महाभारत 3.174 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 174→

[mh-3-174] • 24 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। नगोत्तमं प्रस्रवणैर् उपेतं; दिशां गजैः किंनरपक्षिभिश् च। सुखं निवासं जहतां हि तेषां; न प्रीतिर् आसीद् भरतर्षभाणाम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. nagottamaṃ prasravaṇair upetaṃ; diśāṃ gajaiḥ kiṃnarapakṣibhiś ca. sukhaṃ nivāsaṃ jahatāṃ hi teṣāṃ; na prītir āsīd bharatarṣabhāṇām.

ततस् तु तेषां पुनर् एव हर्षः; कैलासम् आलोक्य महान् बभूव। कुबेरकान्तं भरतर्षभाणां; महीधरं वारिधरप्रकाशम्।

tatas tu teṣāṃ punar eva harṣaḥ; kailāsam ālokya mahān babhūva. kuberakāntaṃ bharatarṣabhāṇāṃ; mahīdharaṃ vāridharaprakāśam.

समुच्छ्रयान् पर्वतसंनिरोधान्; गोष्ठान् गिरीणां गिरिसेतुमालाः। बहून् प्रपातांश् च समीक्ष्य वीराः; स्थलानि निम्नानि च तत्र तत्र।

samucchrayān parvatasaṃnirodhān; goṣṭhān girīṇāṃ girisetumālāḥ. bahūn prapātāṃś ca samīkṣya vīrāḥ; sthalāni nimnāni ca tatra tatra.

तथैव चान्यानि महावनानि; मृगद्विजानेकपसेवितानि। आलोकयन्तो ऽभिययुः प्रतीतास्; ते धन्विनः खड्गधरा नराग्र्याः।

tathaiva cānyāni mahāvanāni; mṛgadvijānekapasevitāni. ālokayanto 'bhiyayuḥ pratītās; te dhanvinaḥ khaḍgadharā narāgryāḥ.

वनानि रम्याणि सरांसि नद्यो; गुहा गिरीणां गिरिगह्वराणि। एते निवासाः सततं बभूवुर्; निशानिशं प्राप्य नरर्षभाणाम्।

vanāni ramyāṇi sarāṃsi nadyo; guhā girīṇāṃ girigahvarāṇi. ete nivāsāḥ satataṃ babhūvur; niśāniśaṃ prāpya nararṣabhāṇām.

ते दुर्गवासं बहुधा निरुष्य; व्यतीत्य कैलासम् अचिन्त्यरूपम्। आसेदुर् अत्यर्थमनोरमं वै; तम् आश्रमाग्र्यं वृषपर्वणस् ते।

te durgavāsaṃ bahudhā niruṣya; vyatītya kailāsam acintyarūpam. āsedur atyarthamanoramaṃ vai; tam āśramāgryaṃ vṛṣaparvaṇas te.

समेत्य राज्ञा वृषपर्वणस् ते; प्रत्यर्चितास् तेन च वीतमोहाः। शशंसिरे विस्तरशः प्रवासं; शिवं यथावद् वृषपर्वणस् ते।

sametya rājñā vṛṣaparvaṇas te; pratyarcitās tena ca vītamohāḥ. śaśaṃsire vistaraśaḥ pravāsaṃ; śivaṃ yathāvad vṛṣaparvaṇas te.

सुखोषितास् तत्र त एकरात्रं; पुण्याश्रमे देवमहर्षिजुष्टे। अभ्याययुस् ते बदरीं विशालां; सुखेन वीराः पुनर् एव वासम्।

sukhoṣitās tatra ta ekarātraṃ; puṇyāśrame devamaharṣijuṣṭe. abhyāyayus te badarīṃ viśālāṃ; sukhena vīrāḥ punar eva vāsam.

ऊषुस् ततस् तत्र महानुभावा; नारायणस्थानगता नराग्र्याः। कुबेरकान्तां नलिनीं विशोकाः; संपश्यमानाः सुरसिद्धजुष्टाम्।

ūṣus tatas tatra mahānubhāvā; nārāyaṇasthānagatā narāgryāḥ. kuberakāntāṃ nalinīṃ viśokāḥ; saṃpaśyamānāḥ surasiddhajuṣṭām.

तां चाथ दृष्ट्वा नलिनीं विशोकाः; पाण्डोः सुताः सर्वनरप्रवीराः। ते रेमिरे नन्दनवासम् एत्य; द्विजर्षयो वीतभया यथैव।

tāṃ cātha dṛṣṭvā nalinīṃ viśokāḥ; pāṇḍoḥ sutāḥ sarvanarapravīrāḥ. te remire nandanavāsam etya; dvijarṣayo vītabhayā yathaiva.

ततः क्रमेणोपययुर् नृवीरा; यथागतेनैव पथा समग्राः। विहृत्य मासं सुखिनो बदर्यां; किरातराज्ञो विषयं सुबाहोः।

tataḥ krameṇopayayur nṛvīrā; yathāgatenaiva pathā samagrāḥ. vihṛtya māsaṃ sukhino badaryāṃ; kirātarājño viṣayaṃ subāhoḥ.

चीनांस् तुखारान् दरदान् सदार्वान्; देशान् कुणिन्दस्य च भूरिरत्नान्। अतीत्य दुर्गं हिमवत्प्रदेशं; पुरं सुबाहोर् ददृशुर् नृवीराः।

cīnāṃs tukhārān daradān sadārvān; deśān kuṇindasya ca bhūriratnān. atītya durgaṃ himavatpradeśaṃ; puraṃ subāhor dadṛśur nṛvīrāḥ.

श्रुत्वा च तान् पार्थिवपुत्रपौत्रान्; प्राप्तान् सुबाहुर् विषये समग्रान्। प्रत्युद्ययौ प्रीतियुतः स राजा; तं चाभ्यनन्दन् वृषभाः कुरूणाम्।

śrutvā ca tān pārthivaputrapautrān; prāptān subāhur viṣaye samagrān. pratyudyayau prītiyutaḥ sa rājā; taṃ cābhyanandan vṛṣabhāḥ kurūṇām.

समेत्य राज्ञा तु सुबाहुना ते; सूतैर् विशोकप्रमुखैश् च सर्वैः। सहेन्द्रसेनैः परिचारकैश् च; पौरोगवैर् ये च महानसस्थाः।

sametya rājñā tu subāhunā te; sūtair viśokapramukhaiś ca sarvaiḥ. sahendrasenaiḥ paricārakaiś ca; paurogavair ye ca mahānasasthāḥ.

सुखोषितास् तत्र त एकरात्रं; सूतान् उपादाय रथांश् च सर्वान्। घटोत्कचं सानुचरं विसृज्य; ततो ऽभ्ययुर् यामुनम् अद्रिराजम्।

sukhoṣitās tatra ta ekarātraṃ; sūtān upādāya rathāṃś ca sarvān. ghaṭotkacaṃ sānucaraṃ visṛjya; tato 'bhyayur yāmunam adrirājam.

तस्मिन् गिरौ प्रस्रवणोपपन्ने; हिमोत्तरीयारुणपाण्डुसानौ। विशाखयूपं समुपेत्य चक्रुस्; तदा निवासं पुरुषप्रवीराः।

tasmin girau prasravaṇopapanne; himottarīyāruṇapāṇḍusānau. viśākhayūpaṃ samupetya cakrus; tadā nivāsaṃ puruṣapravīrāḥ.

वराहनानामृगपक्षिजुष्टं; महद् वनं चैत्ररथप्रकाशम्। शिवेन यात्वा मृगयाप्रधानाः; संवत्सरं तत्र वने विजह्रुः।

varāhanānāmṛgapakṣijuṣṭaṃ; mahad vanaṃ caitrarathaprakāśam. śivena yātvā mṛgayāpradhānāḥ; saṃvatsaraṃ tatra vane vijahruḥ.

तत्राससादातिबलं भुजंगं; क्षुधार्दितं मृत्युम् इवोग्ररूपम्। वृकोदरः पर्वतकन्दरायां; विषादमोहव्यथितान्तरात्मा।

tatrāsasādātibalaṃ bhujaṃgaṃ; kṣudhārditaṃ mṛtyum ivograrūpam. vṛkodaraḥ parvatakandarāyāṃ; viṣādamohavyathitāntarātmā.

द्वीपो ऽभवद् यत्र वृकोदरस्य; युधिष्ठिरो धर्मभृतां वरिष्ठः। अमोक्षयद् यस् तम् अनन्ततेजा; ग्राहेण संवेष्टितसर्वगात्रम्।

dvīpo 'bhavad yatra vṛkodarasya; yudhiṣṭhiro dharmabhṛtāṃ variṣṭhaḥ. amokṣayad yas tam anantatejā; grāheṇa saṃveṣṭitasarvagātram.

ते द्वादशं वर्षम् अथोपयान्तं; वने विहर्तुं कुरवः प्रतीताः। तस्माद् वनाच् चैत्ररथप्रकाशाच्; छ्रिया ज्वलन्तस् तपसा च युक्ताः।

te dvādaśaṃ varṣam athopayāntaṃ; vane vihartuṃ kuravaḥ pratītāḥ. tasmād vanāc caitrarathaprakāśāc; chriyā jvalantas tapasā ca yuktāḥ.

ततश् च यात्वा मरुधन्वपार्श्वं; सदा धनुर्वेदरतिप्रधानाः। सरस्वतीम् एत्य निवासकामाः; सरस् ततो द्वैतवनं प्रतीयुः।

tataś ca yātvā marudhanvapārśvaṃ; sadā dhanurvedaratipradhānāḥ. sarasvatīm etya nivāsakāmāḥ; saras tato dvaitavanaṃ pratīyuḥ.

समीक्ष्य तान् द्वैतवने निविष्टान्; निवासिनस् तत्र ततो ऽभिजग्मुः। तपोदमाचारसमाधियुक्तास्; तृणोदपात्राहरणाश्मकुट्टाः।

samīkṣya tān dvaitavane niviṣṭān; nivāsinas tatra tato 'bhijagmuḥ. tapodamācārasamādhiyuktās; tṛṇodapātrāharaṇāśmakuṭṭāḥ.

प्लक्षाक्षरौहीतकवेतसाश् च; स्नुहा बदर्यः खदिराः शिरीषाः। बिल्वेङ्गुदाः पीलुशमीकरीराः; सरस्वतीतीररुहा बभूवुः।

plakṣākṣarauhītakavetasāś ca; snuhā badaryaḥ khadirāḥ śirīṣāḥ. bilveṅgudāḥ pīluśamīkarīrāḥ; sarasvatītīraruhā babhūvuḥ.

तां यक्षगन्धर्वमहर्षिकान्ताम्; आयागभूताम् इव देवतानाम्। सरस्वतीं प्रीतियुताश् चरन्तः; सुखं विजह्रुर् नरदेवपुत्राः।

tāṃ yakṣagandharvamaharṣikāntām; āyāgabhūtām iva devatānām. sarasvatīṃ prītiyutāś carantaḥ; sukhaṃ vijahrur naradevaputrāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents