महाभारत 3.189 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 189→

[mh-3-189] • 31 श्लोकाः

मार्कण्डेय उवाच। ततश् चोरक्षयं कृत्वा द्विजेभ्यः पृथिवीम् इमाम्। वाजिमेधे महायज्ञे विधिवत् कल्पयिष्यति।

mārkaṇḍeya uvāca. tataś corakṣayaṃ kṛtvā dvijebhyaḥ pṛthivīm imām. vājimedhe mahāyajñe vidhivat kalpayiṣyati.

स्थापयित्वा स मर्यादाः स्वयम्भुविहिताः शुभाः। वनं पुण्ययशःकर्मा जरावान् संश्रयिष्यति।

sthāpayitvā sa maryādāḥ svayambhuvihitāḥ śubhāḥ. vanaṃ puṇyayaśaḥkarmā jarāvān saṃśrayiṣyati.

तच्छीलम् अनुवर्त्स्यन्ते मनुष्या लोकवासिनः। विप्रैश् चोरक्शये चैव कृते क्षेमं भविष्यति।

tacchīlam anuvartsyante manuṣyā lokavāsinaḥ. vipraiś corakśaye caiva kṛte kṣemaṃ bhaviṣyati.

कृष्णाजिनानि शक्तीश् च त्रिशूलान्य् आयुधानि च। स्थापयन् विप्रशार्दूलो देशेषु विजितेषु च।

kṛṣṇājināni śaktīś ca triśūlāny āyudhāni ca. sthāpayan vipraśārdūlo deśeṣu vijiteṣu ca.

संस्तूयमानो विप्रेन्द्रैर् मानयानो द्विजोत्तमान्। कल्किश् चरिष्यति महीं सदा दस्युवधे रतः।

saṃstūyamāno viprendrair mānayāno dvijottamān. kalkiś cariṣyati mahīṃ sadā dasyuvadhe rataḥ.

हा तात हा सुतेत्य् एवं तास् ता वाचः सुदारुणाः। विक्रोशमानान् सुभृशं दस्यून् नेष्यति संक्षयम्।

hā tāta hā sutety evaṃ tās tā vācaḥ sudāruṇāḥ. vikrośamānān subhṛśaṃ dasyūn neṣyati saṃkṣayam.

ततो ऽधर्मविनाशो वै धर्मवृद्धिश् च भारत। भविष्यति कृते प्राप्ते क्रियावांश् च जनस् तथा।

tato 'dharmavināśo vai dharmavṛddhiś ca bhārata. bhaviṣyati kṛte prāpte kriyāvāṃś ca janas tathā.

आरामाश् चैव चैत्याश् च तटाकान्य् अवटास् तथा। पुष्करिण्यश् च विविधा देवतायतानि च। यज्ञक्रियाश् च विविधा भविष्यन्ति कृते युगे।

ārāmāś caiva caityāś ca taṭākāny avaṭās tathā. puṣkariṇyaś ca vividhā devatāyatāni ca. yajñakriyāś ca vividhā bhaviṣyanti kṛte yuge.

ब्राह्मणाः साधवश् चैव मुनयश् च तपस्विनः। आश्रमाः सहपाषण्डाः स्थिताः सत्ये जनाः प्रजाः।

brāhmaṇāḥ sādhavaś caiva munayaś ca tapasvinaḥ. āśramāḥ sahapāṣaṇḍāḥ sthitāḥ satye janāḥ prajāḥ.

जास्यन्ति सर्वबीजानि उप्यमानानि चैव ह। सर्वेष्व् ऋतुषु राजेन्द्र सर्वं सस्यं भविष्यति।

jāsyanti sarvabījāni upyamānāni caiva ha. sarveṣv ṛtuṣu rājendra sarvaṃ sasyaṃ bhaviṣyati.

नरा दानेषु निरता व्रतेषु नियमेषु च। जपयज्ञपरा विप्रा धर्मकामा मुदा युताः। पालयिष्यन्ति राजानो धर्मेणेमां वसुंधराम्।

narā dāneṣu niratā vrateṣu niyameṣu ca. japayajñaparā viprā dharmakāmā mudā yutāḥ. pālayiṣyanti rājāno dharmeṇemāṃ vasuṃdharām.

व्यवहाररता वैश्या भविष्यन्ति कृते युगे। षट्कर्मनिरता विप्राः क्षत्रिया रक्षणे रताः।

vyavahāraratā vaiśyā bhaviṣyanti kṛte yuge. ṣaṭkarmaniratā viprāḥ kṣatriyā rakṣaṇe ratāḥ.

शुश्रूषायां रताः शूद्रास् तथा वर्णत्रयस्य च। एष धर्मः कृतयुगे त्रेतायां द्वापरे तथा। पश्चिमे युगकाले च यः स ते संप्रकीर्तितः।

śuśrūṣāyāṃ ratāḥ śūdrās tathā varṇatrayasya ca. eṣa dharmaḥ kṛtayuge tretāyāṃ dvāpare tathā. paścime yugakāle ca yaḥ sa te saṃprakīrtitaḥ.

सर्वलोकस्य विदिता युगसंख्या च पाण्डव। एतत् ते सर्वम् आख्यातम् अतीतानागतं मया। वायुप्रोक्तम् अनुस्मृत्य पुराणम् ऋषिसंस्तुतम्।

sarvalokasya viditā yugasaṃkhyā ca pāṇḍava. etat te sarvam ākhyātam atītānāgataṃ mayā. vāyuproktam anusmṛtya purāṇam ṛṣisaṃstutam.

एवं संसारमार्गा मे बहुशश् चिरजीविना। दृष्टाश् चैवानुभूताश् च तांस् ते कथितवान् अहम्।

evaṃ saṃsāramārgā me bahuśaś cirajīvinā. dṛṣṭāś caivānubhūtāś ca tāṃs te kathitavān aham.

इदं चैवापरं भूयः सह भ्रातृभिर् अच्युत। सर्वम् एतद् यथातत्त्वं कथितं तव सर्वशः। धर्मसंशयमोक्षार्थं निबोध वचनं मम।

idaṃ caivāparaṃ bhūyaḥ saha bhrātṛbhir acyuta. sarvam etad yathātattvaṃ kathitaṃ tava sarvaśaḥ. dharmasaṃśayamokṣārthaṃ nibodha vacanaṃ mama.

धर्मे त्वयात्मा संयोज्यो नित्यं धर्मभृतां वर। धर्मात्मा हि सुखं राजा प्रेत्य चेह च नन्दति।

dharme tvayātmā saṃyojyo nityaṃ dharmabhṛtāṃ vara. dharmātmā hi sukhaṃ rājā pretya ceha ca nandati.

निबोध च शुभां वाणीं यां प्रवक्ष्यामि ते ऽनघ। न ब्राह्मणे परिभवः कर्तव्यस् ते कदा चन। ब्राह्मणो रुषितो हन्याद् अपि लोकान् प्रतिज्ञया।

nibodha ca śubhāṃ vāṇīṃ yāṃ pravakṣyāmi te 'nagha. na brāhmaṇe paribhavaḥ kartavyas te kadā cana. brāhmaṇo ruṣito hanyād api lokān pratijñayā.

वैशंपायन उवाच। मार्कण्डेयवचः श्रुत्वा कुरूणां प्रवरो नृपः। उवाच वचनं धीमान् परमं परमद्युतिः।

vaiśaṃpāyana uvāca. mārkaṇḍeyavacaḥ śrutvā kurūṇāṃ pravaro nṛpaḥ. uvāca vacanaṃ dhīmān paramaṃ paramadyutiḥ.

कस्मिन् धर्मे मया स्थेयं प्रजाः संरक्षता मुने। कथं च वर्तमानो वै न च्यवेयं स्वधर्मतः। युधिष्ठिरः। एतच् छ्रुत्वा मया किं स्यात् कर्तव्यं मुनिसत्तम। कथं चायं जितो लोको रक्षितव्यो भविष्यति।

kasmin dharme mayā stheyaṃ prajāḥ saṃrakṣatā mune. kathaṃ ca vartamāno vai na cyaveyaṃ svadharmataḥ. yudhiṣṭhiraḥ. etac chrutvā mayā kiṃ syāt kartavyaṃ munisattama. kathaṃ cāyaṃ jito loko rakṣitavyo bhaviṣyati.

मार्कण्डेय उवाच। दयावान् सर्वभूतेषु हितो रक्तो ऽनसूयकः। अपत्यानाम् इव स्वेषां प्रजानां रक्षणे रतः। चर धर्मं त्यजाधर्मं पितॄन् देवांश् च पूजय।

mārkaṇḍeya uvāca. dayāvān sarvabhūteṣu hito rakto 'nasūyakaḥ. apatyānām iva sveṣāṃ prajānāṃ rakṣaṇe rataḥ. cara dharmaṃ tyajādharmaṃ pitṝn devāṃś ca pūjaya.

प्रमादाद् यत् कृतं ते ऽभूत् संयग् दानेन तज् जय। अलं ते मानम् आश्रित्य सततं परवान् भव।

pramādād yat kṛtaṃ te 'bhūt saṃyag dānena taj jaya. alaṃ te mānam āśritya satataṃ paravān bhava.

विजित्य पृथिवीं सर्वां मोदमानः सुखी भव। एष भूतो भविष्यश् च धर्मस् ते समुदीरितः।

vijitya pṛthivīṃ sarvāṃ modamānaḥ sukhī bhava. eṣa bhūto bhaviṣyaś ca dharmas te samudīritaḥ.

न ते ऽस्त्य् अविदितं किं चिद् अतीतानागतं भुवि। तस्माद् इमं परिक्लेशं त्वं तात हृदि मा कृथाः। प्राज्ञास् तात न मुह्यन्ति कालेनाभिप्रपीडिताः।

na te 'sty aviditaṃ kiṃ cid atītānāgataṃ bhuvi. tasmād imaṃ parikleśaṃ tvaṃ tāta hṛdi mā kṛthāḥ. prājñās tāta na muhyanti kālenābhiprapīḍitāḥ.

एष कालो महाबाहो अपि सर्वदिवौकसाम्। मुह्यन्ति हि प्रजास् तात कालेनाभिप्रचोदिताः।

eṣa kālo mahābāho api sarvadivaukasām. muhyanti hi prajās tāta kālenābhipracoditāḥ.

मा च ते ऽत्र विचारो भूद् यन् मयोक्तं तवानघ। अतिशङ्क्य वचो ह्य् एतद् धर्मलोपो भवेत् तव।

mā ca te 'tra vicāro bhūd yan mayoktaṃ tavānagha. atiśaṅkya vaco hy etad dharmalopo bhavet tava.

जातो ऽसि प्रथिते वंशे कुरूणां भरतर्षभ। कर्मणा मनसा वाचा सर्वम् एतत् समाचर।

jāto 'si prathite vaṃśe kurūṇāṃ bharatarṣabha. karmaṇā manasā vācā sarvam etat samācara.

युधिष्ठिर उवाच। यत् त्वयोक्तं द्विजश्रेष्ठ वाक्यं श्रुतिमनोहरम्। तथा करिष्ये यत्नेन भवतः शासनं विभो।

yudhiṣṭhira uvāca. yat tvayoktaṃ dvijaśreṣṭha vākyaṃ śrutimanoharam. tathā kariṣye yatnena bhavataḥ śāsanaṃ vibho.

न मे लोभो ऽस्ति विप्रेन्द्र न भयं न च मत्सरः। करिष्यामि हि तत् सर्वम् उक्तं यत् ते मयि प्रभो।

na me lobho 'sti viprendra na bhayaṃ na ca matsaraḥ. kariṣyāmi hi tat sarvam uktaṃ yat te mayi prabho.

वैशंपायन उवाच। श्रुत्वा तु वचनं तस्य पाण्डवस्य महात्मनः। प्रहृष्टाः पाण्डवा राजन् सहिताः शार्ङ्गधन्वना। विप्रर्षभाश् च ते सर्वे ये तत्रासन् समागताः।

vaiśaṃpāyana uvāca. śrutvā tu vacanaṃ tasya pāṇḍavasya mahātmanaḥ. prahṛṣṭāḥ pāṇḍavā rājan sahitāḥ śārṅgadhanvanā. viprarṣabhāś ca te sarve ye tatrāsan samāgatāḥ.

तथा कथां शुभां श्रुत्वा मार्कण्डेयस्य धीमतः। विस्मिताः समपद्यन्त पुराणस्य निवेदनात्।

tathā kathāṃ śubhāṃ śrutvā mārkaṇḍeyasya dhīmataḥ. vismitāḥ samapadyanta purāṇasya nivedanāt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...