महाभारत 15.6 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 6→

[mh-15-6] • 29 श्लोकाः

वैशंपायनः। तरसा मनसा ध्यात्वा गमनं स वनं प्रति। तस्य राज्ञस् तदा राजा प्रोवाचेदं वचः शुभम्।

vaiśaṃpāyanaḥ. tarasā manasā dhyātvā gamanaṃ sa vanaṃ prati. tasya rājñas tadā rājā provācedaṃ vacaḥ śubham.

युधिष्ठिर उवाच। न मां प्रीणयते राज्यं त्वय्य् एवं दुःखिते नृप। धिङ् माम् अस्तु सुदुर्बुद्धिं राज्यसक्तं प्रमादिनम्।

yudhiṣṭhira uvāca. na māṃ prīṇayate rājyaṃ tvayy evaṃ duḥkhite nṛpa. dhiṅ mām astu sudurbuddhiṃ rājyasaktaṃ pramādinam.

यो ऽहं भवन्तं दुःखार्तम् उपवासकृशं नृप। यताहारं क्षितिशयं नाविन्दं भ्रातृभिः सह।

yo 'haṃ bhavantaṃ duḥkhārtam upavāsakṛśaṃ nṛpa. yatāhāraṃ kṣitiśayaṃ nāvindaṃ bhrātṛbhiḥ saha.

अहो ऽस्मि वञ्चितो मूढो भवता गूढबुद्धिना। विश्वासयित्वा पूर्वं मां यद् इदं दुःखम् अश्नुथाः।

aho 'smi vañcito mūḍho bhavatā gūḍhabuddhinā. viśvāsayitvā pūrvaṃ māṃ yad idaṃ duḥkham aśnuthāḥ.

किं मे राज्येन भोगैर् वा किं यज्ञैः किं सुखेन वा। यस्य मे त्वं महीपाल दुःखान्य् एतान्य् अवाप्तवान्।

kiṃ me rājyena bhogair vā kiṃ yajñaiḥ kiṃ sukhena vā. yasya me tvaṃ mahīpāla duḥkhāny etāny avāptavān.

पीडितं चापि जानामि राज्यम् आत्मानम् एव च। अनेन वचसा तुभ्यं दुःखितस्य जनेश्वर।

pīḍitaṃ cāpi jānāmi rājyam ātmānam eva ca. anena vacasā tubhyaṃ duḥkhitasya janeśvara.

भवान् पिता भवान् माता भवान् नः परमो गुरुः। भवता विप्रहीणा हि क्व नु तिष्ठामहे वयम्।

bhavān pitā bhavān mātā bhavān naḥ paramo guruḥ. bhavatā viprahīṇā hi kva nu tiṣṭhāmahe vayam.

औरसो भवतः पुत्रो युयुत्सुर् नृपसत्तम। अस्तु राजा महाराज यं चान्यं मन्यते भवान्।

auraso bhavataḥ putro yuyutsur nṛpasattama. astu rājā mahārāja yaṃ cānyaṃ manyate bhavān.

अहं वनं गमिष्यामि भवान् राज्यं प्रशास्त्व् इदम्। न माम् अयशसा दग्धं भूयस् त्वं दग्धुम् अर्हसि।

ahaṃ vanaṃ gamiṣyāmi bhavān rājyaṃ praśāstv idam. na mām ayaśasā dagdhaṃ bhūyas tvaṃ dagdhum arhasi.

नाहं राजा भवान् राजा भवता परवान् अहम्। कथं गुरुं त्वां धर्मज्ञम् अनुज्ञातुम् इहोत्सहे।

nāhaṃ rājā bhavān rājā bhavatā paravān aham. kathaṃ guruṃ tvāṃ dharmajñam anujñātum ihotsahe.

न मन्युर् हृदि नः कश् चिद् दुर्योधनकृते ऽनघ। भवितव्यं तथा तद् धि वयं ते चैव मोहिताः।

na manyur hṛdi naḥ kaś cid duryodhanakṛte 'nagha. bhavitavyaṃ tathā tad dhi vayaṃ te caiva mohitāḥ.

वयं हि पुत्रा भवतो यथा दुर्योधनादयः। गान्धारी चैव कुन्ती च निर्विशेषे मते मम।

vayaṃ hi putrā bhavato yathā duryodhanādayaḥ. gāndhārī caiva kuntī ca nirviśeṣe mate mama.

स मां त्वं यदि राजेन्द्र परित्यज्य गमिष्यसि। पृष्ठतस् त्वानुयास्यामि सत्येनात्मानम् आलभे।

sa māṃ tvaṃ yadi rājendra parityajya gamiṣyasi. pṛṣṭhatas tvānuyāsyāmi satyenātmānam ālabhe.

इयं हि वसुसंपूर्णा मही सागरमेखला। भवता विप्रहीणस्य न मे प्रीतिकरी भवेत्।

iyaṃ hi vasusaṃpūrṇā mahī sāgaramekhalā. bhavatā viprahīṇasya na me prītikarī bhavet.

भवदीयम् इदं सर्वं शिरसा त्वां प्रसादये। त्वदधीनाः स्म राजेन्द्र व्येतु ते मानसो ज्वरः।

bhavadīyam idaṃ sarvaṃ śirasā tvāṃ prasādaye. tvadadhīnāḥ sma rājendra vyetu te mānaso jvaraḥ.

भवितव्यम् अनुप्राप्तं मन्ये त्वां तज् जनाधिप। दिष्ट्या शुश्रूषमाणस् त्वां मोक्ष्यामि मनसो ज्वरम्।

bhavitavyam anuprāptaṃ manye tvāṃ taj janādhipa. diṣṭyā śuśrūṣamāṇas tvāṃ mokṣyāmi manaso jvaram.

धृतराष्ट्र उवाच। तापस्ये मे मनस् तात वर्तते कुरुनन्दन। उचितं हि कुले ऽस्माकम् अरण्यगमनं प्रभो।

dhṛtarāṣṭra uvāca. tāpasye me manas tāta vartate kurunandana. ucitaṃ hi kule 'smākam araṇyagamanaṃ prabho.

चिरम् अस्म्य् उषितः पुत्र चिरं शुश्रूषितस् त्वया। वृद्धं माम् अभ्यनुज्ञातुं त्वम् अर्हसि जनाधिप।

ciram asmy uṣitaḥ putra ciraṃ śuśrūṣitas tvayā. vṛddhaṃ mām abhyanujñātuṃ tvam arhasi janādhipa.

वैशंपायन उवाच। इत्य् उक्त्वा धर्मराजानं वेपमानः कृताञ्जलिम्। उवाच वचनं राजा धृतराष्ट्रो ऽम्बिकासुतः।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity uktvā dharmarājānaṃ vepamānaḥ kṛtāñjalim. uvāca vacanaṃ rājā dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ.

संजयं च महामात्रं कृपं चापि महारथम्। अनुनेतुम् इहेच्छामि भवद्भिः पृथिवीपतिम्।

saṃjayaṃ ca mahāmātraṃ kṛpaṃ cāpi mahāratham. anunetum ihecchāmi bhavadbhiḥ pṛthivīpatim.

ग्लायते मे मनो हीदं मुखं च परिशुष्यति। वयसा च प्रकृष्टेन वाग्व्यायामेन चैव हि।

glāyate me mano hīdaṃ mukhaṃ ca pariśuṣyati. vayasā ca prakṛṣṭena vāgvyāyāmena caiva hi.

इत्य् उक्त्वा स तु धर्मात्मा वृद्धो राजा कुरूद्वहः। गान्धारीं शिश्रिये धीमान् सहसैव गतासुवत्।

ity uktvā sa tu dharmātmā vṛddho rājā kurūdvahaḥ. gāndhārīṃ śiśriye dhīmān sahasaiva gatāsuvat.

तं तु दृष्ट्वा तथासीनं निश्चेष्टं कुरुपार्थिवम्। आर्तिं राजा ययौ तूर्णं कौन्तेयः परवीरहा।

taṃ tu dṛṣṭvā tathāsīnaṃ niśceṣṭaṃ kurupārthivam. ārtiṃ rājā yayau tūrṇaṃ kaunteyaḥ paravīrahā.

युधिष्ठिर उवाच। यस्य नागसहस्रेण दशसंख्येन वै बलम्। सो ऽयं नारीम् उपाश्रित्य शेते राजा गतासुवत्।

yudhiṣṭhira uvāca. yasya nāgasahasreṇa daśasaṃkhyena vai balam. so 'yaṃ nārīm upāśritya śete rājā gatāsuvat.

आयसी प्रतिमा येन भीमसेनस्य वै पुरा। चूर्णीकृता बलवता स बलार्थी श्रितः स्त्रियम्।

āyasī pratimā yena bhīmasenasya vai purā. cūrṇīkṛtā balavatā sa balārthī śritaḥ striyam.

धिग् अस्तु माम् अधर्मज्ञं धिग् बुद्धिं धिक् च मे श्रुतम्। यत्कृते पृथिवीपालः शेते ऽयम् अतथोचितः।

dhig astu mām adharmajñaṃ dhig buddhiṃ dhik ca me śrutam. yatkṛte pṛthivīpālaḥ śete 'yam atathocitaḥ.

अहम् अप्य् उपवत्स्यामि यथैवायं गुरुर् मम। यदि राजा न भुङ्क्ते ऽयं गान्धारी च यशस्विनी।

aham apy upavatsyāmi yathaivāyaṃ gurur mama. yadi rājā na bhuṅkte 'yaṃ gāndhārī ca yaśasvinī.

वैशंपायन उवाच। ततो ऽस्य पाणिना राजा जलशीतेन पाण्डवः। उरो मुखं च शनकैः पर्यमार्जत धर्मवित्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato 'sya pāṇinā rājā jalaśītena pāṇḍavaḥ. uro mukhaṃ ca śanakaiḥ paryamārjata dharmavit.

तेन रत्नौषधिमता पुण्येन च सुगन्धिना। पाणिस्पर्शेन राज्ञस् तु राजा संज्ञाम् अवाप ह।

tena ratnauṣadhimatā puṇyena ca sugandhinā. pāṇisparśena rājñas tu rājā saṃjñām avāpa ha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...