महाभारत 3.199 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 199→

[mh-3-199] • 34 श्लोकाः

मार्कण्डेय उवाच। स तु विप्रम् अथोवाच धर्मव्याधो युधिष्ठिर। यद् अहं ह्य् आचरे कर्म घोरम् एतद् असंशयम्।

mārkaṇḍeya uvāca. sa tu vipram athovāca dharmavyādho yudhiṣṭhira. yad ahaṃ hy ācare karma ghoram etad asaṃśayam.

विधिस् तु बलवान् ब्रह्मन् दुस्तरं हि पुराकृतम्। पुराकृतस्य पापस्य कर्मदोषो भवत्य् अयम्। दोषस्यैतस्य वै ब्रह्मन् विघाते यत्नवान् अहम्।

vidhis tu balavān brahman dustaraṃ hi purākṛtam. purākṛtasya pāpasya karmadoṣo bhavaty ayam. doṣasyaitasya vai brahman vighāte yatnavān aham.

विधिना विहिते पूर्वं निमित्तं घातको भवेत्। निमित्तभूता हि वयं कर्मणो ऽस्य द्विजोत्तम।

vidhinā vihite pūrvaṃ nimittaṃ ghātako bhavet. nimittabhūtā hi vayaṃ karmaṇo 'sya dvijottama.

येषां हतानां मांसानि विक्रीणामो वयं द्विज। तेषाम् अपि भवेद् धर्म उपभोगेन भक्षणात्। देवतातिथिभृत्यानां पितॄणां प्रतिपूजनात्।

yeṣāṃ hatānāṃ māṃsāni vikrīṇāmo vayaṃ dvija. teṣām api bhaved dharma upabhogena bhakṣaṇāt. devatātithibhṛtyānāṃ pitṝṇāṃ pratipūjanāt.

ओषध्यो वीरुधश् चापि पशवो मृगपक्षिणः। अन्नाद्यभूता लोकस्य इत्य् अपि श्रूयते श्रुतिः।

oṣadhyo vīrudhaś cāpi paśavo mṛgapakṣiṇaḥ. annādyabhūtā lokasya ity api śrūyate śrutiḥ.

आत्ममांसप्रदानेन शिबिर् औशीनरो नृपः। स्वर्गं सुदुर्लभं प्राप्तः क्षमावान् द्विजसत्तम।

ātmamāṃsapradānena śibir auśīnaro nṛpaḥ. svargaṃ sudurlabhaṃ prāptaḥ kṣamāvān dvijasattama.

राज्ञो महानसे पूर्वं रन्तिदेवस्य वै द्विज। द्वे सहस्रे तु वध्येते पशूनाम् अन्वहं तदा। अहन्य् अहनि वध्येते द्वे सहस्रे गवां तथा।

rājño mahānase pūrvaṃ rantidevasya vai dvija. dve sahasre tu vadhyete paśūnām anvahaṃ tadā. ahany ahani vadhyete dve sahasre gavāṃ tathā.

समांसं ददतो ह्य् अन्नं रन्तिदेवस्य नित्यशः। अतुला कीर्तिर् अभवन् नृपस्य द्विजसत्तम। चातुर्मास्येषु पशवो वध्यन्त इति नित्यशः।

samāṃsaṃ dadato hy annaṃ rantidevasya nityaśaḥ. atulā kīrtir abhavan nṛpasya dvijasattama. cāturmāsyeṣu paśavo vadhyanta iti nityaśaḥ.

अग्नयो मांसकामाश् च इत्य् अपि श्रूयते श्रुतिः। यज्ञेषु पशवो ब्रह्मन् वध्यन्ते सततं द्विजैः। संस्कृताः किल मन्त्रैश् च ते ऽपि स्वर्गम् अवाप्नुवन्।

agnayo māṃsakāmāś ca ity api śrūyate śrutiḥ. yajñeṣu paśavo brahman vadhyante satataṃ dvijaiḥ. saṃskṛtāḥ kila mantraiś ca te 'pi svargam avāpnuvan.

यदि नैवाग्नयो ब्रह्मन् मांसकामाभवन् पुरा। भक्ष्यं नैव भवेन् मांसं कस्य चिद् द्विजसत्तम।

yadi naivāgnayo brahman māṃsakāmābhavan purā. bhakṣyaṃ naiva bhaven māṃsaṃ kasya cid dvijasattama.

अत्रापि विधिर् उक्तश् च मुनिभिर् मांसभक्षणे। देवतानां पितॄणां च भुङ्क्ते दत्त्वा तु यः सदा। यथाविधि यथाश्रद्धं न स दुष्यति भक्षणात्।

atrāpi vidhir uktaś ca munibhir māṃsabhakṣaṇe. devatānāṃ pitṝṇāṃ ca bhuṅkte dattvā tu yaḥ sadā. yathāvidhi yathāśraddhaṃ na sa duṣyati bhakṣaṇāt.

