महाभारत 3.205 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 205→

[mh-3-205] • 29 श्लोकाः

मार्कण्डेय उवाच। गुरू निवेद्य विप्राय तौ मातापितराव् उभौ। पुनर् एव स धर्मात्मा व्याधो ब्राह्मणम् अब्रवीत्।

mārkaṇḍeya uvāca. gurū nivedya viprāya tau mātāpitarāv ubhau. punar eva sa dharmātmā vyādho brāhmaṇam abravīt.

प्रवृत्तचक्षुर् जातो ऽस्मि संपश्य तपसो बलम्। यदर्थम् उक्तो ऽसि तया गच्छस्व मिथिलाम् इति।

pravṛttacakṣur jāto 'smi saṃpaśya tapaso balam. yadartham ukto 'si tayā gacchasva mithilām iti.

पतिशुश्रूषपरया दान्तया सत्यशीलया। मिथिलायां वसन् व्याधः स ते धर्मान् प्रवक्ष्यति।

patiśuśrūṣaparayā dāntayā satyaśīlayā. mithilāyāṃ vasan vyādhaḥ sa te dharmān pravakṣyati.

ब्राह्मण उवाच। पतिव्रतायाः सत्यायाः शीलाढ्याया यतव्रत। संस्मृत्य वाक्यं धर्मज्ञ गुणवान् असि मे मतः।

brāhmaṇa uvāca. pativratāyāḥ satyāyāḥ śīlāḍhyāyā yatavrata. saṃsmṛtya vākyaṃ dharmajña guṇavān asi me mataḥ.

व्याध उवाच। यत् तदा त्वं द्विजश्रेष्ठ तयोक्तो मां प्रति प्रभो। दृष्टम् एतत् तया सम्यग् एकपत्न्या न संशयः।

vyādha uvāca. yat tadā tvaṃ dvijaśreṣṭha tayokto māṃ prati prabho. dṛṣṭam etat tayā samyag ekapatnyā na saṃśayaḥ.

त्वदनुग्रहबुद्ध्या तु विप्रैतद् दर्शितं मया। वाक्यं च शृणु मे तात यत् ते वक्ष्ये हितं द्विज।

tvadanugrahabuddhyā tu vipraitad darśitaṃ mayā. vākyaṃ ca śṛṇu me tāta yat te vakṣye hitaṃ dvija.

त्वया विनिकृता माता पिता च द्विजसत्तम। अनिसृष्टो ऽसि निष्क्रान्तो गृहात् ताभ्याम् अनिन्दित। वेदोच्चारणकार्यार्थम् अयुक्तं तत् त्वया कृतम्।

tvayā vinikṛtā mātā pitā ca dvijasattama. anisṛṣṭo 'si niṣkrānto gṛhāt tābhyām anindita. vedoccāraṇakāryārtham ayuktaṃ tat tvayā kṛtam.

तव शोकेन वृद्धौ ताव् अन्धौ जातौ तपस्विनौ। तौ प्रसादयितुं गच्छ मा त्वा धर्मो ऽत्यगान् महान्।

tava śokena vṛddhau tāv andhau jātau tapasvinau. tau prasādayituṃ gaccha mā tvā dharmo 'tyagān mahān.

तपस्वी त्वं महात्मा च धर्मे च निरतः सदा। सर्वम् एतद् अपार्थं ते क्षिप्रं तौ संप्रसादय। तौ प्रसाद्य द्विजश्रेष्ठ यच् छ्रेयस् तद् अवाप्स्यसि।

tapasvī tvaṃ mahātmā ca dharme ca nirataḥ sadā. sarvam etad apārthaṃ te kṣipraṃ tau saṃprasādaya. tau prasādya dvijaśreṣṭha yac chreyas tad avāpsyasi.

श्रद्दधस्व मम ब्रह्मन् नान्यथा कर्तुम् अर्हसि। गम्यताम् अद्य विप्रर्षे श्रेयस् ते कथयाम्य् अहम्।

śraddadhasva mama brahman nānyathā kartum arhasi. gamyatām adya viprarṣe śreyas te kathayāmy aham.

ब्राह्मण उवाच। यद् एतद् उक्तं भवता सर्वं सत्यम् असंशयम्। प्रीतो ऽस्मि तव धर्मज्ञ साध्वाचार गुणान्वित।

brāhmaṇa uvāca. yad etad uktaṃ bhavatā sarvaṃ satyam asaṃśayam. prīto 'smi tava dharmajña sādhvācāra guṇānvita.

