महाभारत 18.3 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←स्वर्गारोहण पर्व

←अध्याय 3→

[mh-18-3] • 41 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। स्थिते मुहूर्तं पार्थे तु धर्मराजे युधिष्ठिरे। आजग्मुस् तत्र कौरव्य देवाः शक्रपुरोगमाः।

vaiśaṃpāyana uvāca. sthite muhūrtaṃ pārthe tu dharmarāje yudhiṣṭhire. ājagmus tatra kauravya devāḥ śakrapurogamāḥ.

स्वयं विग्रहवान् धर्मो राजानं प्रसमीक्षितुम्। तत्राजगाम यत्रासौ कुरुराजो युधिष्ठिरः।

svayaṃ vigrahavān dharmo rājānaṃ prasamīkṣitum. tatrājagāma yatrāsau kururājo yudhiṣṭhiraḥ.

तेषु भास्वरदेहेषु पुण्याभिजनकर्मसु। समागतेषु देवेषु व्यगमत् तत् तमो नृप।

teṣu bhāsvaradeheṣu puṇyābhijanakarmasu. samāgateṣu deveṣu vyagamat tat tamo nṛpa.

नादृश्यन्त च तास् तत्र यातनाः पापकर्मिणाम्। नदी वैतरणी चैव कूटशाल्मलिना सह।

nādṛśyanta ca tās tatra yātanāḥ pāpakarmiṇām. nadī vaitaraṇī caiva kūṭaśālmalinā saha.

लोहकुम्भ्यः शिलाश् चैव नादृश्यन्त भयानकाः। विकृतानि शरीराणि यानि तत्र समन्ततः। ददर्श राजा कौन्तेयस् तान्य् अदृश्यानि चाभवन्।

lohakumbhyaḥ śilāś caiva nādṛśyanta bhayānakāḥ. vikṛtāni śarīrāṇi yāni tatra samantataḥ. dadarśa rājā kaunteyas tāny adṛśyāni cābhavan.

ततो वायुः सुखस्पर्शः पुण्यगन्धवहः शिवः। ववौ देवसमीपस्थः शीतलो ऽतीव भारत।

tato vāyuḥ sukhasparśaḥ puṇyagandhavahaḥ śivaḥ. vavau devasamīpasthaḥ śītalo 'tīva bhārata.

मरुतः सह शक्रेण वसवश् चाश्विनौ सह। साध्या रुद्रास् तथादित्या ये चान्ये ऽपि दिवौकसः।

marutaḥ saha śakreṇa vasavaś cāśvinau saha. sādhyā rudrās tathādityā ye cānye 'pi divaukasaḥ.

सर्वे तत्र समाजग्मुः सिद्धाश् च परमर्षयः। यत्र राजा महातेजा धर्मपुत्रः स्थितो ऽभवत्।

sarve tatra samājagmuḥ siddhāś ca paramarṣayaḥ. yatra rājā mahātejā dharmaputraḥ sthito 'bhavat.

ततः शक्रः सुरपतिः श्रिया परमया युतः। युधिष्ठिरम् उवाचेदं सान्त्वपूर्वम् इदं वचः।

tataḥ śakraḥ surapatiḥ śriyā paramayā yutaḥ. yudhiṣṭhiram uvācedaṃ sāntvapūrvam idaṃ vacaḥ.

युधिष्ठिर महाबाहो प्रीता देवगणास् तव। एह्य् एहि पुरुषव्याघ्र कृतम् एतावता विभो। सिद्धिः प्राप्ता त्वया राजंल् लोकाश् चाप्य् अक्षयास् तव। भ्रातॄणां सुहृदां चैव गतिर् नित्या सुपूजिता।

yudhiṣṭhira mahābāho prītā devagaṇās tava. ehy ehi puruṣavyāghra kṛtam etāvatā vibho. siddhiḥ prāptā tvayā rājaṃl lokāś cāpy akṣayās tava. bhrātṝṇāṃ suhṛdāṃ caiva gatir nityā supūjitā.

न च मन्युस् त्वया कार्यः शृणु चेदं वचो मम। अवश्यं नरकस् तात द्रष्टव्यः सर्वराजभिः।

na ca manyus tvayā kāryaḥ śṛṇu cedaṃ vaco mama. avaśyaṃ narakas tāta draṣṭavyaḥ sarvarājabhiḥ.

शुभानाम् अशुभानां च द्वौ राशी पुरुषर्षभ। यः पूर्वं सुकृतं भुङ्क्ते पश्चान् निरयम् एति सः। पूर्वं नरकभाग्यस् तु पश्चात् स्वर्गम् उपैति सः।

śubhānām aśubhānāṃ ca dvau rāśī puruṣarṣabha. yaḥ pūrvaṃ sukṛtaṃ bhuṅkte paścān nirayam eti saḥ. pūrvaṃ narakabhāgyas tu paścāt svargam upaiti saḥ.

भूयिष्ठं पापकर्मा यः स पूर्वं स्वर्गम् अश्नुते। भूयिष्ठं शुभकर्मा यः पूर्वं नरकम् अश्नुते। भूयिष्ठशुभकर्मा त्वम् अल्पं जिह्मं तवाच्युत। तेन त्वम् एवं गमितो मया श्रेयोर्थिना नृप।

bhūyiṣṭhaṃ pāpakarmā yaḥ sa pūrvaṃ svargam aśnute. bhūyiṣṭhaṃ śubhakarmā yaḥ pūrvaṃ narakam aśnute. bhūyiṣṭhaśubhakarmā tvam alpaṃ jihmaṃ tavācyuta. tena tvam evaṃ gamito mayā śreyorthinā nṛpa.

व्याजेन हि त्वया द्रोण उपचीर्णः सुतं प्रति। व्याजेनैव ततो राजन् दर्शितो नरकस् तव।

vyājena hi tvayā droṇa upacīrṇaḥ sutaṃ prati. vyājenaiva tato rājan darśito narakas tava.

यथैव त्वं तथा भीमस् तथा पार्थो यमौ तथा। द्रौपदी च तथा कृष्णा व्याजेन नरकं गताः।

yathaiva tvaṃ tathā bhīmas tathā pārtho yamau tathā. draupadī ca tathā kṛṣṇā vyājena narakaṃ gatāḥ.

आगच्छ नरशार्दूल मुक्तास् ते चैव किल्बिषात्। स्वपक्षाश् चैव ये तुभ्यं पार्थिवा निहता रणे। सर्वे स्वर्गम् अनुप्राप्तास् तान् पश्य पुरुषर्षभ।

āgaccha naraśārdūla muktās te caiva kilbiṣāt. svapakṣāś caiva ye tubhyaṃ pārthivā nihatā raṇe. sarve svargam anuprāptās tān paśya puruṣarṣabha.

कर्णश् चैव महेष्वासः सर्वशस्त्रभृतां वरः। स गतः परमां सिद्धिं यदर्थं परितप्यसे।

karṇaś caiva maheṣvāsaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ. sa gataḥ paramāṃ siddhiṃ yadarthaṃ paritapyase.

तं पश्य पुरुषव्याघ्रम् आदित्यतनयं विभो। स्वस्थानस्थं महाबाहो जहि शोकं नरर्षभ।

taṃ paśya puruṣavyāghram ādityatanayaṃ vibho. svasthānasthaṃ mahābāho jahi śokaṃ nararṣabha.

भ्रातॄंश् चान्यांस् तथा पश्य स्वपक्षांश् चैव पार्थिवान्। स्वं स्वं स्थानम् अनुप्राप्तान् व्येतु ते मानसो ज्वरः।

bhrātṝṃś cānyāṃs tathā paśya svapakṣāṃś caiva pārthivān. svaṃ svaṃ sthānam anuprāptān vyetu te mānaso jvaraḥ.

अनुभूय पूर्वं त्वं कृच्छ्रम् इतः प्रभृति कौरव। विहरस्व मया सार्धं गतशोको निरामयः।

anubhūya pūrvaṃ tvaṃ kṛcchram itaḥ prabhṛti kaurava. viharasva mayā sārdhaṃ gataśoko nirāmayaḥ.

कर्मणां तात पुण्यानां जितानां तपसा स्वयम्। दानानां च महाबाहो फलं प्राप्नुहि पाण्डव।

karmaṇāṃ tāta puṇyānāṃ jitānāṃ tapasā svayam. dānānāṃ ca mahābāho phalaṃ prāpnuhi pāṇḍava.

अद्य त्वां देवगन्धर्वा दिव्याश् चाप्सरसो दिवि। उपसेवन्तु कल्याणं विरजोम्बरवाससः।

adya tvāṃ devagandharvā divyāś cāpsaraso divi. upasevantu kalyāṇaṃ virajombaravāsasaḥ.

राजसूयजितांल् लोकान् अश्वमेधाभिवर्धितान्। प्राप्नुहि त्वं महाबाहो तपसश् च फलं महत्।

rājasūyajitāṃl lokān aśvamedhābhivardhitān. prāpnuhi tvaṃ mahābāho tapasaś ca phalaṃ mahat.

उपर्य् उपरि राज्ञां हि तव लोका युधिष्ठिर। हरिश्चन्द्रसमाः पार्थ येषु त्वं विहरिष्यसि।

upary upari rājñāṃ hi tava lokā yudhiṣṭhira. hariścandrasamāḥ pārtha yeṣu tvaṃ vihariṣyasi.

मान्धाता यत्र राजर्षिर् यत्र राजा भगीरथः। दौःषन्तिर् यत्र भरतस् तत्र त्वं विहरिष्यसि।

māndhātā yatra rājarṣir yatra rājā bhagīrathaḥ. dauḥṣantir yatra bharatas tatra tvaṃ vihariṣyasi.

एषा देवनदी पुण्या पार्थ त्रैलोक्यपावनी। आकाशगङ्गा राजेन्द्र तत्राप्लुत्य गमिष्यसि।

eṣā devanadī puṇyā pārtha trailokyapāvanī. ākāśagaṅgā rājendra tatrāplutya gamiṣyasi.

अत्र स्नातस्य ते भावो मानुषो विगमिष्यति। गतशोको निरायासो मुक्तवैरो भविष्यसि।

atra snātasya te bhāvo mānuṣo vigamiṣyati. gataśoko nirāyāso muktavairo bhaviṣyasi.

एवं ब्रुवति देवेन्द्रे कौरवेन्द्रं युधिष्ठिरम्। धर्मो विग्रहवान् साक्षाद् उवाच सुतम् आत्मनः।

evaṃ bruvati devendre kauravendraṃ yudhiṣṭhiram. dharmo vigrahavān sākṣād uvāca sutam ātmanaḥ.

भो भो राजन् महाप्राज्ञ प्रीतो ऽस्मि तव पुत्रक। मद्भक्त्या सत्यवाक्येन क्षमया च दमेन च।

bho bho rājan mahāprājña prīto 'smi tava putraka. madbhaktyā satyavākyena kṣamayā ca damena ca.

एषा तृतीया जिज्ञासा तव राजन् कृता मया। न शक्यसे चालयितुं स्वभावात् पार्थ हेतुभिः।

eṣā tṛtīyā jijñāsā tava rājan kṛtā mayā. na śakyase cālayituṃ svabhāvāt pārtha hetubhiḥ.

पूर्वं परीक्षितो हि त्वम् आसीर् द्वैतवनं प्रति। अरणीसहितस्यार्थे तच् च निस्तीर्णवान् असि।

pūrvaṃ parīkṣito hi tvam āsīr dvaitavanaṃ prati. araṇīsahitasyārthe tac ca nistīrṇavān asi.

सोदर्येषु विनष्टेषु द्रौपद्यां तत्र भारत। श्वरूपधारिणा पुत्र पुनस् त्वं मे परीक्षितः।

sodaryeṣu vinaṣṭeṣu draupadyāṃ tatra bhārata. śvarūpadhāriṇā putra punas tvaṃ me parīkṣitaḥ.

इदं तृतीयं भ्रातॄणाम् अर्थे यत् स्थातुम् इच्छसि। विशुद्धो ऽसि महाभाग सुखी विगतकल्मषः।

idaṃ tṛtīyaṃ bhrātṝṇām arthe yat sthātum icchasi. viśuddho 'si mahābhāga sukhī vigatakalmaṣaḥ.

न च ते भ्रातरः पार्थ नरकस्था विशां पते। मायैषा देवराजेन महेन्द्रेण प्रयोजिता।

na ca te bhrātaraḥ pārtha narakasthā viśāṃ pate. māyaiṣā devarājena mahendreṇa prayojitā.

अवश्यं नरकस् तात द्रष्टव्यः सर्वराजभिः। ततस् त्वया प्राप्तम् इदं मुहूर्तं दुःखम् उत्तमम्।

avaśyaṃ narakas tāta draṣṭavyaḥ sarvarājabhiḥ. tatas tvayā prāptam idaṃ muhūrtaṃ duḥkham uttamam.

न सव्यसाची भीमो वा यमौ वा पुरुषर्षभौ। कर्णो वा सत्यवाक् शूरो नरकार्हाश् चिरं नृप।

na savyasācī bhīmo vā yamau vā puruṣarṣabhau. karṇo vā satyavāk śūro narakārhāś ciraṃ nṛpa.

न कृष्णा राजपुत्री च नरकार्हा युधिष्ठिर। एह्य् एहि भरतश्रेष्ठ पश्य गङ्गां त्रिलोकगाम्।

na kṛṣṇā rājaputrī ca narakārhā yudhiṣṭhira. ehy ehi bharataśreṣṭha paśya gaṅgāṃ trilokagām.

एवम् उक्तः स राजर्षिस् तव पूर्वपितामहः। महागुरोश् च शुश्रूषा वेदान्तश्र[-नां श्र]वणं तथा। पूजिते ब्रह्मविच्छ्रेष्ठैः स्वगृहे शिवलिङ्गके। मद्वंशजानां न दान्तं शिवाद् आधिक्यबुद्धिता। स्वायंभुवादावयादौ (सिच्) भवेत् तव वराद् इह। अस्माद् आधिक्यबुद्धिश् चेद् अनाय नृणां ह सा (सिच्)। मद्वंशजानां सर्वेषां मास्तु सा त्वदनुग्रहात्। इत्य् उक्त्वा धर्मम् उद्दिश्य महान्तं नरम् आदरात्। उवाच किं चिद् उद्दिश्य त्वादृशा नु जनाधिप। जगाम सह धर्मेण सर्वैश् च त्रिदशालयैः।

evam uktaḥ sa rājarṣis tava pūrvapitāmahaḥ. mahāguroś ca śuśrūṣā vedāntaśra[-nāṃ śra]vaṇaṃ tathā. pūjite brahmavicchreṣṭhaiḥ svagṛhe śivaliṅgake. madvaṃśajānāṃ na dāntaṃ śivād ādhikyabuddhitā. svāyaṃbhuvādāvayādau (sic) bhavet tava varād iha. asmād ādhikyabuddhiś ced anāya nṛṇāṃ ha sā (sic). madvaṃśajānāṃ sarveṣāṃ māstu sā tvadanugrahāt. ity uktvā dharmam uddiśya mahāntaṃ naram ādarāt. uvāca kiṃ cid uddiśya tvādṛśā nu janādhipa. jagāma saha dharmeṇa sarvaiś ca tridaśālayaiḥ.

गङ्गां देवनदीं पुण्यां पावनीम् ऋषिसंस्तुताम्। अवगाह्य तु तां राजा तनुं तत्याज मानुषीम्।

gaṅgāṃ devanadīṃ puṇyāṃ pāvanīm ṛṣisaṃstutām. avagāhya tu tāṃ rājā tanuṃ tatyāja mānuṣīm.

ततो दिव्यवपुर् भूत्वा धर्मराजो युधिष्ठिरः। निर्वैरो गतसंतापो जले तस्मिन् समाप्लुतः।

tato divyavapur bhūtvā dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ. nirvairo gatasaṃtāpo jale tasmin samāplutaḥ.

ततो ययौ वृतो देवैः कुरुराजो युधिष्ठिरः। धर्मेण सहितो धीमान् स्तूयमानो महर्षिभिः। यत्र ते पुरुषव्याघ्राः शूरा विगतमन्यवः। पाण्डवा धार्तराष्ट्राश् च स्वानि स्थानानि भेजिरे।

tato yayau vṛto devaiḥ kururājo yudhiṣṭhiraḥ. dharmeṇa sahito dhīmān stūyamāno maharṣibhiḥ. yatra te puruṣavyāghrāḥ śūrā vigatamanyavaḥ. pāṇḍavā dhārtarāṣṭrāś ca svāni sthānāni bhejire.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...