अमांसाशी भवत्य् एवम् इत्य् अपि श्रूयते श्रुतिः। भार्यां गच्छन् ब्रह्मचारी ऋतौ भवति ब्राह्मणः।

amāṃsāśī bhavaty evam ity api śrūyate śrutiḥ. bhāryāṃ gacchan brahmacārī ṛtau bhavati brāhmaṇaḥ.

सत्यानृते विनिश्चित्य अत्रापि विधिर् उच्यते। सौदासेन पुरा राज्ञा मानुषा भक्षिता द्विज। शापाभिभूतेन भृशम् अत्र किं प्रतिभाति ते।

satyānṛte viniścitya atrāpi vidhir ucyate. saudāsena purā rājñā mānuṣā bhakṣitā dvija. śāpābhibhūtena bhṛśam atra kiṃ pratibhāti te.

स्वधर्म इति कृत्वा तु न त्यजामि द्विजोत्तम। पुराकृतम् इति ज्ञात्वा जीवाम्य् एतेन कर्मणा।

svadharma iti kṛtvā tu na tyajāmi dvijottama. purākṛtam iti jñātvā jīvāmy etena karmaṇā.

स्वकर्म त्यजतो ब्रह्मन्न् अधर्म इह दृश्यते। स्वकर्मनिरतो यस् तु स धर्म इति निश्चयः।

svakarma tyajato brahmann adharma iha dṛśyate. svakarmanirato yas tu sa dharma iti niścayaḥ.

पूर्वं हि विहितं कर्म देहिनं न विमुञ्चति। धात्रा विधिर् अयं दृष्टो बहुधा कर्मनिर्णये।

pūrvaṃ hi vihitaṃ karma dehinaṃ na vimuñcati. dhātrā vidhir ayaṃ dṛṣṭo bahudhā karmanirṇaye.

द्रष्टव्यं तु भवेत् प्राज्ञ क्रूरे कर्मणि वर्तता। कथं कर्म शुभं कुर्यां कथं मुच्ये पराभवात्। कर्मणस् तस्य घोरस्य बहुधा निर्णयो भवेत्।

draṣṭavyaṃ tu bhavet prājña krūre karmaṇi vartatā. kathaṃ karma śubhaṃ kuryāṃ kathaṃ mucye parābhavāt. karmaṇas tasya ghorasya bahudhā nirṇayo bhavet.

दाने च सत्यवाक्ये च गुरुशुश्रूषणे तथा। द्विजातिपूजने चाहं धर्मे च निरतः सदा। अतिवादातिमानाभ्यां निवृत्तो ऽस्मि द्विजोत्तम।

dāne ca satyavākye ca guruśuśrūṣaṇe tathā. dvijātipūjane cāhaṃ dharme ca nirataḥ sadā. ativādātimānābhyāṃ nivṛtto 'smi dvijottama.

कृषिं साध्व् इति मन्यन्ते तत्र हिंसा परा स्मृता। कर्षन्तो लाङ्गलैः पुंसो घ्नन्ति भूमिशयान् बहून्। जीवान् अन्यांश् च बहुशस् तत्र किं प्रतिभाति ते।

kṛṣiṃ sādhv iti manyante tatra hiṃsā parā smṛtā. karṣanto lāṅgalaiḥ puṃso ghnanti bhūmiśayān bahūn. jīvān anyāṃś ca bahuśas tatra kiṃ pratibhāti te.

धान्यबीजानि यान्य् आहुर् व्रीह्य् आदीनि द्विजोत्तम। सर्वाण्य् एतानि जीवानि तत्र किं प्रतिभाति ते।

dhānyabījāni yāny āhur vrīhy ādīni dvijottama. sarvāṇy etāni jīvāni tatra kiṃ pratibhāti te.

अध्याक्रम्य पशूंश् चापि घ्नन्ति वै भक्षयन्ति च। वृक्षान् अथौषधीश् चैव छिन्दन्ति पुरुषा द्विज।

adhyākramya paśūṃś cāpi ghnanti vai bhakṣayanti ca. vṛkṣān athauṣadhīś caiva chindanti puruṣā dvija.

जीवा हि बहवो ब्रह्मन् वृक्षेषु च फलेषु च। उदके बहवश् चापि तत्र किं प्रतिभाति ते।

jīvā hi bahavo brahman vṛkṣeṣu ca phaleṣu ca. udake bahavaś cāpi tatra kiṃ pratibhāti te.

