महाभारत 3.10 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 10→

[mh-3-10] • 23 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। भगवन् नाहम् अप्य् एतद् रोचये द्यूतसंस्तवम्। मन्ये तद् विधिनाक्रम्य कारितो ऽस्मीति वै मुने।

dhṛtarāṣṭra uvāca. bhagavan nāham apy etad rocaye dyūtasaṃstavam. manye tad vidhinākramya kārito 'smīti vai mune.

नैतद् रोचयते भीष्मो न द्रोणो विदुरो न च। गान्धारी नेच्छति द्यूतं तच् च मोहात् प्रवर्तितम्।

naitad rocayate bhīṣmo na droṇo viduro na ca. gāndhārī necchati dyūtaṃ tac ca mohāt pravartitam.

परित्यक्तुं न शक्नोमि दुर्योधनम् अचेतनम्। पुत्रस्नेहेन भगवञ् जानन्न् अपि यतव्रत।

parityaktuṃ na śaknomi duryodhanam acetanam. putrasnehena bhagavañ jānann api yatavrata.

व्यास उवाच। वैचित्रवीर्य नृपते सत्यम् आह यथा भवान्। दृढं वेद्मि परं पुत्रं परं पुत्रान् न विद्यते।

vyāsa uvāca. vaicitravīrya nṛpate satyam āha yathā bhavān. dṛḍhaṃ vedmi paraṃ putraṃ paraṃ putrān na vidyate.

इन्द्रो ऽप्य् अश्रुनिपातेन सुरभ्या प्रतिबोधितः। अन्यैः समृद्धैर् अप्य् अर्थैर् न सुताद् विद्यते परम्।

indro 'py aśrunipātena surabhyā pratibodhitaḥ. anyaiḥ samṛddhair apy arthair na sutād vidyate param.

अत्र ते वर्तयिष्यामि महद् आख्यानम् उत्तमम्। सुरभ्याश् चैव संवादम् इन्द्रस्य च विशां पते।

atra te vartayiṣyāmi mahad ākhyānam uttamam. surabhyāś caiva saṃvādam indrasya ca viśāṃ pate.

त्रिविष्टपगता राजन् सुरभिः प्रारुदत् किल। गवां मात पुरा तात ताम् इन्द्रो ऽन्वकृपायत।

triviṣṭapagatā rājan surabhiḥ prārudat kila. gavāṃ māta purā tāta tām indro 'nvakṛpāyata.

इन्द्र उवाच। किम् इदं रोदिषि शुभे कच्चित् क्षेमं दिवौकसाम्। मानुषेष्व् अथ वा गोषु नैतद् अल्पं भविष्यति।

indra uvāca. kim idaṃ rodiṣi śubhe kaccit kṣemaṃ divaukasām. mānuṣeṣv atha vā goṣu naitad alpaṃ bhaviṣyati.

सुरभिर् उवाच। विनिपातो न वः कश् चिद् दृश्यते त्रिदशाधिप। अहं तु पुत्रं शोचामि तेन रोदिमि कौशिक।

surabhir uvāca. vinipāto na vaḥ kaś cid dṛśyate tridaśādhipa. ahaṃ tu putraṃ śocāmi tena rodimi kauśika.

पश्यैनं कर्षकं रौद्रं दुर्बलं मम पुत्रकम्। प्रतोदेनाभिनिघ्नन्तं लाङ्गलेन निपीडितम्।

paśyainaṃ karṣakaṃ raudraṃ durbalaṃ mama putrakam. pratodenābhinighnantaṃ lāṅgalena nipīḍitam.

एतं दृष्ट्वा भृशं श्रन्तं वध्यमानं सुराधिप। कृपाविष्टास्मि देवेन्द्र मनश् चोद्विजते मम।

etaṃ dṛṣṭvā bhṛśaṃ śrantaṃ vadhyamānaṃ surādhipa. kṛpāviṣṭāsmi devendra manaś codvijate mama.

एकस् तत्र बलोपेतो धुरम् उद्वहते ऽधिकाम्। अपरो ऽल्पबलप्राणः कृशो धमनिसंततः। कृच्छ्राद् उद्वहते भारं तं वै शोचामि वासव।

ekas tatra balopeto dhuram udvahate 'dhikām. aparo 'lpabalaprāṇaḥ kṛśo dhamanisaṃtataḥ. kṛcchrād udvahate bhāraṃ taṃ vai śocāmi vāsava.

वध्यमानः प्रतोदेन तुद्यमानः पुनः पुनः। नैव शक्नोति तं भारम् उद्वोढुं पश्य वासव।

vadhyamānaḥ pratodena tudyamānaḥ punaḥ punaḥ. naiva śaknoti taṃ bhāram udvoḍhuṃ paśya vāsava.

ततो ऽहं तस्य दुःखार्ता विरौमि भृशदुःखिता। अश्रूण्य् आवर्तयन्ती च नेत्राभ्यां करुणायती।

tato 'haṃ tasya duḥkhārtā viraumi bhṛśaduḥkhitā. aśrūṇy āvartayantī ca netrābhyāṃ karuṇāyatī.

इन्द्र उवाच। तव पुत्रसहस्रेषु पीड्यमानेषु शोभने। किं कृपायितम् अस्त्य् अत्र पुत्र एको ऽत्र पीड्यते।

indra uvāca. tava putrasahasreṣu pīḍyamāneṣu śobhane. kiṃ kṛpāyitam asty atra putra eko 'tra pīḍyate.

सुरभिर् उवाच। यदि पुत्रसहस्रं मे सर्वत्र समम् एव मे। दीनस्य तु सतः शक्र पुत्रस्याभ्यधिका कृपा।

surabhir uvāca. yadi putrasahasraṃ me sarvatra samam eva me. dīnasya tu sataḥ śakra putrasyābhyadhikā kṛpā.

व्यास उवाच। तद् इन्द्रः सुरभीवाक्यं निशम्य भृशविस्मितः। जीवितेनापि कौरव्य मेने ऽभ्यधिकम् आत्मजम्।

vyāsa uvāca. tad indraḥ surabhīvākyaṃ niśamya bhṛśavismitaḥ. jīvitenāpi kauravya mene 'bhyadhikam ātmajam.

प्रववर्ष च तत्रैव सहसा तोयम् उल्बणम्। कर्षकस्याचरन् विघ्नं भगवान् पाकशासनः।

pravavarṣa ca tatraiva sahasā toyam ulbaṇam. karṣakasyācaran vighnaṃ bhagavān pākaśāsanaḥ.

तद् यथा सुरभिः प्राह समम् एवास्तु ते तथा। सुतेषु राजन् सर्वेषु दीनेष्व् अभ्यधिका कृपा।

tad yathā surabhiḥ prāha samam evāstu te tathā. suteṣu rājan sarveṣu dīneṣv abhyadhikā kṛpā.

यादृशो मे सुतः पण्डुस् तादृशो मे ऽसि पुत्रक। विदुरश् च महाप्राज्ञः स्नेहाद् एतद् ब्रवीम्य् अहम्।

yādṛśo me sutaḥ paṇḍus tādṛśo me 'si putraka. viduraś ca mahāprājñaḥ snehād etad bravīmy aham.

चिराय तव पुत्राणां शतम् एकश् च पार्थिव। पाण्डोः पञ्चैव लक्ष्यन्ते ते ऽपि मन्दाः सुदुःखिताः।

cirāya tava putrāṇāṃ śatam ekaś ca pārthiva. pāṇḍoḥ pañcaiva lakṣyante te 'pi mandāḥ suduḥkhitāḥ.

कथं जीवेयुर् अत्यन्तं कथं वर्धेयुर् इत्य् अपि। इति दीनेषु पार्थेषु मनो मे परितप्यते।

kathaṃ jīveyur atyantaṃ kathaṃ vardheyur ity api. iti dīneṣu pārtheṣu mano me paritapyate.

यदि पार्थिव कौरव्याञ् जीवमानान् इहेच्छसि। दुर्योधनस् तव सुतः शमं गच्छतु पाण्डवैः।

yadi pārthiva kauravyāñ jīvamānān ihecchasi. duryodhanas tava sutaḥ śamaṃ gacchatu pāṇḍavaiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...