महाभारत 15.9 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 9→

[mh-15-9] • 26 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततो राज्ञाभ्यनुज्ञातो धृतराष्ट्रः प्रतापवान्। ययौ स्वभवनं राजा गान्धार्यानुगतस् तदा।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato rājñābhyanujñāto dhṛtarāṣṭraḥ pratāpavān. yayau svabhavanaṃ rājā gāndhāryānugatas tadā.

मन्दप्राणगतिर् धीमान् कृच्छ्राद् इव समुद्धरन्। पदातिः स महीपालो जीर्णो गजपतिर् यथा।

mandaprāṇagatir dhīmān kṛcchrād iva samuddharan. padātiḥ sa mahīpālo jīrṇo gajapatir yathā.

तम् अन्वगच्छद् विदुरो विद्वान् सूतश् च संजयः। स चापि परमेष्वासः कृपः शारद्वतस् तथा।

tam anvagacchad viduro vidvān sūtaś ca saṃjayaḥ. sa cāpi parameṣvāsaḥ kṛpaḥ śāradvatas tathā.

स प्रविश्य गृहं राजा कृतपूर्वाह्णिकक्रियः। तर्पयित्वा द्विजश्रेष्ठान् आहारम् अकरोत् तदा।

sa praviśya gṛhaṃ rājā kṛtapūrvāhṇikakriyaḥ. tarpayitvā dvijaśreṣṭhān āhāram akarot tadā.

गान्धारी चैव धर्मज्ञा कुन्त्या सह मनस्विनी। वधूभिर् उपचारेण पूजिताभुङ्क्त भारत।

gāndhārī caiva dharmajñā kuntyā saha manasvinī. vadhūbhir upacāreṇa pūjitābhuṅkta bhārata.

कृताहारं कृताहाराः सर्वे ते विदुरादयः। पाण्डवाश् च कुरुश्रेष्ठम् उपातिष्ठन्त तं नृपम्।

kṛtāhāraṃ kṛtāhārāḥ sarve te vidurādayaḥ. pāṇḍavāś ca kuruśreṣṭham upātiṣṭhanta taṃ nṛpam.

ततो ऽब्रवीन् महाराज कुन्तीपुत्रम् उपह्वरे। निषण्णं पाणिना पृष्ठे संस्पृशन्न् अम्बिकासुतः।

tato 'bravīn mahārāja kuntīputram upahvare. niṣaṇṇaṃ pāṇinā pṛṣṭhe saṃspṛśann ambikāsutaḥ.

अप्रमादस् त्वया कार्यः सर्वथा कुरुनन्दन। अष्टाङ्गे राजशार्दूल राज्ये धर्मपुरस्कृते।

apramādas tvayā kāryaḥ sarvathā kurunandana. aṣṭāṅge rājaśārdūla rājye dharmapuraskṛte.

तत् तु शक्यं यथा तात रक्षितुं पाण्डुनन्दन। राज्यं धर्मं च कौन्तेय विद्वान् असि निबोध तत्।

tat tu śakyaṃ yathā tāta rakṣituṃ pāṇḍunandana. rājyaṃ dharmaṃ ca kaunteya vidvān asi nibodha tat.

विद्यावृद्धान् सदैव त्वम् उपासीथा युधिष्ठिर। शृणुयास् ते च यद् ब्रूयुः कुर्याश् चैवाविचारयन्।

vidyāvṛddhān sadaiva tvam upāsīthā yudhiṣṭhira. śṛṇuyās te ca yad brūyuḥ kuryāś caivāvicārayan.

प्रातर् उत्थाय तान् राजन् पूजयित्वा यथाविधि। कृत्यकाले समुत्पन्ने पृच्छेथाः कार्यम् आत्मनः।

prātar utthāya tān rājan pūjayitvā yathāvidhi. kṛtyakāle samutpanne pṛcchethāḥ kāryam ātmanaḥ.

ते तु संमानिता राजंस् त्वया राज्यहितार्थिना। प्रवक्ष्यन्ति हितं तात सर्वं कौरवनन्दन।

te tu saṃmānitā rājaṃs tvayā rājyahitārthinā. pravakṣyanti hitaṃ tāta sarvaṃ kauravanandana.

इन्द्रियाणि च सर्वाणि वाजिवत् परिपालय। हिताय वै भविष्यन्ति रक्षितं द्रविणं यथा।

indriyāṇi ca sarvāṇi vājivat paripālaya. hitāya vai bhaviṣyanti rakṣitaṃ draviṇaṃ yathā.

अमात्यान् उपधातीतान् पितृपैतामहाञ् शुचीन्। दान्तान् कर्मसु सर्वेषु मुख्यान् मुख्येषु योजयेः।

amātyān upadhātītān pitṛpaitāmahāñ śucīn. dāntān karmasu sarveṣu mukhyān mukhyeṣu yojayeḥ.

चारयेथाश् च सततं चारैर् अविदितैः परान्। परीक्षितैर् बहुविधं स्वराष्ट्रेषु परेषु च।

cārayethāś ca satataṃ cārair aviditaiḥ parān. parīkṣitair bahuvidhaṃ svarāṣṭreṣu pareṣu ca.

पुरं च ते सुगुप्तं स्याद् दृढप्राकारतोरणम्। अट्टाट्टालकसंबाधं षट्पथं सर्वतोदिशम्।

puraṃ ca te suguptaṃ syād dṛḍhaprākāratoraṇam. aṭṭāṭṭālakasaṃbādhaṃ ṣaṭpathaṃ sarvatodiśam.

तस्य द्वाराणि कार्याणि पर्याप्तानि बृहन्ति च। सर्वतः सुविभक्तानि यन्त्रैर् आरक्षितानि च।

tasya dvārāṇi kāryāṇi paryāptāni bṛhanti ca. sarvataḥ suvibhaktāni yantrair ārakṣitāni ca.

पुरुषैर् अलम् अर्थज्ञैर् विदितैः कुलशीलतः। आत्मा च रक्ष्यः सततं भोजनादिषु भारत।

puruṣair alam arthajñair viditaiḥ kulaśīlataḥ. ātmā ca rakṣyaḥ satataṃ bhojanādiṣu bhārata.

विहाराहारकालेषु माल्यशय्यासनेषु च। स्त्रियश् च ते सुगुप्ताः स्युर् वृद्धैर् आप्तैर् अधिष्ठिताः। शीलवद्भिः कुलीनैश् च विद्वद्भिश् च युधिष्ठिर।

vihārāhārakāleṣu mālyaśayyāsaneṣu ca. striyaś ca te suguptāḥ syur vṛddhair āptair adhiṣṭhitāḥ. śīlavadbhiḥ kulīnaiś ca vidvadbhiś ca yudhiṣṭhira.

मन्त्रिणश् चैव कुर्वीथा द्विजान् विद्याविशारदान्। विनीतांश् च कुलीनांश् च धर्मार्थकुशलान् ऋजून्।

mantriṇaś caiva kurvīthā dvijān vidyāviśāradān. vinītāṃś ca kulīnāṃś ca dharmārthakuśalān ṛjūn.

तैः सार्धं मन्त्रयेथास् त्वं नात्यर्थं बहुभिः सह। समस्तैर् अपि च व्यस्तैर् व्यपदेशेन केन चित्।

taiḥ sārdhaṃ mantrayethās tvaṃ nātyarthaṃ bahubhiḥ saha. samastair api ca vyastair vyapadeśena kena cit.

सुसंवृतं मन्त्रगृहं स्थलं चारुह्य मन्त्रयेः। अरण्ये निःशलाके वा न च रात्रौ कथं चन।

susaṃvṛtaṃ mantragṛhaṃ sthalaṃ cāruhya mantrayeḥ. araṇye niḥśalāke vā na ca rātrau kathaṃ cana.

वानराः पक्षिणश् चैव ये मनुष्यानुकारिणः। सर्वे मन्त्रगृहे वर्ज्या ये चापि जडपङ्गुकाः।

vānarāḥ pakṣiṇaś caiva ye manuṣyānukāriṇaḥ. sarve mantragṛhe varjyā ye cāpi jaḍapaṅgukāḥ.

मन्त्रभेदे हि ये दोषा भवन्ति पृथिवीक्षिताम्। न ते शक्याः समाधातुं कथं चिद् इति मे मतिः।

mantrabhede hi ye doṣā bhavanti pṛthivīkṣitām. na te śakyāḥ samādhātuṃ kathaṃ cid iti me matiḥ.

दोषांश् च मन्त्रभेदेषु ब्रूयास् त्वं मन्त्रिमण्डले। अभेदे च गुणान् राजन् पुनः पुनर् अरिंदम।

doṣāṃś ca mantrabhedeṣu brūyās tvaṃ mantrimaṇḍale. abhede ca guṇān rājan punaḥ punar ariṃdama.

पौरजानपदानां च शौचाशौचं युधिष्ठिर। यथा स्याद् विदितं राजंस् तथा कार्यम् अरिंदम।

paurajānapadānāṃ ca śaucāśaucaṃ yudhiṣṭhira. yathā syād viditaṃ rājaṃs tathā kāryam ariṃdama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...