महाभारत 3.207 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 207→

[mh-3-207] • 20 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। श्रुत्वेमां धर्मसंयुक्तां धर्मराजः कथां शुभाम्। पुनः पप्रच्छ तम् ऋषिं मार्कण्डेयं तपस्विनम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. śrutvemāṃ dharmasaṃyuktāṃ dharmarājaḥ kathāṃ śubhām. punaḥ papraccha tam ṛṣiṃ mārkaṇḍeyaṃ tapasvinam.

युधिष्ठिर उवाच। कथम् अग्निर् वनं यातः कथं चाप्य् अङ्गिराः पुरा। नष्टे ऽग्नौ हव्यम् अवहद् अग्निर् भूत्वा महान् ऋषिः।

yudhiṣṭhira uvāca. katham agnir vanaṃ yātaḥ kathaṃ cāpy aṅgirāḥ purā. naṣṭe 'gnau havyam avahad agnir bhūtvā mahān ṛṣiḥ.

अग्निर् यदा त्व् एक एव बहुत्वं चास्य कर्मसु। दृश्यते भगवन् सर्वम् एतद् इच्छामि वेदितुम्।

agnir yadā tv eka eva bahutvaṃ cāsya karmasu. dṛśyate bhagavan sarvam etad icchāmi veditum.

कुमारश् च यथोत्पन्नो यथा चाग्नेः सुतो ऽभवत्। यथा रुद्राच् च संभूतो गङ्गायां कृत्तिकासु च।

kumāraś ca yathotpanno yathā cāgneḥ suto 'bhavat. yathā rudrāc ca saṃbhūto gaṅgāyāṃ kṛttikāsu ca.

एतद् इच्छाम्य् अहं त्वत्तः श्रोतुं भार्गवनन्दन। कौतूहलसमाविष्टो यथातथ्यं महामुने। वक्तुम् अर्हसि मे ब्रह्मन्न् इतिहासम् इमं शुभम्।

etad icchāmy ahaṃ tvattaḥ śrotuṃ bhārgavanandana. kautūhalasamāviṣṭo yathātathyaṃ mahāmune. vaktum arhasi me brahmann itihāsam imaṃ śubham.

मार्कण्डेय उवाच। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। यथा क्रुद्धो हुतवहस् तपस् तप्तुं वनं गतः।

mārkaṇḍeya uvāca. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. yathā kruddho hutavahas tapas taptuṃ vanaṃ gataḥ.

यथा च भगवान् अग्निः स्वयम् एवाङ्गिराभवत्। संतापयन् स्वप्रभया नाशयंस् तिमिराणि च। पुराङ्गिरा महाबाहो चचार तप उत्तमम्।

yathā ca bhagavān agniḥ svayam evāṅgirābhavat. saṃtāpayan svaprabhayā nāśayaṃs timirāṇi ca. purāṅgirā mahābāho cacāra tapa uttamam.

आश्रमस्थो महाभागो हव्यवाहं विशेषयन्। तथा स भूत्वा तु तदा जगत् सर्वं प्रकाशयन्।

āśramastho mahābhāgo havyavāhaṃ viśeṣayan. tathā sa bhūtvā tu tadā jagat sarvaṃ prakāśayan.

तपश् चरंश् च हुतभुक् संतप्तस् तस्य तेजसा। भृशं ग्लानश् च तेजस्वी न स किं चित् प्रजज्ञिवान्।

tapaś caraṃś ca hutabhuk saṃtaptas tasya tejasā. bhṛśaṃ glānaś ca tejasvī na sa kiṃ cit prajajñivān.

अथ संचिन्तयाम् आस भगवान् हव्यवाहनः। अन्यो ऽग्निर् इह लोकानां ब्रह्मणा संप्रवर्तितः। अग्नित्वं विप्रनष्टं हि तप्यमानस्य मे तपः।

atha saṃcintayām āsa bhagavān havyavāhanaḥ. anyo 'gnir iha lokānāṃ brahmaṇā saṃpravartitaḥ. agnitvaṃ vipranaṣṭaṃ hi tapyamānasya me tapaḥ.

कथम् अग्निः पुनर् अहं भवेयम् इति चिन्त्य सः। अपश्यद् अग्निवल् लोकांस् तापयन्तं महामुनिम्।

katham agniḥ punar ahaṃ bhaveyam iti cintya saḥ. apaśyad agnival lokāṃs tāpayantaṃ mahāmunim.

सोपासर्पच् छनैर् भीतस् तम् उवाच तदाङ्गिराः। शीघ्रम् एव भवस्वाग्निस् त्वं पुनर् लोकभावनः। विज्ञातश् चासि लोकेषु त्रिषु संस्थानचारिषु।

sopāsarpac chanair bhītas tam uvāca tadāṅgirāḥ. śīghram eva bhavasvāgnis tvaṃ punar lokabhāvanaḥ. vijñātaś cāsi lokeṣu triṣu saṃsthānacāriṣu.

त्वम् अग्ने प्रथमः सृष्टो ब्रह्मणा तिमिरापहः। स्वस्थानं प्रतिपद्यस्व शीघ्रम् एव तमोनुद।

tvam agne prathamaḥ sṛṣṭo brahmaṇā timirāpahaḥ. svasthānaṃ pratipadyasva śīghram eva tamonuda.

अग्निर् उवाच। नष्टकीर्तिर् अहं लोके भवाञ् जातो हुताशनः। भवन्तम् एव ज्ञास्यन्ति पावकं न तु मां जनाः।

agnir uvāca. naṣṭakīrtir ahaṃ loke bhavāñ jāto hutāśanaḥ. bhavantam eva jñāsyanti pāvakaṃ na tu māṃ janāḥ.

निक्षिपाम्य् अहम् अग्नित्वं त्वम् अग्निः प्रथमो भव। भविष्यामि द्वितीयो ऽहं प्राजापत्यक एव च।

nikṣipāmy aham agnitvaṃ tvam agniḥ prathamo bhava. bhaviṣyāmi dvitīyo 'haṃ prājāpatyaka eva ca.

अङ्गिरा उवाच। कुरु पुण्यं प्रजास्वर्ग्यं भवाग्निस् तिमिरापहः। मां च देव कुरुष्वाग्ने प्रथमं पुत्रम् अञ्जसा।

aṅgirā uvāca. kuru puṇyaṃ prajāsvargyaṃ bhavāgnis timirāpahaḥ. māṃ ca deva kuruṣvāgne prathamaṃ putram añjasā.

मार्कण्डेय उवाच। तच् छ्रुत्वाङ्गिरसो वाक्यं जातवेदास् तथाकरोत्। राजन् बृहस्पतिर् नाम तस्याप्य् अङ्गिरसः सुतः।

mārkaṇḍeya uvāca. tac chrutvāṅgiraso vākyaṃ jātavedās tathākarot. rājan bṛhaspatir nāma tasyāpy aṅgirasaḥ sutaḥ.

ज्ञात्वा प्रथमजं तं तु वह्नेर् आङ्गिरसं सुतम्। उपेत्य देवाः पप्रच्छुः कारणं तत्र भारत।

jñātvā prathamajaṃ taṃ tu vahner āṅgirasaṃ sutam. upetya devāḥ papracchuḥ kāraṇaṃ tatra bhārata.

स तु पृष्टस् तदा देवैस् ततः कारणम् अब्रवीत्। प्रत्यगृह्णंस् तु देवाश् च तद् वचो ऽङ्गिरसस् तदा।

sa tu pṛṣṭas tadā devais tataḥ kāraṇam abravīt. pratyagṛhṇaṃs tu devāś ca tad vaco 'ṅgirasas tadā.

अत्र नानाविधान् अग्नीन् प्रवक्ष्यामि महाप्रभान्। कर्मभिर् बहुभिः ख्यातान् नानात्वं ब्राह्मणेष्व् इह।

atra nānāvidhān agnīn pravakṣyāmi mahāprabhān. karmabhir bahubhiḥ khyātān nānātvaṃ brāhmaṇeṣv iha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents