महाभारत 17.2 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←महाप्रस्थानिक पर्व→

←अध्याय 2→

[mh-17-2] • 26 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततस् ते नियतात्मान उदीचीं दिशम् आस्थिताः। ततस् ते ब्राह्मणीं स्नात्वा दृष्ट्वा देवं जले स्थितम्। मध्यमांशं शिवं गत्वा दृष्ट्वा रुद्रं महाबलम्। प्रयागपञ्चके स्नात्वा गत्वा हिमगिरिं शुभम्। ईशानं तु नमस्कृत्य स्नात्वा हंसोदके शुभे। देवदेवं तु केदारं दृष्ट्वा स्पृष्ट्वा प्रयत्नतः। पिण्डं दत्त्वा विधानेन पितॄन् देवांश् च तर्प्य वै। उदकं विधिवत् पीत्वा ततो नन्दां जगाम वै। महापन्थानम् आवृत्य हिमवन्तं जगाम ह। ददृशुर् योगयुक्ताश् च हिमवन्तं महागिरिम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tatas te niyatātmāna udīcīṃ diśam āsthitāḥ. tatas te brāhmaṇīṃ snātvā dṛṣṭvā devaṃ jale sthitam. madhyamāṃśaṃ śivaṃ gatvā dṛṣṭvā rudraṃ mahābalam. prayāgapañcake snātvā gatvā himagiriṃ śubham. īśānaṃ tu namaskṛtya snātvā haṃsodake śubhe. devadevaṃ tu kedāraṃ dṛṣṭvā spṛṣṭvā prayatnataḥ. piṇḍaṃ dattvā vidhānena pitṝn devāṃś ca tarpya vai. udakaṃ vidhivat pītvā tato nandāṃ jagāma vai. mahāpanthānam āvṛtya himavantaṃ jagāma ha. dadṛśur yogayuktāś ca himavantaṃ mahāgirim.

तं चाप्य् अतिक्रमन्तस् ते ददृशुर् वालुकार्णवम्। अवैक्षन्त महाशैलं मेरुं शिखरिणां वरम्।

taṃ cāpy atikramantas te dadṛśur vālukārṇavam. avaikṣanta mahāśailaṃ meruṃ śikhariṇāṃ varam.

तेषां तु गच्छतां शीघ्रं सर्वेषां योगधर्मिणाम्। याज्ञसेनी भ्रष्टयोगा निपपात महीतले।

teṣāṃ tu gacchatāṃ śīghraṃ sarveṣāṃ yogadharmiṇām. yājñasenī bhraṣṭayogā nipapāta mahītale.

तां तु प्रपतितां दृष्ट्वा भीमसेनो महाबलः। उवाच धर्मराजानं याज्ञसेनीम् अवेक्ष्य ह।

tāṃ tu prapatitāṃ dṛṣṭvā bhīmaseno mahābalaḥ. uvāca dharmarājānaṃ yājñasenīm avekṣya ha.

नाधर्मश् चरितः कश् चिद् राजपुत्र्या परंतप। कारणं किं नु तद् राजन् यत् कृष्णा पतिता भुवि।

nādharmaś caritaḥ kaś cid rājaputryā paraṃtapa. kāraṇaṃ kiṃ nu tad rājan yat kṛṣṇā patitā bhuvi.

युधिष्ठिर उवाच। पक्षपातो महान् अस्या विशेषेण धनंजये। तस्यैतत् फलम् अद्यैषा भुङ्क्ते पुरुषसत्तम।

yudhiṣṭhira uvāca. pakṣapāto mahān asyā viśeṣeṇa dhanaṃjaye. tasyaitat phalam adyaiṣā bhuṅkte puruṣasattama.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्त्वानवेक्ष्यैनां ययौ धर्मसुतो नृपः। समाधाय मनो धीमान् धर्मात्मा पुरुषर्षभः।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktvānavekṣyaināṃ yayau dharmasuto nṛpaḥ. samādhāya mano dhīmān dharmātmā puruṣarṣabhaḥ.

सहदेवस् ततो धीमान् निपपात महीतले। तं चापि पतितं दृष्ट्वा भीमो राजानम् अब्रवीत्।

sahadevas tato dhīmān nipapāta mahītale. taṃ cāpi patitaṃ dṛṣṭvā bhīmo rājānam abravīt.

यो ऽयम् अस्मासु सर्वेषु शुश्रूषुर् अनहंकृतः। सो ऽयं माद्रवतीपुत्रः कस्मान् निपतितो भुवि।

yo 'yam asmāsu sarveṣu śuśrūṣur anahaṃkṛtaḥ. so 'yaṃ mādravatīputraḥ kasmān nipatito bhuvi.

युधिष्ठिर उवाच। सहदेवो ऽपि धर्मात्मा सर्वबुद्धिमतां वरः। आत्मनः सदृशं प्राज्ञं नैषो ऽमन्यत कं चन। कालत्रयविदश् चापि न मे गुह्यं प्रकाशितम्। संप्रतिज्ञागतश् चाहं नाकरिष्यं जनक्षयम्। तेन दोषेण पतितस् तस्माद् एष नृपात्मजः।

yudhiṣṭhira uvāca. sahadevo 'pi dharmātmā sarvabuddhimatāṃ varaḥ. ātmanaḥ sadṛśaṃ prājñaṃ naiṣo 'manyata kaṃ cana. kālatrayavidaś cāpi na me guhyaṃ prakāśitam. saṃpratijñāgataś cāhaṃ nākariṣyaṃ janakṣayam. tena doṣeṇa patitas tasmād eṣa nṛpātmajaḥ.

वैशंपायन उवाच। इत्य् उक्त्वा तु समुत्सृज्य सहदेवं ययौ तदा। भ्रातृभिः सह कौन्तेयः शुना चैव युधिष्ठिरः।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity uktvā tu samutsṛjya sahadevaṃ yayau tadā. bhrātṛbhiḥ saha kaunteyaḥ śunā caiva yudhiṣṭhiraḥ.

कृष्णां निपतितां दृष्ट्वा सहदेवं च पाण्डवम्। आर्तो बन्धुप्रियः शूरो नकुलो निपपात ह।

kṛṣṇāṃ nipatitāṃ dṛṣṭvā sahadevaṃ ca pāṇḍavam. ārto bandhupriyaḥ śūro nakulo nipapāta ha.

तस्मिन् निपतिते वीरे नकुले चारुदर्शने। पुनर् एव तदा भीमो राजानम् इदम् अब्रवीत्।

tasmin nipatite vīre nakule cārudarśane. punar eva tadā bhīmo rājānam idam abravīt.

यो ऽयम् अक्षतधर्मात्मा भ्राता वचनकारकः। रूपेणाप्रतिमो लोके नकुलः पतितो भुवि।

yo 'yam akṣatadharmātmā bhrātā vacanakārakaḥ. rūpeṇāpratimo loke nakulaḥ patito bhuvi.

इत्य् उक्तो भीमसेनेन प्रत्युवाच युधिष्ठिरः। नकुलं प्रति धर्मात्मा सर्वबुद्धिमतां वरः।

ity ukto bhīmasenena pratyuvāca yudhiṣṭhiraḥ. nakulaṃ prati dharmātmā sarvabuddhimatāṃ varaḥ.

रूपेण मत्समो नास्ति कश् चिद् इत्य् अस्य दर्शनम्। अधिकश् चाहम् एवैक इत्य् अस्य मनसि स्थितम्।

rūpeṇa matsamo nāsti kaś cid ity asya darśanam. adhikaś cāham evaika ity asya manasi sthitam.

नकुलः पतितस् तस्माद् आगच्छ त्वं वृकोदर। यस्य यद् विहितं वीर सो ऽवश्यं तद् उपाश्नुते।

nakulaḥ patitas tasmād āgaccha tvaṃ vṛkodara. yasya yad vihitaṃ vīra so 'vaśyaṃ tad upāśnute.

तांस् तु प्रपतितान् दृष्ट्वा पाण्डवः श्वेतवाहनः। पपात शोकसंतप्तस् ततो ऽनु परवीरहा।

tāṃs tu prapatitān dṛṣṭvā pāṇḍavaḥ śvetavāhanaḥ. papāta śokasaṃtaptas tato 'nu paravīrahā.

तस्मिंस् तु पुरुषव्याघ्रे पतिते शक्रतेजसि। म्रियमाणे दुराधर्षे भीमो राजानम् अब्रवीत्।

tasmiṃs tu puruṣavyāghre patite śakratejasi. mriyamāṇe durādharṣe bhīmo rājānam abravīt.

अनृतं न स्मराम्य् अस्य स्वैरेष्व् अपि महात्मनः। अथ कस्य विकारो ऽयं येनायं पतितो भुवि।

anṛtaṃ na smarāmy asya svaireṣv api mahātmanaḥ. atha kasya vikāro 'yaṃ yenāyaṃ patito bhuvi.

युधिष्ठिर उवाच। एकाह्ना निर्दहेयं वै शत्रून् इत्य् अर्जुनो ऽब्रवीत्। न च तत् कृतवान् एष शूरमानी ततो ऽपतत्।

yudhiṣṭhira uvāca. ekāhnā nirdaheyaṃ vai śatrūn ity arjuno 'bravīt. na ca tat kṛtavān eṣa śūramānī tato 'patat.

अवमेने धनुर् ग्राहान् एष सर्वांश् च फल्गुनः। यथा चोक्तं तथा चैव कर्तव्यं भूतिम् इच्छता।

avamene dhanur grāhān eṣa sarvāṃś ca phalgunaḥ. yathā coktaṃ tathā caiva kartavyaṃ bhūtim icchatā.

वैशंपायन उवाच। इत्य् उक्त्वा प्रस्थितो राजा भीमो ऽथ निपपात ह। पतितश् चाब्रवीद् भीमो धर्मराजं युधिष्ठिरम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity uktvā prasthito rājā bhīmo 'tha nipapāta ha. patitaś cābravīd bhīmo dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram.

भो भो राजन्न् अवेक्षस्व पतितो ऽहं प्रियस् तव। किंनिमित्तं च पतनं ब्रूहि मे यदि वेत्थ ह।

bho bho rājann avekṣasva patito 'haṃ priyas tava. kiṃnimittaṃ ca patanaṃ brūhi me yadi vettha ha.

युधिष्ठिर उवाच। अतिभुक्तं च भवता प्राणेन च विकत्थसे। अनवेक्ष्य परं पार्थ तेनासि पतितः क्षितौ।

yudhiṣṭhira uvāca. atibhuktaṃ ca bhavatā prāṇena ca vikatthase. anavekṣya paraṃ pārtha tenāsi patitaḥ kṣitau.

वैशंपायन उवाच। इत्य् उक्त्वा तं महाबाहुर् जगामानवलोकयन्। श्वा त्व् एको ऽनुययौ यस् ते बहुशः कीर्तितो मया।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity uktvā taṃ mahābāhur jagāmānavalokayan. śvā tv eko 'nuyayau yas te bahuśaḥ kīrtito mayā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents