महाभारत 15.38 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 38→

[mh-15-38] • 23 श्लोकाः

कुन्त्य् उवाच। भगवञ् श्वशुरो मे ऽसि दैवतस्यापि दैवतम्। स मे देवातिदेवस् त्वं शृणु सत्यां गिरं मम।

kunty uvāca. bhagavañ śvaśuro me 'si daivatasyāpi daivatam. sa me devātidevas tvaṃ śṛṇu satyāṃ giraṃ mama.

तपस्वी कोपनो विप्रो दुर्वासा नाम मे पितुः। भिक्षाम् उपागतो भोक्तुं तम् अहं पर्यतोषयम्।

tapasvī kopano vipro durvāsā nāma me pituḥ. bhikṣām upāgato bhoktuṃ tam ahaṃ paryatoṣayam.

शौचेन त्व् आगसस् त्यागैः शुद्धेन मनसा तथा। कोपस्थानेष्व् अपि महत्स्व् अकुप्यं न कदा चन।

śaucena tv āgasas tyāgaiḥ śuddhena manasā tathā. kopasthāneṣv api mahatsv akupyaṃ na kadā cana.

स मे वरम् अदात् प्रीतः कृतम् इत्य् अहम् अब्रुवम्। स प्रीतो वरदो मे ऽभूत् कृतकृत्यो महामुनिः। अवश्यं ते ग्रहीतव्यम् इति मां सो ऽब्रवीद् वचः। तम् अहं भयसंविग्ना याचे सानुनयं द्विजम्।

sa me varam adāt prītaḥ kṛtam ity aham abruvam. sa prīto varado me 'bhūt kṛtakṛtyo mahāmuniḥ. avaśyaṃ te grahītavyam iti māṃ so 'bravīd vacaḥ. tam ahaṃ bhayasaṃvignā yāce sānunayaṃ dvijam.

ततः शापभयाद् विप्रम् अवोचं पुनर् एव तम्। एवम् अस्त्व् इति च प्राह पुनर् एव स मां द्विजः।

tataḥ śāpabhayād vipram avocaṃ punar eva tam. evam astv iti ca prāha punar eva sa māṃ dvijaḥ.

धर्मस्य जननी भद्रे भवित्री त्वं वरानने। वशे स्थास्यन्ति ते देवा यांस् त्वम् आवाहयिष्यसि।

dharmasya jananī bhadre bhavitrī tvaṃ varānane. vaśe sthāsyanti te devā yāṃs tvam āvāhayiṣyasi.

इत्य् उक्त्वान्तर्हितो विप्रस् ततो ऽहं विस्मिताभवम्। न च सर्वास्व् अवस्थासु स्मृतिर् मे विप्रणश्यति।

ity uktvāntarhito vipras tato 'haṃ vismitābhavam. na ca sarvāsv avasthāsu smṛtir me vipraṇaśyati.

अथ हर्म्यतलस्थाहं रविम् उद्यन्तम् ईक्षती। संस्मृत्य तद् ऋषेर् वाक्यं स्पृहयन्ती दिवाकरम्। स्थिताहं बालभावेन तत्र दोषम् अबुध्यती।

atha harmyatalasthāhaṃ ravim udyantam īkṣatī. saṃsmṛtya tad ṛṣer vākyaṃ spṛhayantī divākaram. sthitāhaṃ bālabhāvena tatra doṣam abudhyatī.

अथ देवः सहस्रांशुर् मत्समीपगतो ऽभवत्। द्विधा कृत्वात्मनो देहं भूमौ च गगने ऽपि च। तताप लोकान् एकेन द्वितीयेनागमच् च माम्।

atha devaḥ sahasrāṃśur matsamīpagato 'bhavat. dvidhā kṛtvātmano dehaṃ bhūmau ca gagane 'pi ca. tatāpa lokān ekena dvitīyenāgamac ca mām.

स माम् उवाच वेपन्तीं वरं मत्तो वृणीष्व ह। गम्यताम् इति तं चाहं प्रणम्य शिरसावदम्।

sa mām uvāca vepantīṃ varaṃ matto vṛṇīṣva ha. gamyatām iti taṃ cāhaṃ praṇamya śirasāvadam.

स माम् उवाच तिग्मांशुर् वृथाह्वानं न ते क्षमम्। धक्ष्यामि त्वां च विप्रं च येन दत्तो वरस् तव।

sa mām uvāca tigmāṃśur vṛthāhvānaṃ na te kṣamam. dhakṣyāmi tvāṃ ca vipraṃ ca yena datto varas tava.

तम् अहं रक्षती विप्रं शापाद् अनपराधिनम्। पुत्रो मे त्वत्समो देव भवेद् इति ततो ऽब्रुवम्।

tam ahaṃ rakṣatī vipraṃ śāpād anaparādhinam. putro me tvatsamo deva bhaved iti tato 'bruvam.

ततो मां तेजसाविश्य मोहयित्वा च भानुमान्। उवाच भविता पुत्रस् तवेत्य् अभ्यगमद् दिवम्।

tato māṃ tejasāviśya mohayitvā ca bhānumān. uvāca bhavitā putras tavety abhyagamad divam.

ततो ऽहम् अन्तर्भवने पितुर् वृत्तान्तरक्षिणी। गूढोत्पन्नं सुतं बालं जले कर्णम् अवासृजम्।

tato 'ham antarbhavane pitur vṛttāntarakṣiṇī. gūḍhotpannaṃ sutaṃ bālaṃ jale karṇam avāsṛjam.

नूनं तस्यैव देवस्य प्रसादात् पुनर् एव तु। कन्याहम् अभवं विप्र यथा प्राह स माम् ऋषिः।

nūnaṃ tasyaiva devasya prasādāt punar eva tu. kanyāham abhavaṃ vipra yathā prāha sa mām ṛṣiḥ.

स मया मूढया पुत्रो ज्ञायमानो ऽप्य् उपेक्षितः। तन् मां दहति विप्रर्षे यथा सुविदितं तव।

sa mayā mūḍhayā putro jñāyamāno 'py upekṣitaḥ. tan māṃ dahati viprarṣe yathā suviditaṃ tava.

यदि पापम् अपापं वा तद् एतद् विवृतं मया। तन् मे भयं त्वं भगवन् व्यपनेतुम् इहार्हसि।

yadi pāpam apāpaṃ vā tad etad vivṛtaṃ mayā. tan me bhayaṃ tvaṃ bhagavan vyapanetum ihārhasi.

यच् चास्य राज्ञो विदितं हृदिस्थं भवतो ऽनघ। तं चायं लभतां कामम् अद्यैव मुनिसत्तम।

yac cāsya rājño viditaṃ hṛdisthaṃ bhavato 'nagha. taṃ cāyaṃ labhatāṃ kāmam adyaiva munisattama.

इत्य् उक्तः प्रत्युवाचेदं व्यासो वेदविदां वरः। साधु सर्वम् इदं तथ्यम् एवम् एव यथात्थ माम्। स्थित्यर्थं तेन देवेन बुद्धिस् ते परिवर्तिता।

ity uktaḥ pratyuvācedaṃ vyāso vedavidāṃ varaḥ. sādhu sarvam idaṃ tathyam evam eva yathāttha mām. sthityarthaṃ tena devena buddhis te parivartitā.

अपराधश् च ते नास्ति कन्याभावं गता ह्य् असि। देवाश् चैश्वर्यवन्तो वै शरीराण्य् आविशन्ति वै।

aparādhaś ca te nāsti kanyābhāvaṃ gatā hy asi. devāś caiśvaryavanto vai śarīrāṇy āviśanti vai.

सन्ति देवनिकायाश् च संकल्पाज् जनयन्ति ये। वाचा दृष्ट्या तथा स्पर्शात् संघर्षेणेति पञ्चधा।

santi devanikāyāś ca saṃkalpāj janayanti ye. vācā dṛṣṭyā tathā sparśāt saṃgharṣeṇeti pañcadhā.

मनुष्यधर्मो दैवेन धर्मेण न हि युज्यते। इति कुन्ति व्यजानीहि व्येतु ते मानसो ज्वरः।

manuṣyadharmo daivena dharmeṇa na hi yujyate. iti kunti vyajānīhi vyetu te mānaso jvaraḥ.

सर्वं बलवतां पथ्यं सर्वं बलवतां शुचि। सर्वं बलवतां धर्मः सर्वं बलवतां स्वकम्।

sarvaṃ balavatāṃ pathyaṃ sarvaṃ balavatāṃ śuci. sarvaṃ balavatāṃ dharmaḥ sarvaṃ balavatāṃ svakam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...