिपूर्णविद्यं; भषन्ति हैवं श्वनराः सुवीर।

na kiṃ cid īḍyaṃ pravadanti pāpaṃ; vanecaraṃ vā gṛhamedhinaṃ vā. tapasvinaṃ saṃparipūrṇavidyaṃ; bhaṣanti haivaṃ śvanarāḥ suvīra.

अहं तु मन्ये तव नास्ति कश् चिद्; एतादृशे क्षत्रियसंनिवेशे। यस् त्वाद्य पातालमुखे पतन्तं; पाणौ गृहीत्वा प्रतिसंहरेत।

ahaṃ tu manye tava nāsti kaś cid; etādṛśe kṣatriyasaṃniveśe. yas tvādya pātālamukhe patantaṃ; pāṇau gṛhītvā pratisaṃhareta.

नागं प्रभिन्नं गिरिकूटकल्पम्; उपत्यकां हैमवतीं चरन्तम्। दण्डीव यूथाद् अपसेधसे त्वं; यो जेतुम् आशंससि धर्मराजम्।

nāgaṃ prabhinnaṃ girikūṭakalpam; upatyakāṃ haimavatīṃ carantam. daṇḍīva yūthād apasedhase tvaṃ; yo jetum āśaṃsasi dharmarājam.

बाल्यात् प्रसुप्तस्य महाबलस्य; सिंहस्य पक्ष्माणि मुखाल् लुनासि। पदा समाहत्य पलायमानः; क्रुद्धं यदा द्रक्ष्यसि भीमसेनम्।

bālyāt prasuptasya mahābalasya; siṃhasya pakṣmāṇi mukhāl lunāsi. padā samāhatya palāyamānaḥ; kruddhaṃ yadā drakṣyasi bhīmasenam.

महाबलं घोरतरं प्रवृद्धं; जातं हरिं पर्वतकन्दरेषु। प्रसुप्तम् उग्रं प्रपदेन हंसि; यः क्रुद्धम् आसेत्स्यसि जिष्णुम् उग्रम्।

mahābalaṃ ghorataraṃ pravṛddhaṃ; jātaṃ hariṃ parvatakandareṣu. prasuptam ugraṃ prapadena haṃsi; yaḥ kruddham āsetsyasi jiṣṇum ugram.

कृष्णोरगौ तीक्ष्णविषौ द्विजिह्वौ; मत्तः पदाक्रामसि पुच्छदेशे। यः पाण्डवाभ्यां पुरुषोत्तमाभ्यां; जघन्यजाभ्यां प्रयुयुत्ससे त्वम्।

kṛṣṇoragau tīkṣṇaviṣau dvijihvau; mattaḥ padākrāmasi pucchadeśe. yaḥ pāṇḍavābhyāṃ puruṣottamābhyāṃ; jaghanyajābhyāṃ prayuyutsase tvam.

यथा च वेणुः कदली नलो वा; फलन्त्य् अभावाय न भूतये ऽऽत्मनः। तथैव मां तैः परिरक्ष्यमाणाम्; आदास्यसे कर्कटकीव गर्भम्।

yathā ca veṇuḥ kadalī nalo vā; phalanty abhāvāya na bhūtaye ''tmanaḥ. tathaiva māṃ taiḥ parirakṣyamāṇām; ādāsyase karkaṭakīva garbham.

जयद्रथ उवाच। जानामि कृष्णे विदितं ममैतद्; यथाविधास् ते नरदेवपुत्राः। न त्व् एवम् एतेन विभीषणेन; शक्या वयं त्रासयितुं त्वयाद्य।

jayadratha uvāca. jānāmi kṛṣṇe viditaṃ mamaitad; yathāvidhās te naradevaputrāḥ. na tv evam etena vibhīṣaṇena; śakyā vayaṃ trāsayituṃ tvayādya.

वयं पुनः सप्तदशेषु कृष्णे; कुलेषु सर्वे ऽनवमेषु जाताः। षड्भ्यो गुणेभ्यो ऽभ्यधिका विहीनान्; मन्यामहे द्रौपदि पाण्डुपुत्रान्।

vayaṃ punaḥ saptadaśeṣu kṛṣṇe; kuleṣu sarve 'navameṣu jātāḥ. ṣaḍbhyo guṇebhyo 'bhyadhikā vihīnān; manyāmahe draupadi pāṇḍuputrān.

सा क्षिप्रम् आतिष्ठ गजं रथं वा; न वाक्यमात्रेण वयं हि शक्याः। आशंस वा त्वं कृपणं वदन्ती; सौवीरराजस्य पुनः प्रसादम्।

sā kṣipram ātiṣṭha gajaṃ rathaṃ vā; na vākyamātreṇa vayaṃ hi śakyāḥ. āśaṃsa vā tvaṃ kṛpaṇaṃ vadantī; sauvīrarājasya punaḥ prasādam.

द्रौपद्य् उवाच। महाबला किं त्व् इह दुर्बलेव; सौवीरराजस्य मताहम् अस्मि। याहं प्रमाथाद् इह संप्रतीता; सौवीरराजं कृपणं वदेयम्।

draupady uvāca. mahābalā kiṃ tv iha durbaleva; sauvīrarājasya matāham asmi. yāhaṃ pramāthād iha saṃpratītā; sauvīrarājaṃ kṛpaṇaṃ vadeyam.

यस्या हि कृष्णौ पदवीं चरेतां; समास्थिताव् एकरथे सहायौ। इन्द्रो ऽपि तां नापहरेत् कथं चिन्; मनुष्यमात्रः कृपणः कुतो ऽन्यः।

yasyā hi kṛṣṇau padavīṃ caretāṃ; samāsthitāv ekarathe sahāyau. indro 'pi tāṃ nāpaharet kathaṃ cin; manuṣyamātraḥ kṛpaṇaḥ kuto 'nyaḥ.

यदा किरीटी परवीरघाती; निघ्नन् रथस्थो द्विषतां मनांसि। मदन्तरे त्वद्ध्वजिनीं प्रवेष्टा; कक्षं दहन्न् अग्निर् इवोष्णगेषु।

yadā kirīṭī paravīraghātī; nighnan rathastho dviṣatāṃ manāṃsi. madantare tvaddhvajinīṃ praveṣṭā; kakṣaṃ dahann agnir ivoṣṇageṣu.

जनार्दनस्यानुगा वृष्णिवीरा; महेष्वासाः केकयाश् चापि सर्वे। एते हि सर्वे मम राजपुत्राः; प्रहृष्टरूपाः पदवीं चरेयुः।

janārdanasyānugā vṛṣṇivīrā; maheṣvāsāḥ kekayāś cāpi sarve. ete hi sarve mama rājaputrāḥ; prahṛṣṭarūpāḥ padavīṃ careyuḥ.

मौर्वीविसृष्टाः स्तनयित्नुघोषा; गाण्डीवमुक्तास् त्व् अतिवेगवन्तः। हस्तं समाहत्य धनंजयस्य; भीमाः शब्दं घोरतरं नदन्ति।

maurvīvisṛṣṭāḥ stanayitnughoṣā; gāṇḍīvamuktās tv ativegavantaḥ. hastaṃ samāhatya dhanaṃjayasya; bhīmāḥ śabdaṃ ghorataraṃ nadanti.

गाण्डीवमुक्तांश् च महाशरौघान्; पतंगसंघान् इव शीघ्रवेगान्। यदा द्रष्टास्य् अर्जुनं वीर्यशालिनं। तदा स्वबुद्धिं प्रतिनिन्दितासि। सशङ्खघोषः सतलत्रघोषो; गाण्डीवधन्वा मुहुर् उद्वमंश् च। यदा शरान् अर्पयिता तवोरसि; तदा मनस् ते किम् इवाभविष्यत्।

gāṇḍīvamuktāṃś ca mahāśaraughān; pataṃgasaṃghān iva śīghravegān. yadā draṣṭāsy arjunaṃ vīryaśālinaṃ. tadā svabuddhiṃ pratininditāsi. saśaṅkhaghoṣaḥ satalatraghoṣo; gāṇḍīvadhanvā muhur udvamaṃś ca. yadā śarān arpayitā tavorasi; tadā manas te kim ivābhaviṣyat.

