महाभारत 3.105 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 105→

[mh-3-105] • 25 श्लोकाः

लोमश उवाच। एतच् छ्रुत्वान्तरिक्षाच् च स राजा राजसत्तम। यथोक्तं तच् चकाराथ श्रद्दधद् भरतर्षभ। एकैकशस् ततः कृत्वा बीजं बीजं नराधिपः। घृतपूर्णेषु कुम्भेषु तान् भागान् विदधे ततः। धात्रीश् चैकैकशः प्रादात् पुत्ररक्षणतत्परः। ततः कालेन महता समुत्तस्थुर् महाबलाः।

lomaśa uvāca. etac chrutvāntarikṣāc ca sa rājā rājasattama. yathoktaṃ tac cakārātha śraddadhad bharatarṣabha. ekaikaśas tataḥ kṛtvā bījaṃ bījaṃ narādhipaḥ. ghṛtapūrṇeṣu kumbheṣu tān bhāgān vidadhe tataḥ. dhātrīś caikaikaśaḥ prādāt putrarakṣaṇatatparaḥ. tataḥ kālena mahatā samuttasthur mahābalāḥ.

षष्टिः पुत्रसहस्राणि तस्याप्रतिमतेजसः। रुद्रप्रसादाद् राजर्षेः समजायन्त पार्थिव।

ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi tasyāpratimatejasaḥ. rudraprasādād rājarṣeḥ samajāyanta pārthiva.

ते घोराः क्रूरकर्माण आकाशपरिसर्पिणः। बहुत्वाच् चावजानन्तः सर्वांल् लोकान् सहामरान्।

te ghorāḥ krūrakarmāṇa ākāśaparisarpiṇaḥ. bahutvāc cāvajānantaḥ sarvāṃl lokān sahāmarān.

त्रिदशांश् चाप्य् अबाधन्त तथा गन्धर्वराक्षसान्। सर्वाणि चैव भूतानि शूराः समरशालिनः।

tridaśāṃś cāpy abādhanta tathā gandharvarākṣasān. sarvāṇi caiva bhūtāni śūrāḥ samaraśālinaḥ.

वध्यमानास् ततो लोकाः सागरैर् मन्दबुद्धिभिः। ब्रह्माणं शरणं जग्मुः सहिताः सर्वदैवतैः।

vadhyamānās tato lokāḥ sāgarair mandabuddhibhiḥ. brahmāṇaṃ śaraṇaṃ jagmuḥ sahitāḥ sarvadaivataiḥ.

तान् उवाच महाभागः सर्वलोकपितामहः। गच्छध्वं त्रिदशाः सर्वे लोकैः सार्धं यथागतम्।

tān uvāca mahābhāgaḥ sarvalokapitāmahaḥ. gacchadhvaṃ tridaśāḥ sarve lokaiḥ sārdhaṃ yathāgatam.

नातिदीर्घेण कालेन सागराणां क्षयो महान्। भविष्यति महाघोरः स्वकृतैः कर्मभिः सुराः। कपिलं ते समासाद्य विनशिष्यन्त्य् असंशयम्।

nātidīrgheṇa kālena sāgarāṇāṃ kṣayo mahān. bhaviṣyati mahāghoraḥ svakṛtaiḥ karmabhiḥ surāḥ. kapilaṃ te samāsādya vinaśiṣyanty asaṃśayam.

एवम् उक्तास् ततो देवा लोकाश् च मनुजेश्वर। पितामहम् अनुज्ञाप्य विप्रजग्मुर् यथागतम्।

evam uktās tato devā lokāś ca manujeśvara. pitāmaham anujñāpya viprajagmur yathāgatam.

ततः काले बहुतिथे व्यतीते भरतर्षभ। दीक्षितः सगरो राजा हयमेधेन वीर्यवान्। तस्याश्वो व्यचरद् भूमिं पुत्रैः सुपरिरक्षितः। सर्वैर् एव महोत्साहैः स्वच्छन्दप्रचरो नृप।

tataḥ kāle bahutithe vyatīte bharatarṣabha. dīkṣitaḥ sagaro rājā hayamedhena vīryavān. tasyāśvo vyacarad bhūmiṃ putraiḥ suparirakṣitaḥ. sarvair eva mahotsāhaiḥ svacchandapracaro nṛpa.

समुद्रं स समासाद्य निस्तोयं भीमदर्शनम्। रक्ष्यमाणः प्रयत्नेन तत्रैवान्तरधीयत।

samudraṃ sa samāsādya nistoyaṃ bhīmadarśanam. rakṣyamāṇaḥ prayatnena tatraivāntaradhīyata.

ततस् ते सागरास् तात हृतं मत्वा हयोत्तमम्। आगम्य पितुर् आचख्युर् अदृश्यं तुरगं हृतम्। तेनोक्ता दिक्षु सर्वासु सर्वे मार्गत वाजिनम्। ससमुद्रवनद्वीपां विचिन्वन्तो वसुंधराम्।

tatas te sāgarās tāta hṛtaṃ matvā hayottamam. āgamya pitur ācakhyur adṛśyaṃ turagaṃ hṛtam. tenoktā dikṣu sarvāsu sarve mārgata vājinam. sasamudravanadvīpāṃ vicinvanto vasuṃdharām.

ततस् ते पितुर् आज्ञाय दिक्षु सर्वासु तं हयम्। अमार्गन्त महाराज सर्वं च पृथिवीतलम्।

tatas te pitur ājñāya dikṣu sarvāsu taṃ hayam. amārganta mahārāja sarvaṃ ca pṛthivītalam.

ततस् ते सागराः सर्वे समुपेत्य परस्परम्। नाध्यगच्छन्त तुरगम् अश्वहर्तारम् एव च।

tatas te sāgarāḥ sarve samupetya parasparam. nādhyagacchanta turagam aśvahartāram eva ca.

आगम्य पितरं चोचुस् ततः प्राञ्जलयो ऽग्रतः। स्थित्वा सर्वे महीपालाः सागराः सहितास् तदा। ससमुद्रवनद्वीपा सनदीनदकन्दरा। सपर्वतवनोद्देशा निखिलेन मही नृप।

āgamya pitaraṃ cocus tataḥ prāñjalayo 'grataḥ. sthitvā sarve mahīpālāḥ sāgarāḥ sahitās tadā. sasamudravanadvīpā sanadīnadakandarā. saparvatavanoddeśā nikhilena mahī nṛpa.

अस्माभिर् विचिता राजञ् शासनात् तव पार्थिव। न चाश्वम् अधिगच्छामो नाश्वहर्तारम् एव च।

asmābhir vicitā rājañ śāsanāt tava pārthiva. na cāśvam adhigacchāmo nāśvahartāram eva ca.

श्रुत्वा तु वचनं तेषां स राजा क्रोधमूर्छितः। उवाच वचनं सर्वांस् तदा दैववशान् नृप।

śrutvā tu vacanaṃ teṣāṃ sa rājā krodhamūrchitaḥ. uvāca vacanaṃ sarvāṃs tadā daivavaśān nṛpa.

अनागमाय गच्छध्वं भूयो मार्गत वाजिनम्। यज्ञियं तं विना ह्य् अश्वं नागन्तव्यं हि पुत्रकाः।

anāgamāya gacchadhvaṃ bhūyo mārgata vājinam. yajñiyaṃ taṃ vinā hy aśvaṃ nāgantavyaṃ hi putrakāḥ.

प्रतिगृह्य तु संदेशं ततस् ते सगरात्मजाः। भूय एव महीं कृत्स्नां विचेतुम् उपचक्रमुः।

pratigṛhya tu saṃdeśaṃ tatas te sagarātmajāḥ. bhūya eva mahīṃ kṛtsnāṃ vicetum upacakramuḥ.

अथापश्यन्त ते वीराः पृथिवीम् अवदारिताम्। समुद्रे पृथिवीपाल पदमार्गं च वाजिनः। समासाद्य बिलं तच् च खनन्तः सगरात्मजाः। कुद्दालैर् ह्रेषुकैश् चैव समुद्रम् अखनंस् तदा।

athāpaśyanta te vīrāḥ pṛthivīm avadāritām. samudre pṛthivīpāla padamārgaṃ ca vājinaḥ. samāsādya bilaṃ tac ca khanantaḥ sagarātmajāḥ. kuddālair hreṣukaiś caiva samudram akhanaṃs tadā.

स खन्यमानः सहितैः सागरैर् वरुणालयः। अगच्छत् परमाम् आर्तिं दार्यमाणः समन्ततः।

sa khanyamānaḥ sahitaiḥ sāgarair varuṇālayaḥ. agacchat paramām ārtiṃ dāryamāṇaḥ samantataḥ.

असुरोरगरक्षांसि सत्त्वानि विविधानि च। आर्तनादम् अकुर्वन्त वध्यमानानि सागरैः।

asuroragarakṣāṃsi sattvāni vividhāni ca. ārtanādam akurvanta vadhyamānāni sāgaraiḥ.

छिन्नशीर्षा विदेहाश् च भिन्नजान्वस्थिमस्तकाः। प्राणिनः समदृश्यन्त शतशो ऽथ सहस्रशः।

chinnaśīrṣā videhāś ca bhinnajānvasthimastakāḥ. prāṇinaḥ samadṛśyanta śataśo 'tha sahasraśaḥ.

एवं हि खनतां तेषां समुद्रं मकरालयम्। व्यतीतः सुमहान् कालो न चाश्वः समदृश्यत।

evaṃ hi khanatāṃ teṣāṃ samudraṃ makarālayam. vyatītaḥ sumahān kālo na cāśvaḥ samadṛśyata.

ततः पूर्वोत्तरे देशे समुद्रस्य महीपते। विदार्यमाणां पृथिवीं सागरैर् बलदर्पितैः। विदार्य पातालम् अथ संक्रुद्धाः सगरात्मजाः। अपश्यन्त हयं तत्र विचरन्तं महीतले।

tataḥ pūrvottare deśe samudrasya mahīpate. vidāryamāṇāṃ pṛthivīṃ sāgarair baladarpitaiḥ. vidārya pātālam atha saṃkruddhāḥ sagarātmajāḥ. apaśyanta hayaṃ tatra vicarantaṃ mahītale.

कपिलं च महात्मानं तेजोराशिम् अनुत्तमम्। तपसा दीप्यमानं तं ज्वालाभिर् इव पावकम्। दृष्ट्वा हि हृषिताः सर्वे बभूवुः सागरास् तदा।

kapilaṃ ca mahātmānaṃ tejorāśim anuttamam. tapasā dīpyamānaṃ taṃ jvālābhir iva pāvakam. dṛṣṭvā hi hṛṣitāḥ sarve babhūvuḥ sāgarās tadā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents