महाभारत 15.4 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 4→

[mh-15-4] • 15 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। युधिष्ठिरस्य नृपतेर् दुर्योधनपितुस् तथा। नान्तरं ददृशू राजन् पुरुषाः प्रणयं प्रति।

vaiśaṃpāyana uvāca. yudhiṣṭhirasya nṛpater duryodhanapitus tathā. nāntaraṃ dadṛśū rājan puruṣāḥ praṇayaṃ prati.

यदा तु कौरवो राजा पुत्रं सस्मार बालिशम्। तदा भीमं हृदा राजन्न् अपध्याति स पार्थिवः।

yadā tu kauravo rājā putraṃ sasmāra bāliśam. tadā bhīmaṃ hṛdā rājann apadhyāti sa pārthivaḥ.

तथैव भीमसेनो ऽपि धृतराष्ट्रं जनाधिपम्। नामर्षयत राजेन्द्र सदैवातुष्टवद् धृदा। कौरवश् चैव भीमश् च हृदान्योन्यम् अमृष्यताम्। ध्यायन्तौ श्लक्ष्णया वाचा अन्योन्याम् अभितिष्ठताम्।

tathaiva bhīmaseno 'pi dhṛtarāṣṭraṃ janādhipam. nāmarṣayata rājendra sadaivātuṣṭavad dhṛdā. kauravaś caiva bhīmaś ca hṛdānyonyam amṛṣyatām. dhyāyantau ślakṣṇayā vācā anyonyām abhitiṣṭhatām.

अप्रकाशान्य् अप्रियाणि चकारास्य वृकोदरः। आज्ञां प्रत्यहरच् चापि कृतकैः पुरुषैः सदा। संवत्सराण्य् अथैवं ते वृत्तवन्तश् च कानि चित्। स्मरन् दुर्मन्त्रितं तस्य वृत्तान्य् अप्य् अस्य कानि चित्। असकृच् चाप्य् उवाचेदं हतास् ते मन्दचेतसः।

aprakāśāny apriyāṇi cakārāsya vṛkodaraḥ. ājñāṃ pratyaharac cāpi kṛtakaiḥ puruṣaiḥ sadā. saṃvatsarāṇy athaivaṃ te vṛttavantaś ca kāni cit. smaran durmantritaṃ tasya vṛttāny apy asya kāni cit. asakṛc cāpy uvācedaṃ hatās te mandacetasaḥ.

अथ भीमः सुहृन्मध्ये बाहुशब्दं तथाकरोत्। संश्रवे धृतराष्ट्रस्य गान्धार्याश् चाप्य् अमर्षणः।

atha bhīmaḥ suhṛnmadhye bāhuśabdaṃ tathākarot. saṃśrave dhṛtarāṣṭrasya gāndhāryāś cāpy amarṣaṇaḥ.

स्मृत्वा दुर्योधनं शत्रुं कर्णदुःशासनाव् अपि। प्रोवाचाथ सुसंरब्धो भीमः स परुषं वचः।

smṛtvā duryodhanaṃ śatruṃ karṇaduḥśāsanāv api. provācātha susaṃrabdho bhīmaḥ sa paruṣaṃ vacaḥ.

अन्धस्य नृपतेः पुत्रा मया परिघबाहुना। नीता लोकम् अमुं सर्वे नानाशस्त्रात्तजीविताः। असकृच् चाप्य् उवाचेदं हतास् ते मन्दचेतसः।

andhasya nṛpateḥ putrā mayā parighabāhunā. nītā lokam amuṃ sarve nānāśastrāttajīvitāḥ. asakṛc cāpy uvācedaṃ hatās te mandacetasaḥ.

इमौ तौ परिघप्रख्यौ भुजौ मम दुरासदौ। ययोर् अन्तरम् आसाद्य धार्तराष्ट्राः क्षयं गताः। इमौ पीनौ सुवृत्तौ मे नागराजकरोपमौ। याव् आसाद्य रणे मूढा धार्तराष्ट्राः क्षयं गताः।

imau tau parighaprakhyau bhujau mama durāsadau. yayor antaram āsādya dhārtarāṣṭrāḥ kṣayaṃ gatāḥ. imau pīnau suvṛttau me nāgarājakaropamau. yāv āsādya raṇe mūḍhā dhārtarāṣṭrāḥ kṣayaṃ gatāḥ.

ताव् इमौ चन्दनेनाक्तौ वन्दनीयौ च मे भुजौ। याभ्यां दुर्योधनो नीतः क्षयं ससुतबान्धवः।

tāv imau candanenāktau vandanīyau ca me bhujau. yābhyāṃ duryodhano nītaḥ kṣayaṃ sasutabāndhavaḥ.

एताश् चान्याश् च विविधाः शल्यभूता जनाधिपः। वृकोदरस्य ता वाचः श्रुत्वा निर्वेदम् आगमत्। श्रुत्वा निर्वेदम् आपेदे भीमवाग्बाणचोदितः।

etāś cānyāś ca vividhāḥ śalyabhūtā janādhipaḥ. vṛkodarasya tā vācaḥ śrutvā nirvedam āgamat. śrutvā nirvedam āpede bhīmavāgbāṇacoditaḥ.

सा च बुद्धिमती देवी कालपर्यायवेदिनी। गान्धारी सर्वधर्मज्ञा तान्य् अलीकानि शुश्रुवे। कुन्त्याः सपर्यां संवीक्ष्य शापे नास्याकरोन् मतिम्।

sā ca buddhimatī devī kālaparyāyavedinī. gāndhārī sarvadharmajñā tāny alīkāni śuśruve. kuntyāḥ saparyāṃ saṃvīkṣya śāpe nāsyākaron matim.

ततः पञ्चदशे वर्षे समतीते नराधिपः। राजा निर्वेदम् आपेदे भीमवाग्बाणपीडितः। सुखासक्तं कृच्छ्रपरं ज्ञात्वा चैव युधिष्ठिरम्। तपोयोगात् तपस् तप्तुं मनश् चक्रे महामतिः।

tataḥ pañcadaśe varṣe samatīte narādhipaḥ. rājā nirvedam āpede bhīmavāgbāṇapīḍitaḥ. sukhāsaktaṃ kṛcchraparaṃ jñātvā caiva yudhiṣṭhiram. tapoyogāt tapas taptuṃ manaś cakre mahāmatiḥ.

नान्वबुध्यत तद् राजा कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः। श्वेताश्वो वाथ कुन्ती वा द्रौपदी वा यशस्विनी।

nānvabudhyata tad rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ. śvetāśvo vātha kuntī vā draupadī vā yaśasvinī.

माद्रीपुत्रौ च भीमस्य चित्तज्ञाव् अन्वमोदताम्। राज्ञस् तु चित्तं रक्षन्तौ नोचतुः किं चिद् अप्रियम्।

mādrīputrau ca bhīmasya cittajñāv anvamodatām. rājñas tu cittaṃ rakṣantau nocatuḥ kiṃ cid apriyam.

ततः समानयाम् आस धृतराष्ट्रः सुहृज्जनम्। बाष्पसंदिग्धम् अत्यर्थम् इदम् आह वचो भृशम्। स भीमवाक्याग्निविदीपिताङ्गो। निर्विण्णचेता नृपतिः सशोकः। सपौरभृत्यं जनम् आनिनाय। वनं यियासुर् वचनं बभाषे।

tataḥ samānayām āsa dhṛtarāṣṭraḥ suhṛjjanam. bāṣpasaṃdigdham atyartham idam āha vaco bhṛśam. sa bhīmavākyāgnividīpitāṅgo. nirviṇṇacetā nṛpatiḥ saśokaḥ. sapaurabhṛtyaṃ janam ānināya. vanaṃ yiyāsur vacanaṃ babhāṣe.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...