महाभारत 15.24 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 24→

[mh-15-24] • 24 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। कुन्त्यास् तु वचनं श्रुत्वा पाण्डवा राजसत्तम। व्रीडिताः संन्यवर्तन्त पाञ्चाल्या सहितानघाः।

vaiśaṃpāyana uvāca. kuntyās tu vacanaṃ śrutvā pāṇḍavā rājasattama. vrīḍitāḥ saṃnyavartanta pāñcālyā sahitānaghāḥ.

ततः शब्दो महान् आसीत् सर्वेषाम् एव भारत। अन्तःपुराणां रुदतां दृष्ट्वा कुन्तीं तथागताम्।

tataḥ śabdo mahān āsīt sarveṣām eva bhārata. antaḥpurāṇāṃ rudatāṃ dṛṣṭvā kuntīṃ tathāgatām.

प्रदक्षिणम् अथावृत्य राजानं पाण्डवास् तदा। अभिवाद्य न्यवर्तन्त पृथां ताम् अनिवर्त्य वै।

pradakṣiṇam athāvṛtya rājānaṃ pāṇḍavās tadā. abhivādya nyavartanta pṛthāṃ tām anivartya vai.

ततो ऽब्रवीन् महाराजो धृतराष्ट्रो ऽम्बिकासुतः। गान्धारीं विदुरं चैव समाभाष्य निगृह्य च।

tato 'bravīn mahārājo dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ. gāndhārīṃ viduraṃ caiva samābhāṣya nigṛhya ca.

युधिष्ठिरस्य जननी देवी साधु निवर्त्यताम्। यथा युधिष्ठिरः प्राह तत् सर्वं सत्यम् एव हि।

yudhiṣṭhirasya jananī devī sādhu nivartyatām. yathā yudhiṣṭhiraḥ prāha tat sarvaṃ satyam eva hi.

पुत्रैश्वर्यं महद् इदम् अपास्य च महाफलम्। का नु गच्छेद् वनं दुर्गं पुत्रान् उत्सृज्य मूढवत्।

putraiśvaryaṃ mahad idam apāsya ca mahāphalam. kā nu gacched vanaṃ durgaṃ putrān utsṛjya mūḍhavat.

राज्यस्थया तपस् तप्तं दानं दत्तं व्रतं कृतम्। अनया शक्यम् अद्येह श्रूयतां च वचो मम।

rājyasthayā tapas taptaṃ dānaṃ dattaṃ vrataṃ kṛtam. anayā śakyam adyeha śrūyatāṃ ca vaco mama.

गान्धारि परितुष्टो ऽस्मि वध्वाः शुश्रूषणेन वै। तस्मात् त्वम् एनां धर्मज्ञे समनुज्ञातुम् अर्हसि।

gāndhāri parituṣṭo 'smi vadhvāḥ śuśrūṣaṇena vai. tasmāt tvam enāṃ dharmajñe samanujñātum arhasi.

इत्य् उक्ता सौबलेयी तु राज्ञा कुन्तीम् उवाच ह। तत् सर्वं राजवचनं स्वं च वाक्यं विशेषवत्।

ity uktā saubaleyī tu rājñā kuntīm uvāca ha. tat sarvaṃ rājavacanaṃ svaṃ ca vākyaṃ viśeṣavat.

न च सा वनवासाय देवीं कृतमतिं तदा। शक्नोत्य् उपावर्तयितुं कुन्तीं धर्मपरां सतीम्।

na ca sā vanavāsāya devīṃ kṛtamatiṃ tadā. śaknoty upāvartayituṃ kuntīṃ dharmaparāṃ satīm.

तस्यास् तु तं स्थिरं ज्ञात्वा व्यवसायं कुरुस्त्रियः। निवृत्तांश् च कुरुश्रेष्ठान् दृष्ट्वा प्ररुरुदुस् तदा।

tasyās tu taṃ sthiraṃ jñātvā vyavasāyaṃ kurustriyaḥ. nivṛttāṃś ca kuruśreṣṭhān dṛṣṭvā prarurudus tadā.

उपावृत्तेषु पार्थेषु सर्वेष्व् अन्तःपुरेषु च। ययौ राजा महाप्राज्ञो धृतराष्ट्रो वनं तदा।

upāvṛtteṣu pārtheṣu sarveṣv antaḥpureṣu ca. yayau rājā mahāprājño dhṛtarāṣṭro vanaṃ tadā.

पाण्डवा अपि दीनास् ते दुःखशोकपरायणाः। यानैः स्त्रीसहिताः सर्वे पुरं प्रविविशुस् तदा।

pāṇḍavā api dīnās te duḥkhaśokaparāyaṇāḥ. yānaiḥ strīsahitāḥ sarve puraṃ praviviśus tadā.

तद् अहृष्टम् इवाकूजं गतोत्सवम् इवाभवत्। नगरं हास्तिनपुरं सस्त्रीवृद्धकुमारकम्।

tad ahṛṣṭam ivākūjaṃ gatotsavam ivābhavat. nagaraṃ hāstinapuraṃ sastrīvṛddhakumārakam.

सर्वे चासन् निरुत्साहाः पाण्डवा जातमन्यवः। कुन्त्या हीनाः सुदुःखार्ता वत्सा इव विनाकृताः।

sarve cāsan nirutsāhāḥ pāṇḍavā jātamanyavaḥ. kuntyā hīnāḥ suduḥkhārtā vatsā iva vinākṛtāḥ.

धृतराष्ट्रस् तु तेनाह्ना गत्वा सुमहद् अन्तरम्। ततो भागीरथीतीरे निवासम् अकरोत् प्रभुः।

dhṛtarāṣṭras tu tenāhnā gatvā sumahad antaram. tato bhāgīrathītīre nivāsam akarot prabhuḥ.

प्रादुष्कृता यथान्यायम् अग्नयो वेदपारगैः। व्यराजन्त द्विजश्रेष्ठैस् तत्र तत्र तपोधनैः। प्रादुष्कृताग्निर् अभवत् स च वृद्धो नराधिपः।

prāduṣkṛtā yathānyāyam agnayo vedapāragaiḥ. vyarājanta dvijaśreṣṭhais tatra tatra tapodhanaiḥ. prāduṣkṛtāgnir abhavat sa ca vṛddho narādhipaḥ.

स राजाग्नीन् पर्युपास्य हुत्वा च विधिवत् तदा। संध्यागतं सहस्रांशुम् उपातिष्ठत भारत।

sa rājāgnīn paryupāsya hutvā ca vidhivat tadā. saṃdhyāgataṃ sahasrāṃśum upātiṣṭhata bhārata.

विदुरः संजयश् चैव राज्ञः शय्यां कुशैस् ततः। चक्रतुः कुरुवीरस्य गान्धार्याश् चाविदूरतः।

viduraḥ saṃjayaś caiva rājñaḥ śayyāṃ kuśais tataḥ. cakratuḥ kuruvīrasya gāndhāryāś cāvidūrataḥ.

गान्धार्याः संनिकर्षे तु निषसाद कुशेष्व् अथ। युधिष्ठिरस्य जननी कुन्ती साधुव्रते स्थिता।

gāndhāryāḥ saṃnikarṣe tu niṣasāda kuśeṣv atha. yudhiṣṭhirasya jananī kuntī sādhuvrate sthitā.

तेषां संश्रवणे चापि निषेदुर् विदुरादयः। याजकाश् च यथोद्देशं द्विजा ये चानुयायिनः।

teṣāṃ saṃśravaṇe cāpi niṣedur vidurādayaḥ. yājakāś ca yathoddeśaṃ dvijā ye cānuyāyinaḥ.

प्राधीतद्विजमुख्या सा संप्रज्वालितपावका। बभूव तेषां रजनी ब्राह्मीव प्रीतिवर्धनी।

prādhītadvijamukhyā sā saṃprajvālitapāvakā. babhūva teṣāṃ rajanī brāhmīva prītivardhanī.

ततो रात्र्यां व्यतीतायां कृतपूर्वाह्णिकक्रियाः। हुत्वाग्निं विधिवत् सर्वे प्रययुस् ते यथाक्रमम्। उदङ्मुखा निरीक्षन्त उपवासपरायणाः।

tato rātryāṃ vyatītāyāṃ kṛtapūrvāhṇikakriyāḥ. hutvāgniṃ vidhivat sarve prayayus te yathākramam. udaṅmukhā nirīkṣanta upavāsaparāyaṇāḥ.

स तेषाम् अतिदुःखो ऽभून् निवासः प्रथमे ऽहनि। शोचतां शोच्यमानानां पौरजानपदैर् जनैः।

sa teṣām atiduḥkho 'bhūn nivāsaḥ prathame 'hani. śocatāṃ śocyamānānāṃ paurajānapadair janaiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...