महाभारत 15.42 (श्लोक 1)

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 42→

[mh-15-42] • 17 श्लोकाः

सूत उवाच। एतच् छ्रुत्वा नृपो विद्वान् हृष्टो ऽभूज् जनमेजयः। पितामहानां सर्वेषां गमनागमनं तदा।

sūta uvāca. etac chrutvā nṛpo vidvān hṛṣṭo 'bhūj janamejayaḥ. pitāmahānāṃ sarveṣāṃ gamanāgamanaṃ tadā.

अब्रवीच् च मुदा युक्तः पुनरागमनं प्रति। कथं नु त्यक्तदेहानां पुनस् तद् रूपदर्शनम्।

abravīc ca mudā yuktaḥ punarāgamanaṃ prati. kathaṃ nu tyaktadehānāṃ punas tad rūpadarśanam.

इत्य् उक्तः स द्विजश्रेष्ठो व्यासशिष्यः प्रतापवान्। प्रोवाच वदतां श्रेष्ठस् तं नृपं जनमेजयम्।

ity uktaḥ sa dvijaśreṣṭho vyāsaśiṣyaḥ pratāpavān. provāca vadatāṃ śreṣṭhas taṃ nṛpaṃ janamejayam.

अविप्रणाशः सर्वेषां कर्मणाम् इति निश्चयः। कर्मजानि शरीराणि तथैवाकृतयो नृप।

avipraṇāśaḥ sarveṣāṃ karmaṇām iti niścayaḥ. karmajāni śarīrāṇi tathaivākṛtayo nṛpa.

महाभूतानि नित्यानि भूताधिपतिसंश्रयात्। तेषां च नित्यसंवासो न विनाशो वियुज्यताम्।

mahābhūtāni nityāni bhūtādhipatisaṃśrayāt. teṣāṃ ca nityasaṃvāso na vināśo viyujyatām.

अनाशाय कृतं कर्म तस्य चेष्टः फलागमः। आत्मा चैभिः समायुक्तः सुखदुःखम् उपाश्नुते।

anāśāya kṛtaṃ karma tasya ceṣṭaḥ phalāgamaḥ. ātmā caibhiḥ samāyuktaḥ sukhaduḥkham upāśnute.

अविनाशी तथा नित्यं क्षेत्रज्ञ इति निश्चयः। भूतानाम् आत्मभावो यो ध्रुवो ऽसौ संविजानताम्।

avināśī tathā nityaṃ kṣetrajña iti niścayaḥ. bhūtānām ātmabhāvo yo dhruvo 'sau saṃvijānatām.

यावन् न क्षीयते कर्म तावद् अस्य स्वरूपता। संक्षीणकर्मा पुरुषो रूपान्यत्वं नियच्छति।

yāvan na kṣīyate karma tāvad asya svarūpatā. saṃkṣīṇakarmā puruṣo rūpānyatvaṃ niyacchati.

नानाभावास् तथैकत्वं शरीरं प्राप्य संहताः। भवन्ति ते तथा नित्याः पृथग्भावं विजानताम्।

nānābhāvās tathaikatvaṃ śarīraṃ prāpya saṃhatāḥ. bhavanti te tathā nityāḥ pṛthagbhāvaṃ vijānatām.

अश्वमेधे श्रुतिश् चेयम् अश्वसंज्ञपनं प्रति। लोकान्तरगता नित्यं प्राणा नित्या हि वाजिनः।

aśvamedhe śrutiś ceyam aśvasaṃjñapanaṃ prati. lokāntaragatā nityaṃ prāṇā nityā hi vājinaḥ.

अहं हितं वदाम्य् एतत् प्रियं चेत् तव पार्थिव। देवयाना हि पन्थानः श्रुतास् ते यज्ञसंस्तरे।

ahaṃ hitaṃ vadāmy etat priyaṃ cet tava pārthiva. devayānā hi panthānaḥ śrutās te yajñasaṃstare.

सुकृतो यत्र ते यज्ञस् तत्र देवा हितास् तव। यदा समन्विता देवाः पशूनां गमनेश्वराः। गतिमन्तश् च तेनेष्ट्वा नान्ये नित्या भवन्ति ते।

sukṛto yatra te yajñas tatra devā hitās tava. yadā samanvitā devāḥ paśūnāṃ gamaneśvarāḥ. gatimantaś ca teneṣṭvā nānye nityā bhavanti te.

नित्ये ऽस्मिन् पञ्चके वर्गे नित्ये चात्मनि यो नरः। अस्य नानासमायोगं यः पश्यति वृथामतिः। वियोगे शोचते ऽत्यर्थं स बाल इति मे मतिः।

nitye 'smin pañcake varge nitye cātmani yo naraḥ. asya nānāsamāyogaṃ yaḥ paśyati vṛthāmatiḥ. viyoge śocate 'tyarthaṃ sa bāla iti me matiḥ.

वियोगे दोषदर्शी यः संयोगम् इह वर्जयेत्। असङ्गे संगमो नास्ति दुःखं भुवि वियोगजम्।

viyoge doṣadarśī yaḥ saṃyogam iha varjayet. asaṅge saṃgamo nāsti duḥkhaṃ bhuvi viyogajam.

परापरज्ञस् तु नरो नाभिमानाद् उदीरितः। अपरज्ञः परां बुद्धिं स्पृष्ट्वा मोहाद् विमुच्यते।

parāparajñas tu naro nābhimānād udīritaḥ. aparajñaḥ parāṃ buddhiṃ spṛṣṭvā mohād vimucyate.

अदर्शनाद् आपतितः पुनश् चादर्शनं गतः। नाहं तं वेद्मि नासौ मां न च मे ऽस्ति विरागता।

adarśanād āpatitaḥ punaś cādarśanaṃ gataḥ. nāhaṃ taṃ vedmi nāsau māṃ na ca me 'sti virāgatā.

येन येन शरीरेण करोत्य् अयम् अनीश्वरः। तेन तेन शरीरेण तद् अवश्यम् उपाश्नुते। मानसं मनसाप्नोति शारीरं च शरीरवान्।

yena yena śarīreṇa karoty ayam anīśvaraḥ. tena tena śarīreṇa tad avaśyam upāśnute. mānasaṃ manasāpnoti śārīraṃ ca śarīravān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...