व्याध उवाच। दैवतप्रतिमो हि त्वं यस् त्वं धर्मम् अनुव्रतः। पुराणं शाश्वतं दिव्यं दुष्प्रापम् अकृतात्मभिः। मातापित्रोः सकाशं हि गत्वा त्वं द्विजसत्तम।

vyādha uvāca. daivatapratimo hi tvaṃ yas tvaṃ dharmam anuvrataḥ. purāṇaṃ śāśvataṃ divyaṃ duṣprāpam akṛtātmabhiḥ. mātāpitroḥ sakāśaṃ hi gatvā tvaṃ dvijasattama.

अतन्द्रितः कुरु क्षिप्रं मातापित्रोर् हि पूजनम्। अतः परम् अहं धर्मं नान्यं पश्यामि कं चन।

atandritaḥ kuru kṣipraṃ mātāpitror hi pūjanam. ataḥ param ahaṃ dharmaṃ nānyaṃ paśyāmi kaṃ cana.

ब्राह्मण उवाच। इहाहम् आगतो दिष्ट्या दिष्ट्या मे संगतं त्वया। ईदृशा दुर्लभा लोके नरा धर्मप्रदर्शकाः।

brāhmaṇa uvāca. ihāham āgato diṣṭyā diṣṭyā me saṃgataṃ tvayā. īdṛśā durlabhā loke narā dharmapradarśakāḥ.

एको नरसहस्रेषु धर्मविद् विद्यते न वा। प्रीतो ऽस्मि तव सत्येन भद्रं ते पुरुषोत्तम।

eko narasahasreṣu dharmavid vidyate na vā. prīto 'smi tava satyena bhadraṃ te puruṣottama.

पतमानो हि नरके भवतास्मि समुद्धृतः। भवितव्यम् अथैवं च यद् दृष्टो ऽसि मयानघ।

patamāno hi narake bhavatāsmi samuddhṛtaḥ. bhavitavyam athaivaṃ ca yad dṛṣṭo 'si mayānagha.

राजा ययातिर् दौहित्रैः पतितस् तारितो यथा। सद्भिः पुरुषशार्दूल तथाहं भवता त्व् इह।

rājā yayātir dauhitraiḥ patitas tārito yathā. sadbhiḥ puruṣaśārdūla tathāhaṃ bhavatā tv iha.

मातापितृभ्यां शुश्रूषां करिष्ये वचनात् तव। नाकृतात्मा वेदयति धर्माधर्मविनिश्चयम्।

mātāpitṛbhyāṃ śuśrūṣāṃ kariṣye vacanāt tava. nākṛtātmā vedayati dharmādharmaviniścayam.

दुर्ज्ञेयः शाश्वतो धर्मः शूद्रयोनौ हि वर्तता। न त्वां शूद्रम् अहं मन्ये भवितव्यं हि कारणम्। येन कर्मविपाकेन प्राप्तेयं शूद्रता त्वया।

durjñeyaḥ śāśvato dharmaḥ śūdrayonau hi vartatā. na tvāṃ śūdram ahaṃ manye bhavitavyaṃ hi kāraṇam. yena karmavipākena prāpteyaṃ śūdratā tvayā.

एतद् इच्छामि विज्ञातुं तत्त्वेन हि महामते। कामया ब्रूहि मे तथ्यं सर्वं त्वं प्रयतात्मवान्।

etad icchāmi vijñātuṃ tattvena hi mahāmate. kāmayā brūhi me tathyaṃ sarvaṃ tvaṃ prayatātmavān.

व्याध उवाच। अनतिक्रमणीया हि ब्राह्मणा वै द्विजोत्तम। शृणु सर्वम् इदं वृत्तं पूर्वदेहे ममानघ।

vyādha uvāca. anatikramaṇīyā hi brāhmaṇā vai dvijottama. śṛṇu sarvam idaṃ vṛttaṃ pūrvadehe mamānagha.

अहं हि ब्राह्मणः पूर्वम् आसं द्विजवरात्मज। वेदाध्यायी सुकुशलो वेदाङ्गानां च पारगः। आत्मदोषकृतैर् ब्रह्मन्न् अवस्थां प्राप्तवान् इमाम्।

ahaṃ hi brāhmaṇaḥ pūrvam āsaṃ dvijavarātmaja. vedādhyāyī sukuśalo vedāṅgānāṃ ca pāragaḥ. ātmadoṣakṛtair brahmann avasthāṃ prāptavān imām.

कश् चिद् राजा मम सखा धनुर्वेदपरायणः। संसर्गाद् धनुषि श्रेष्ठस् ततो ऽहम् अभवं द्विज।

kaś cid rājā mama sakhā dhanurvedaparāyaṇaḥ. saṃsargād dhanuṣi śreṣṭhas tato 'ham abhavaṃ dvija.

एतस्मिन्न् एव काले तु मृगयां निर्गतो नृपः। सहितो योधमुख्यैश् च मन्त्रिभिश् च सुसंवृतः। ततो ऽभ्यहन् मृगांस् तत्र सुबहून् आश्रमं प्रति।

etasminn eva kāle tu mṛgayāṃ nirgato nṛpaḥ. sahito yodhamukhyaiś ca mantribhiś ca susaṃvṛtaḥ. tato 'bhyahan mṛgāṃs tatra subahūn āśramaṃ prati.

अथ क्षिप्तः शरो घोरो मयापि द्विजसत्तम। ततो मृगान् वराहांश् च महिषांश् च महीपतिः। जघान पुरुषव्याघ्रः स राजा ब्राह्मणोत्तम। ततो ऽहम् अपि क्रीडार्थं राज्ञः प्रियहिते रतः। वरान् निघ्नन् वराहांश् च शरैः संनतपर्वभिः। वनदुर्गेषु धर्मज्ञ समं राज्ञा महात्मना। व्यचरं धनुर् आदाय मृगहा लुब्धको यथा। तत्राश्रमसमभ्याशे मया धर्मविदां वर। मृगस्य वज्रसंकाशः शरः क्षिप्तस् तदा द्विज। ताडितश् च मुनिस् तेन शरेणानतपर्वणा।

atha kṣiptaḥ śaro ghoro mayāpi dvijasattama. tato mṛgān varāhāṃś ca mahiṣāṃś ca mahīpatiḥ. jaghāna puruṣavyāghraḥ sa rājā brāhmaṇottama. tato 'ham api krīḍārthaṃ rājñaḥ priyahite rataḥ. varān nighnan varāhāṃś ca śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. vanadurgeṣu dharmajña samaṃ rājñā mahātmanā. vyacaraṃ dhanur ādāya mṛgahā lubdhako yathā. tatrāśramasamabhyāśe mayā dharmavidāṃ vara. mṛgasya vajrasaṃkāśaḥ śaraḥ kṣiptas tadā dvija. tāḍitaś ca munis tena śareṇānataparvaṇā.

भूमौ निपतितो ब्रह्मन्न् उवाच प्रतिनादयन्। नापराध्याम्य् अहं किं चित् केन पापम् इदं कृतम्।

bhūmau nipatito brahmann uvāca pratinādayan. nāparādhyāmy ahaṃ kiṃ cit kena pāpam idaṃ kṛtam.

मन्वानस् तं मृगं चाहं संप्राप्तः सहसा मुनिम्। अपश्यं तम् ऋषिं विद्धं शरेणानतपर्वणा। तम् उग्रतपसं विप्रं निष्टनन्तं महीतले।

manvānas taṃ mṛgaṃ cāhaṃ saṃprāptaḥ sahasā munim. apaśyaṃ tam ṛṣiṃ viddhaṃ śareṇānataparvaṇā. tam ugratapasaṃ vipraṃ niṣṭanantaṃ mahītale.

अकार्यकरणाच् चापि भृशं मे व्यथितं मनः। अजानता कृतम् इदं मयेत्य् अथ तम् अब्रुवम्। क्षन्तुम् अर्हसि मे ब्रह्मन्न् इति चोक्तो मया मुनिः।

akāryakaraṇāc cāpi bhṛśaṃ me vyathitaṃ manaḥ. ajānatā kṛtam idaṃ mayety atha tam abruvam. kṣantum arhasi me brahmann iti cokto mayā muniḥ.

ततः प्रत्यब्रवीद् वाक्यम् ऋषिर् मां क्रोधमूर्छितः। व्याधस् त्वं भविता क्रूर शूद्रयोनाव् इति द्विज।

tataḥ pratyabravīd vākyam ṛṣir māṃ krodhamūrchitaḥ. vyādhas tvaṃ bhavitā krūra śūdrayonāv iti dvija.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...