गदाहस्तं भीमम् अभिद्रवन्तं; माद्रीपुत्रौ संपतन्तौ दिशश् च। अमर्षजं क्रोधविषं वमन्तौ; दृष्ट्वा चिरं तापम् उपैष्यसे ऽधम।

gadāhastaṃ bhīmam abhidravantaṃ; mādrīputrau saṃpatantau diśaś ca. amarṣajaṃ krodhaviṣaṃ vamantau; dṛṣṭvā ciraṃ tāpam upaiṣyase 'dhama.

यथा चाहं नातिचरे कथं चित्; पतीन् महार्हान् मनसापि जातु। तेनाद्य सत्येन वशीकृतं त्वां; द्रष्टास्मि पार्थैः परिकृष्यमाणम्।

yathā cāhaṃ nāticare kathaṃ cit; patīn mahārhān manasāpi jātu. tenādya satyena vaśīkṛtaṃ tvāṃ; draṣṭāsmi pārthaiḥ parikṛṣyamāṇam.

न संभ्रमं गन्तुम् अहं हि शक्ष्ये; त्वया नृशंसेन विकृष्यमाणा। समागताहं हि कुरुप्रवीरैः; पुनर् वनं काम्यकम् आगता च।

na saṃbhramaṃ gantum ahaṃ hi śakṣye; tvayā nṛśaṃsena vikṛṣyamāṇā. samāgatāhaṃ hi kurupravīraiḥ; punar vanaṃ kāmyakam āgatā ca.

वैशंपायन उवाच। सा तान् अनुप्रेक्ष्य विशालनेत्रा; जिघृक्षमाणान् अवभर्त्सयन्ती। प्रोवाच मा मा स्पृशतेति भीता; धौम्यं प्रचुक्रोश पुरोहितं सा।

vaiśaṃpāyana uvāca. sā tān anuprekṣya viśālanetrā; jighṛkṣamāṇān avabhartsayantī. provāca mā mā spṛśateti bhītā; dhaumyaṃ pracukrośa purohitaṃ sā.

जग्राह ताम् उत्तरवस्त्रदेशे; जयद्रथस् तं समवाक्षिपत् सा। तया समाक्षिप्ततनुः स पापः; पपात शाखीव निकृत्तमूलः।

jagrāha tām uttaravastradeśe; jayadrathas taṃ samavākṣipat sā. tayā samākṣiptatanuḥ sa pāpaḥ; papāta śākhīva nikṛttamūlaḥ.

प्रगृह्यमाणा तु महाजवेन; मुहुर् विनिःश्वस्य च राजपुत्री। सा कृष्यमाणा रथम् आरुरोह; धौम्यस्य पादाव् अभिवाद्य कृष्णा।

pragṛhyamāṇā tu mahājavena; muhur viniḥśvasya ca rājaputrī. sā kṛṣyamāṇā ratham āruroha; dhaumyasya pādāv abhivādya kṛṣṇā.

धौम्य उवाच। नेयं शक्या त्वया नेतुम् अविजित्य महारथान्। धर्मं क्षत्रस्य पौराणम् अवेक्षस्व जयद्रथ।

dhaumya uvāca. neyaṃ śakyā tvayā netum avijitya mahārathān. dharmaṃ kṣatrasya paurāṇam avekṣasva jayadratha.

क्षुद्रं कृत्वा फलं पापं प्राप्स्यसि त्वम् असंशयम्। आसाद्य पाण्डवान् वीरान् धर्मराजपुरोगमान्।

kṣudraṃ kṛtvā phalaṃ pāpaṃ prāpsyasi tvam asaṃśayam. āsādya pāṇḍavān vīrān dharmarājapurogamān.

वैशंपायन उवाच। इत्य् उक्त्वा ह्रियमाणां तां राजपुत्रीं यशस्विनीम्। अन्वगच्छत् तदा धौम्यः पदातिगणमध्यगः।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity uktvā hriyamāṇāṃ tāṃ rājaputrīṃ yaśasvinīm. anvagacchat tadā dhaumyaḥ padātigaṇamadhyagaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents