महाभारत 15.10 (श्लोक 1)

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 10→

[mh-15-10] • 16 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। व्यवहाराश् च ते तात नित्यम् आप्तैर् अधिष्ठिताः। योज्यास् तुष्टैर् हितै राजन् नित्यं चारैर् अनुष्ठिताः। अलुब्धैश् चास्य व्यसनिभिः स्निग्धैर् आत्मसमैः सदा।

dhṛtarāṣṭra uvāca. vyavahārāś ca te tāta nityam āptair adhiṣṭhitāḥ. yojyās tuṣṭair hitai rājan nityaṃ cārair anuṣṭhitāḥ. alubdhaiś cāsya vyasanibhiḥ snigdhair ātmasamaiḥ sadā.

परिमाणं विदित्वा च दण्डं दण्ड्येषु भारत। प्रणयेयुर् यथान्यायं पुरुषास् ते युधिष्ठिर।

parimāṇaṃ viditvā ca daṇḍaṃ daṇḍyeṣu bhārata. praṇayeyur yathānyāyaṃ puruṣās te yudhiṣṭhira.

आदानरुचयश् चैव परदाराभिमर्शकाः। उग्रदण्डप्रधानाश् च मिथ्या व्याहारिणस् तथा।

ādānarucayaś caiva paradārābhimarśakāḥ. ugradaṇḍapradhānāś ca mithyā vyāhāriṇas tathā.

आक्रोष्टारश् च लुब्धाश् च हन्तारः साहसप्रियाः। सभाविहारभेत्तारो वर्णानां च प्रदूषकाः। हिरण्यदण्ड्या वध्याश् च कर्तव्या देशकालतः। अवरोधभूमौ भृत्यैस् तु सह पानं विवर्जयेत्। आक्रोशन्त्य् अनुमत्तास् ते कलत्रं चापि गृह्णते। जिघांसन्त्य् अपि शस्त्रेण नष्टाः क्रीडन्ति चोत्कटाः। नानाक्षेपा व्याहरन्ति गम्यागम्यं न जानते। अतिपानेन राजापि सर्वकोशं विनाशयेत्। वितरेद् गायकेभ्यश् च प्रधानद्रव्यसंचयम्। बुद्ध्वेमान् पानदोषांस् तु पिबेद् एकः स्वजायया। युक्त्या प्रकाशं मतिमान् स्ववीर्यस्याभिवृद्धये।

ākroṣṭāraś ca lubdhāś ca hantāraḥ sāhasapriyāḥ. sabhāvihārabhettāro varṇānāṃ ca pradūṣakāḥ. hiraṇyadaṇḍyā vadhyāś ca kartavyā deśakālataḥ. avarodhabhūmau bhṛtyais tu saha pānaṃ vivarjayet. ākrośanty anumattās te kalatraṃ cāpi gṛhṇate. jighāṃsanty api śastreṇa naṣṭāḥ krīḍanti cotkaṭāḥ. nānākṣepā vyāharanti gamyāgamyaṃ na jānate. atipānena rājāpi sarvakośaṃ vināśayet. vitared gāyakebhyaś ca pradhānadravyasaṃcayam. buddhvemān pānadoṣāṃs tu pibed ekaḥ svajāyayā. yuktyā prakāśaṃ matimān svavīryasyābhivṛddhaye.

प्रातर् एव हि पश्येथा ये कुर्युर् व्ययकर्म ते। अलंकारम् अथो भोज्यम् अत ऊर्ध्वं समाचरेः।

prātar eva hi paśyethā ye kuryur vyayakarma te. alaṃkāram atho bhojyam ata ūrdhvaṃ samācareḥ.

पश्येथाश् च ततो योधान् सदा त्वं परिहर्षयन्। दूतानां च चराणां च प्रदोषस् ते सदा भवेत्।

paśyethāś ca tato yodhān sadā tvaṃ pariharṣayan. dūtānāṃ ca carāṇāṃ ca pradoṣas te sadā bhavet.

सदा चापररात्रं ते भवेत् कार्यार्थनिर्णये। मध्यरात्रे विहारस् ते मध्याह्ने च सदा भवेत्।

sadā cāpararātraṃ te bhavet kāryārthanirṇaye. madhyarātre vihāras te madhyāhne ca sadā bhavet.

सर्वे त्व् आत्ययिकाः कालाः कार्याणां भरतर्षभ। तथैवालंकृतः काले तिष्ठेथा भूरिदक्षिणः। न वृथा व्यवतिष्ठेत पारिहार्यादिभूषणम्। प्रयोज्यं सर्वदेवेह माङ्गल्यं पापनाशनम्। चक्रवत् कर्मणां तात पर्यायो ह्य् एष नित्यशः।

sarve tv ātyayikāḥ kālāḥ kāryāṇāṃ bharatarṣabha. tathaivālaṃkṛtaḥ kāle tiṣṭhethā bhūridakṣiṇaḥ. na vṛthā vyavatiṣṭheta pārihāryādibhūṣaṇam. prayojyaṃ sarvadeveha māṅgalyaṃ pāpanāśanam. cakravat karmaṇāṃ tāta paryāyo hy eṣa nityaśaḥ.

कोशस्य संचये यत्नं कुर्वीथा न्यायतः सदा। द्विविधस्य महाराज विपरीतं विवर्जयेः।

kośasya saṃcaye yatnaṃ kurvīthā nyāyataḥ sadā. dvividhasya mahārāja viparītaṃ vivarjayeḥ.

चारैर् विदित्वा शत्रूंश् च ये ते राज्यान्तरायिणः। तान् आप्तैः पुरुषैर् दूराद् घातयेथाः परस्परम्।

cārair viditvā śatrūṃś ca ye te rājyāntarāyiṇaḥ. tān āptaiḥ puruṣair dūrād ghātayethāḥ parasparam.

कर्मदृष्ट्याथ भृत्यांस् त्वं वरयेथाः कुरूद्वह। कारयेथाश् च कर्माणि युक्तायुक्तैर् अधिष्ठितैः।

karmadṛṣṭyātha bhṛtyāṃs tvaṃ varayethāḥ kurūdvaha. kārayethāś ca karmāṇi yuktāyuktair adhiṣṭhitaiḥ.

सेनाप्रणेता च भवेत् तव तात दृढव्रतः। शूरः क्लेशसहश् चैव प्रियश् च तव मानवः।

senāpraṇetā ca bhavet tava tāta dṛḍhavrataḥ. śūraḥ kleśasahaś caiva priyaś ca tava mānavaḥ.

सर्वे जानपदाश् चैव तव कर्माणि पाण्डव। पौरोगवाश् च सभ्याश् च कुर्युर् ये व्यवहारिणः।

sarve jānapadāś caiva tava karmāṇi pāṇḍava. paurogavāś ca sabhyāś ca kuryur ye vyavahāriṇaḥ.

स्वरन्ध्रं पररन्ध्रं च स्वेषु चैव परेषु च। उपलक्षयितव्यं ते नित्यम् एव युधिष्ठिर।

svarandhraṃ pararandhraṃ ca sveṣu caiva pareṣu ca. upalakṣayitavyaṃ te nityam eva yudhiṣṭhira.

देशान्तरस्थाश् च नरा विक्रान्ताः सर्वकर्मसु। मात्राभिर् अनुरूपाभिर् अनुग्राह्या हितास् त्वया।

deśāntarasthāś ca narā vikrāntāḥ sarvakarmasu. mātrābhir anurūpābhir anugrāhyā hitās tvayā.

गुणार्थिनां गुणः कार्यो विदुषां ते जनाधिप। अविचाल्याश् च ते ते स्युर् यथा मेरुर् महागिरिः।

guṇārthināṃ guṇaḥ kāryo viduṣāṃ te janādhipa. avicālyāś ca te te syur yathā merur mahāgiriḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents