महाभारत 15.36 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 36→

[mh-15-36] • 33 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। वनवासं गते विप्र धृतराष्ट्रे महीपतौ। सभार्ये नृपशार्दूले वध्वा कुन्त्या समन्विते।

janamejaya uvāca. vanavāsaṃ gate vipra dhṛtarāṣṭre mahīpatau. sabhārye nṛpaśārdūle vadhvā kuntyā samanvite.

विदुरे चापि संसिद्धे धर्मराजं व्यपाश्रिते। वसत्सु पाण्डुपुत्रेषु सर्वेष्व् आश्रममण्डले।

vidure cāpi saṃsiddhe dharmarājaṃ vyapāśrite. vasatsu pāṇḍuputreṣu sarveṣv āśramamaṇḍale.

यत् तद् आश्चर्यम् इति वै करिष्यामीत्य् उवाच ह। व्यासः परमतेजस्वी महर्षिस् तद् वदस्व मे।

yat tad āścaryam iti vai kariṣyāmīty uvāca ha. vyāsaḥ paramatejasvī maharṣis tad vadasva me.

वनवासे च कौरव्यः कियन्तं कालम् अच्युतः। युधिष्ठिरो नरपतिर् न्यवसत् सजनो द्विज।

vanavāse ca kauravyaḥ kiyantaṃ kālam acyutaḥ. yudhiṣṭhiro narapatir nyavasat sajano dvija.

किमाहाराश् च ते तत्र ससैन्या न्यवसन् प्रभो। सान्तःपुरा महात्मान इति तद् ब्रूहि मे ऽनघ।

kimāhārāś ca te tatra sasainyā nyavasan prabho. sāntaḥpurā mahātmāna iti tad brūhi me 'nagha.

वैशंपायन उवाच। वनवासगतं राजन् धृतराष्ट्रं महीपतिम्। युधिष्ठिरो ऽभ्ययाद् द्रष्टुं ससैन्यो भ्रातृभिः सह। प्रथमे दिवसे चैषाम् आपो मूलं फलं तथा। भोजनं भूमिशय्या च तत्रासीद् भरतर्षभ। ते ऽनुज्ञातास् तदा राजन् कुरुराजेन पाण्डवाः। विविधान्य् अन्नपानानि विश्राम्यानुभवन्ति ते।

vaiśaṃpāyana uvāca. vanavāsagataṃ rājan dhṛtarāṣṭraṃ mahīpatim. yudhiṣṭhiro 'bhyayād draṣṭuṃ sasainyo bhrātṛbhiḥ saha. prathame divase caiṣām āpo mūlaṃ phalaṃ tathā. bhojanaṃ bhūmiśayyā ca tatrāsīd bharatarṣabha. te 'nujñātās tadā rājan kururājena pāṇḍavāḥ. vividhāny annapānāni viśrāmyānubhavanti te.

मासम् एकं विजह्रुस् ते ससैन्यान्तःपुरा वने। अथ तत्रागमद् व्यासो यथोक्तं ते मयानघ।

māsam ekaṃ vijahrus te sasainyāntaḥpurā vane. atha tatrāgamad vyāso yathoktaṃ te mayānagha.

तथा तु तेषां सर्वेषां कथाभिर् नृपसंनिधौ। व्यासम् अन्वासतां राजन्न् आजग्मुर् मुनयो ऽपरे।

tathā tu teṣāṃ sarveṣāṃ kathābhir nṛpasaṃnidhau. vyāsam anvāsatāṃ rājann ājagmur munayo 'pare.

नारदः पर्वतश् चैव देवलश् च महातपाः। विश्वावसुस् तुम्बुरुश् च चित्रसेनश् च भारत।

nāradaḥ parvataś caiva devalaś ca mahātapāḥ. viśvāvasus tumburuś ca citrasenaś ca bhārata.

तेषाम् अपि यथान्यायं पूजां चक्रे महामनाः। धृतराष्ट्राभ्यनुज्ञातः कुरुराजो युधिष्ठिरः।

teṣām api yathānyāyaṃ pūjāṃ cakre mahāmanāḥ. dhṛtarāṣṭrābhyanujñātaḥ kururājo yudhiṣṭhiraḥ.

निषेदुस् ते ततः सर्वे पूजां प्राप्य युधिष्ठिरात्। आसनेष्व् अथ पुण्येषु बर्हिष्केषु वरेषु च।

niṣedus te tataḥ sarve pūjāṃ prāpya yudhiṣṭhirāt. āsaneṣv atha puṇyeṣu barhiṣkeṣu vareṣu ca.

तेषु तत्रोपविष्टेषु स तु राजा महामतिः। पाण्डुपुत्रैः परिवृतो निषसाद कुरूद्वहः।

teṣu tatropaviṣṭeṣu sa tu rājā mahāmatiḥ. pāṇḍuputraiḥ parivṛto niṣasāda kurūdvahaḥ.

गान्धारी चैव कुन्ती च द्रौपदी सात्वती तथा। स्त्रियश् चान्यास् तथान्याभिः सहोपविविशुस् ततः।

gāndhārī caiva kuntī ca draupadī sātvatī tathā. striyaś cānyās tathānyābhiḥ sahopaviviśus tataḥ.

तेषां तत्र कथा दिव्या धर्मिष्ठाश् चाभवन् नृप। ऋषीणां च पुराणानां देवासुरविमिश्रिताः।

teṣāṃ tatra kathā divyā dharmiṣṭhāś cābhavan nṛpa. ṛṣīṇāṃ ca purāṇānāṃ devāsuravimiśritāḥ.

ततः कथान्ते व्यासस् तं प्रज्ञाचक्षुषम् ईश्वरम्। प्रोवाच वदतां श्रेष्ठः पुनर् एव स तद् वचः। प्रीयमाणो महातेजाः सर्ववेदविदां वरः।

tataḥ kathānte vyāsas taṃ prajñācakṣuṣam īśvaram. provāca vadatāṃ śreṣṭhaḥ punar eva sa tad vacaḥ. prīyamāṇo mahātejāḥ sarvavedavidāṃ varaḥ.

विदितं मम राजेन्द्र यत् ते हृदि विवक्षितम्। दह्यमानस्य शोकेन तव पुत्रकृतेन वै।

viditaṃ mama rājendra yat te hṛdi vivakṣitam. dahyamānasya śokena tava putrakṛtena vai.

गान्धार्याश् चैव यद् दुःखं हृदि तिष्ठति पार्थिव। कुन्त्याश् च यन् महाराज द्रौपद्याश् च हृदि स्थितम्।

gāndhāryāś caiva yad duḥkhaṃ hṛdi tiṣṭhati pārthiva. kuntyāś ca yan mahārāja draupadyāś ca hṛdi sthitam.

यच् च धारयते तीव्रं दुःखं पुत्रविनाशजम्। सुभद्रा कृष्णभगिनी तच् चापि विदितं मम।

yac ca dhārayate tīvraṃ duḥkhaṃ putravināśajam. subhadrā kṛṣṇabhaginī tac cāpi viditaṃ mama.

श्रुत्वा समागमम् इमं सर्वेषां वस् ततो नृप। संशयच्छेदनायाहं प्राप्तः कौरवनन्दन। प्राप्तो ऽस्मि कुरुशार्दूल संशयच्छेदनाय वः।

śrutvā samāgamam imaṃ sarveṣāṃ vas tato nṛpa. saṃśayacchedanāyāhaṃ prāptaḥ kauravanandana. prāpto 'smi kuruśārdūla saṃśayacchedanāya vaḥ.

इमे च देवगन्धर्वाः सर्वे चैव महर्षयः। पश्यन्तु तपसो वीर्यम् अद्य मे चिरसंभृतम्।

ime ca devagandharvāḥ sarve caiva maharṣayaḥ. paśyantu tapaso vīryam adya me cirasaṃbhṛtam.

तद् उच्यतां महाबाहो कं कामं प्रदिशामि ते। प्रवणो ऽस्मि वरं दातुं पश्य मे तपसो बलम्।

tad ucyatāṃ mahābāho kaṃ kāmaṃ pradiśāmi te. pravaṇo 'smi varaṃ dātuṃ paśya me tapaso balam.

एवम् उक्तः स राजेन्द्रो व्यासेनामितबुद्धिना। मुहूर्तम् इव संचिन्त्य वचनायोपचक्रमे।

evam uktaḥ sa rājendro vyāsenāmitabuddhinā. muhūrtam iva saṃcintya vacanāyopacakrame.

धन्यो ऽस्म्य् अनुगृहीतो ऽस्मि सफलं जीवितं च मे। यन् मे समागमो ऽद्येह भवद्भिः सह साधुभिः।

dhanyo 'smy anugṛhīto 'smi saphalaṃ jīvitaṃ ca me. yan me samāgamo 'dyeha bhavadbhiḥ saha sādhubhiḥ.

अद्य चाप्य् अवगच्छामि गतिम् इष्टाम् इहात्मनः। भवद्भिर् ब्रह्मकल्पैर् यत् समेतो ऽहं तपोधनाः।

adya cāpy avagacchāmi gatim iṣṭām ihātmanaḥ. bhavadbhir brahmakalpair yat sameto 'haṃ tapodhanāḥ.

दर्शनाद् एव भवतां पूतो ऽहं नात्र संशयः। विद्यते न भयं चापि परलोकान् ममानघाः।

darśanād eva bhavatāṃ pūto 'haṃ nātra saṃśayaḥ. vidyate na bhayaṃ cāpi paralokān mamānaghāḥ.

किं तु तस्य सुदुर्बुद्धेर् मन्दस्यापनयैर् भृशम्। दूयते मे मनो नित्यं स्मरतः पुत्रगृद्धिनः।

kiṃ tu tasya sudurbuddher mandasyāpanayair bhṛśam. dūyate me mano nityaṃ smarataḥ putragṛddhinaḥ.

अपापाः पाण्डवा येन निकृताः पापबुद्धिना। घातिता पृथिवी चेयं सहसा सनरद्विपा।

apāpāḥ pāṇḍavā yena nikṛtāḥ pāpabuddhinā. ghātitā pṛthivī ceyaṃ sahasā sanaradvipā.

राजानश् च महात्मानो नानाजनपदेश्वराः। आगम्य मम पुत्रार्थे सर्वे मृत्युवशं गताः।

rājānaś ca mahātmāno nānājanapadeśvarāḥ. āgamya mama putrārthe sarve mṛtyuvaśaṃ gatāḥ.

ये ते पुत्रांश् च दाराश् च प्राणांश् च मनसः प्रियान्। भोगांश् च विविधांस् तात इष्टापूर्तांस् तथैव च। परित्यज्य गताः शूराः प्रेतराजनिवेशनम्।

ye te putrāṃś ca dārāś ca prāṇāṃś ca manasaḥ priyān. bhogāṃś ca vividhāṃs tāta iṣṭāpūrtāṃs tathaiva ca. parityajya gatāḥ śūrāḥ pretarājaniveśanam.

का नु तेषां गतिर् ब्रह्मन् मित्रार्थे ये हता मृधे। तथैव पुत्रपौत्राणां मम ये निहता युधि।

kā nu teṣāṃ gatir brahman mitrārthe ye hatā mṛdhe. tathaiva putrapautrāṇāṃ mama ye nihatā yudhi.

दूयते मे मनो ऽभीक्ष्णं घातयित्वा महाबलम्। भीष्मं शांतनवं वृद्धं द्रोणं च द्विजसत्तमम्।

dūyate me mano 'bhīkṣṇaṃ ghātayitvā mahābalam. bhīṣmaṃ śāṃtanavaṃ vṛddhaṃ droṇaṃ ca dvijasattamam.

मम पुत्रेण मूढेन पापेन सुहृदद्विषा। क्षयं नीतं कुलं दीप्तं पृथिवीराज्यम् इच्छता।

mama putreṇa mūḍhena pāpena suhṛdadviṣā. kṣayaṃ nītaṃ kulaṃ dīptaṃ pṛthivīrājyam icchatā.

एतत् सर्वम् अनुस्मृत्य दह्यमानो दिवानिशम्। न शान्तिम् अधिगच्छामि दुःखशोकसमाहतः। इति मे चिन्तयानस्य पितः शर्म न विद्यते।

etat sarvam anusmṛtya dahyamāno divāniśam. na śāntim adhigacchāmi duḥkhaśokasamāhataḥ. iti me cintayānasya pitaḥ śarma na vidyate.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...