सर्वं व्याप्तम् इदं ब्रह्मन् प्राणिभिः प्राणिजीवनैः। मत्स्या ग्रसन्ते मत्स्यांश् च तत्र किं प्रतिभाति ते।

sarvaṃ vyāptam idaṃ brahman prāṇibhiḥ prāṇijīvanaiḥ. matsyā grasante matsyāṃś ca tatra kiṃ pratibhāti te.

सत्त्वैः सत्त्वानि जीवन्ति बहुधा द्विजसत्तम। प्राणिनो ऽन्योन्यभक्षाश् च तत्र किं प्रतिभाति ते।

sattvaiḥ sattvāni jīvanti bahudhā dvijasattama. prāṇino 'nyonyabhakṣāś ca tatra kiṃ pratibhāti te.

चङ्क्रम्यमाणा जीवांश् च धरणीसंश्रितान् बहून्। पद्भ्यां घ्नन्ति नरा विप्र तत्र किं प्रतिभाति ते।

caṅkramyamāṇā jīvāṃś ca dharaṇīsaṃśritān bahūn. padbhyāṃ ghnanti narā vipra tatra kiṃ pratibhāti te.

उपविष्टाः शयानाश् च घ्नन्ति जीवान् अनेकशः। ज्ञानविज्ञानवन्तश् च तत्र किं प्रतिभाति ते।

upaviṣṭāḥ śayānāś ca ghnanti jīvān anekaśaḥ. jñānavijñānavantaś ca tatra kiṃ pratibhāti te.

जीवैर् ग्रस्तम् इदं सर्वम् आकाशं पृथिवी तथा। अविज्ञानाच् च हिंसन्ति तत्र किं प्रतिभाति ते।

jīvair grastam idaṃ sarvam ākāśaṃ pṛthivī tathā. avijñānāc ca hiṃsanti tatra kiṃ pratibhāti te.

अहिंसेति यद् उक्तं हि पुरुषैर् विस्मितैः पुरा। के न हिंसन्ति जीवन् वै लोके ऽस्मिन् द्विजसत्तम। बहु संचिन्त्य इह वै नास्ति कश् चिद् अहिंसकः।

ahiṃseti yad uktaṃ hi puruṣair vismitaiḥ purā. ke na hiṃsanti jīvan vai loke 'smin dvijasattama. bahu saṃcintya iha vai nāsti kaś cid ahiṃsakaḥ.

अहिंसायां तु निरता यतयो द्विजसत्तम। कुर्वन्त्य् एव हि हिंसां ते यत्नाद् अल्पतरा भवेत्।

ahiṃsāyāṃ tu niratā yatayo dvijasattama. kurvanty eva hi hiṃsāṃ te yatnād alpatarā bhavet.

आलक्ष्याश् चैव पुरुषाः कुले जाता महागुणाः। महाघोराणि कर्माणि कृत्वा लज्जन्ति वै न च।

ālakṣyāś caiva puruṣāḥ kule jātā mahāguṇāḥ. mahāghorāṇi karmāṇi kṛtvā lajjanti vai na ca.

सुहृदः सुहृदो ऽन्यांश् च दुर्हृदश् चापि दुर्हृदः। सम्यक् प्रवृत्तान् पुरुषान् न सम्यग् अनुपश्यतः।

suhṛdaḥ suhṛdo 'nyāṃś ca durhṛdaś cāpi durhṛdaḥ. samyak pravṛttān puruṣān na samyag anupaśyataḥ.

समृद्धैश् च न नन्दन्ति बान्धवा बान्धवैर् अपि। गुरूंश् चैव विनिन्दन्ति मूढाः पण्डितमानिनः।

samṛddhaiś ca na nandanti bāndhavā bāndhavair api. gurūṃś caiva vinindanti mūḍhāḥ paṇḍitamāninaḥ.

बहु लोके विपर्यस्तं दृश्यते द्विजसत्तम। धर्मयुक्तम् अधर्मं च तत्र किं प्रतिभाति ते।

bahu loke viparyastaṃ dṛśyate dvijasattama. dharmayuktam adharmaṃ ca tatra kiṃ pratibhāti te.

वक्तुं बहुविधं शक्यं धर्माधर्मेषु कर्मसु। वेदधर्माविरुद्धं यत् प्रमाणैः प्रतितं शुभम्। स्वकर्मनिरतो यो हि स यशः प्राप्नुयान् महत्।

vaktuṃ bahuvidhaṃ śakyaṃ dharmādharmeṣu karmasu. vedadharmāviruddhaṃ yat pramāṇaiḥ pratitaṃ śubham. svakarmanirato yo hi sa yaśaḥ prāpnuyān mahat.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents