महाभारत 3.22 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 22→

[mh-3-22] • 30 श्लोकाः

वासुदेव उवाच। एवं स पुरुषव्याघ्र शाल्वो राज्ञां महारिपुः। युध्यमानो मया संख्ये वियद् अभ्यागमत् पुनः।

vāsudeva uvāca. evaṃ sa puruṣavyāghra śālvo rājñāṃ mahāripuḥ. yudhyamāno mayā saṃkhye viyad abhyāgamat punaḥ.

ततः शतघ्नीश् च महागदाश् च; दीप्तांश् च शूलान् मुसलान् असींश् च। चिक्षेप रोषान् मयि मन्दबुद्धिः; शाल्वो महाराज जयाभिकाङ्क्षी।

tataḥ śataghnīś ca mahāgadāś ca; dīptāṃś ca śūlān musalān asīṃś ca. cikṣepa roṣān mayi mandabuddhiḥ; śālvo mahārāja jayābhikāṅkṣī.

तान् आशुगैर् आपततो ऽहम् आशु; निवार्य तूर्णं खगमान् ख एव। द्विधा त्रिधा चाच्छिनम् आशु मुक्तैस्; ततो ऽन्तरिक्षे निनदो बभूव।

tān āśugair āpatato 'ham āśu; nivārya tūrṇaṃ khagamān kha eva. dvidhā tridhā cācchinam āśu muktais; tato 'ntarikṣe ninado babhūva.

ततः शतसहस्रेण शराणां नतपर्वणाम्। दारुकं वाजिनश् चैव रथं च समवाकिरत्।

tataḥ śatasahasreṇa śarāṇāṃ nataparvaṇām. dārukaṃ vājinaś caiva rathaṃ ca samavākirat.

ततो माम् अब्रवीद् वीर दारुको विह्वलन्न् इव। स्थातव्यम् इति तिष्ठामि शाल्वबाणप्रपीडितः। अवस्थातुं न शक्यामि अङ्गं मे व्यवसीदति।

tato mām abravīd vīra dāruko vihvalann iva. sthātavyam iti tiṣṭhāmi śālvabāṇaprapīḍitaḥ. avasthātuṃ na śakyāmi aṅgaṃ me vyavasīdati.

इति तस्य निशम्याहं सारथेः करुणं वचः। अवेक्षमाणो यन्तारम् अपश्यं शरपीडितम्।

iti tasya niśamyāhaṃ sāratheḥ karuṇaṃ vacaḥ. avekṣamāṇo yantāram apaśyaṃ śarapīḍitam.

न तस्योरसि नो मूर्ध्नि न काये न भुजद्वये। अन्तरं पाण्डवश्रेष्ठ पश्यामि नहतं शरैः।

na tasyorasi no mūrdhni na kāye na bhujadvaye. antaraṃ pāṇḍavaśreṣṭha paśyāmi nahataṃ śaraiḥ.

स तु बाणवरोत्पीडाद् विस्रवत्य् असृग् उल्बणम्। अभिवृष्टो यथा मेघैर् गिरिर् गैरिकधातुमान्। शरैर् नानाविधाकारैर् दिव्यास्त्रप्रतिमन्त्रितैः। अस्त्रैः शस्त्रैश् च विविधैः खस्था ह्य् अन्तर्हिता अपि।

sa tu bāṇavarotpīḍād visravaty asṛg ulbaṇam. abhivṛṣṭo yathā meghair girir gairikadhātumān. śarair nānāvidhākārair divyāstrapratimantritaiḥ. astraiḥ śastraiś ca vividhaiḥ khasthā hy antarhitā api.

अभीषुहस्तं तं दृष्ट्वा सीदन्तं सारथिं रणे। अस्तम्भयं महाबाहो शाल्वबाणप्रपीडितम्।

abhīṣuhastaṃ taṃ dṛṣṭvā sīdantaṃ sārathiṃ raṇe. astambhayaṃ mahābāho śālvabāṇaprapīḍitam.

अथ मां पुरुषः कश् चिद् द्वारकानिलयो ऽब्रवीत्। त्वरितो रथम् अभ्येत्य सौहृदाद् इव भारत।

atha māṃ puruṣaḥ kaś cid dvārakānilayo 'bravīt. tvarito ratham abhyetya sauhṛdād iva bhārata.

आहुकस्य वचो वीर तस्यैव परिचारकः। विषण्णः सन्नकण्ठो वै तन् निबोध युधिष्ठिर।

āhukasya vaco vīra tasyaiva paricārakaḥ. viṣaṇṇaḥ sannakaṇṭho vai tan nibodha yudhiṣṭhira.

द्वारकाधिपतिर् वीर आह त्वाम् आहुको वचः। केशवेह विजानीष्व यत् त्वां पितृसखो ऽब्रवीत्।

dvārakādhipatir vīra āha tvām āhuko vacaḥ. keśaveha vijānīṣva yat tvāṃ pitṛsakho 'bravīt.

उपयात्वाद्य शाल्वेन द्वारकां वृष्णिनन्दन। विषक्ते त्वयि दुर्धर्ष हतः शूरसुतो बलात्।

upayātvādya śālvena dvārakāṃ vṛṣṇinandana. viṣakte tvayi durdharṣa hataḥ śūrasuto balāt.

तद् अलं साधु युद्धेन निवर्तस्व जनार्दन। द्वारकाम् एव रक्षस्व कार्यम् एतन् महत् तव।

tad alaṃ sādhu yuddhena nivartasva janārdana. dvārakām eva rakṣasva kāryam etan mahat tava.

इत्य् अहं तस्य वचनं श्रुत्वा परमदुर्मनाः। निश्चयं नाधिगच्छामि कर्तव्यस्येतरस्य वा।

ity ahaṃ tasya vacanaṃ śrutvā paramadurmanāḥ. niścayaṃ nādhigacchāmi kartavyasyetarasya vā.

सात्यकिं बलदेवं च प्रद्युम्नं च महारथम्। जगर्हे मनसा वीर तच् छ्रुत्वा विप्रियं वचः।

sātyakiṃ baladevaṃ ca pradyumnaṃ ca mahāratham. jagarhe manasā vīra tac chrutvā vipriyaṃ vacaḥ.

अहं हि द्वारकायाश् च पितुश् च कुरुनन्दन। तेषु रक्षां समाधाय प्रयातः सौभपातने।

ahaṃ hi dvārakāyāś ca pituś ca kurunandana. teṣu rakṣāṃ samādhāya prayātaḥ saubhapātane.

बलदेवो महाबाहुः कच्चिज् जीवति शत्रुहा। सात्यकी रौक्मिणेयश् च चारुदेष्णश् च वीर्यवान्। साम्बप्रभृतयश् चैवेत्य् अहम् आसं सुदुर्मनाः।

baladevo mahābāhuḥ kaccij jīvati śatruhā. sātyakī raukmiṇeyaś ca cārudeṣṇaś ca vīryavān. sāmbaprabhṛtayaś caivety aham āsaṃ sudurmanāḥ.

एतेषु हि नरव्याघ्र जीवत्सु न कथं चन। शक्यः शूरसुतो हन्तुम् अपि वज्रभृता स्वयम्।

eteṣu hi naravyāghra jīvatsu na kathaṃ cana. śakyaḥ śūrasuto hantum api vajrabhṛtā svayam.

हतः शूरसुतो व्यक्तं व्यक्तं ते च परासवः। बलदेवमुखाः सर्वे इति मे निश्चिता मतिः।

hataḥ śūrasuto vyaktaṃ vyaktaṃ te ca parāsavaḥ. baladevamukhāḥ sarve iti me niścitā matiḥ.

सो ऽहं सर्वविनाशं तं चिन्तयानो मुहुर् मुहुः। सुविह्वलो महाराज पुनः शाल्वम् अयोधयम्।

so 'haṃ sarvavināśaṃ taṃ cintayāno muhur muhuḥ. suvihvalo mahārāja punaḥ śālvam ayodhayam.

ततो ऽपश्यं महाराज प्रपतन्तम् अहं तदा। सौभाच् छूरसुतं वीर ततो मां मोह आविशत्।

tato 'paśyaṃ mahārāja prapatantam ahaṃ tadā. saubhāc chūrasutaṃ vīra tato māṃ moha āviśat.

तस्य रूपं प्रपततः पितुर् मम नराधिप। ययातेः क्षीणपुण्यस्य स्वर्गाद् इव महीतलम्।

tasya rūpaṃ prapatataḥ pitur mama narādhipa. yayāteḥ kṣīṇapuṇyasya svargād iva mahītalam.

विशीर्णगलितोष्णीषः प्रकीर्णाम्बरमूर्धजः। प्रपतन् दृश्यते ह स्म क्षीणपुण्य इव ग्रहः।

viśīrṇagalitoṣṇīṣaḥ prakīrṇāmbaramūrdhajaḥ. prapatan dṛśyate ha sma kṣīṇapuṇya iva grahaḥ.

ततः शार्ङ्गं धनुःश्रेष्ठं करात् प्रपतितं मम। मोहात् सन्नश् च कौन्तेय रथोपस्थ उपाविशम्।

tataḥ śārṅgaṃ dhanuḥśreṣṭhaṃ karāt prapatitaṃ mama. mohāt sannaś ca kaunteya rathopastha upāviśam.

ततो हाहाकृतं सर्वं सैन्यं मे गतचेतनम्। मां दृष्ट्वा रथनीडस्थं गतासुम् इव भारत।

tato hāhākṛtaṃ sarvaṃ sainyaṃ me gatacetanam. māṃ dṛṣṭvā rathanīḍasthaṃ gatāsum iva bhārata.

प्रसार्य बाहू पततः प्रसार्य चरणाव् अपि। रूपं पितुर् अपश्यं तच् छकुनेः पततो यथा।

prasārya bāhū patataḥ prasārya caraṇāv api. rūpaṃ pitur apaśyaṃ tac chakuneḥ patato yathā.

तं पतन्तं महाबाहो शूलपट्टिशपाणयः। अभिघ्नन्तो भृशं वीरा मम चेतो व्यकम्पयन्।

taṃ patantaṃ mahābāho śūlapaṭṭiśapāṇayaḥ. abhighnanto bhṛśaṃ vīrā mama ceto vyakampayan.

ततो मुहूर्तात् प्रतिलभ्य संज्ञाम्; अहं तदा वीर महाविमर्दे। न तत्र सौभं न रिपुं न शाल्वं; पश्यामि वृद्धं पितरं न चापि।

tato muhūrtāt pratilabhya saṃjñām; ahaṃ tadā vīra mahāvimarde. na tatra saubhaṃ na ripuṃ na śālvaṃ; paśyāmi vṛddhaṃ pitaraṃ na cāpi.

ततो ममासीन् मनसि मायेयम् इति निश्चितम्। प्रबुद्धो ऽस्मि ततो भूयः शतशो विकिरञ् शरान्।

tato mamāsīn manasi māyeyam iti niścitam. prabuddho 'smi tato bhūyaḥ śataśo vikirañ śarān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents