महाभारत 15.22 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 22→

[mh-15-22] • 32 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततः प्रासादहर्म्येषु वसुधायां च पार्थिव। स्त्रीणां च पुरुषाणां च सुमहान् निस्वनो ऽभवत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ prāsādaharmyeṣu vasudhāyāṃ ca pārthiva. strīṇāṃ ca puruṣāṇāṃ ca sumahān nisvano 'bhavat.

स राजा राजमार्गेण नृनारीसंकुलेन च। कथं चिन् निर्ययौ धीमान् वेपमानः कृताञ्जलिः।

sa rājā rājamārgeṇa nṛnārīsaṃkulena ca. kathaṃ cin niryayau dhīmān vepamānaḥ kṛtāñjaliḥ.

स वर्धमानद्वारेण निर्ययौ गजसाह्वयात्। विसर्जयाम् आस च तं जनौघं स मुहुर् मुहुः।

sa vardhamānadvāreṇa niryayau gajasāhvayāt. visarjayām āsa ca taṃ janaughaṃ sa muhur muhuḥ.

वनं गन्तुं च विदुरो राज्ञा सह कृतक्षणः। संजयश् च महामात्रः सूतो गावल्गणिस् तथा।

vanaṃ gantuṃ ca viduro rājñā saha kṛtakṣaṇaḥ. saṃjayaś ca mahāmātraḥ sūto gāvalgaṇis tathā.

कृपं निवर्तयाम् आस युयुत्सुं च महारथम्। धृतराष्ट्रो महीपालः परिदाय युधिष्ठिरे।

kṛpaṃ nivartayām āsa yuyutsuṃ ca mahāratham. dhṛtarāṣṭro mahīpālaḥ paridāya yudhiṣṭhire.

निवृत्ते पौरवर्गे तु राजा सान्तःपुरस् तदा। धृतराष्ट्राभ्यनुज्ञातो निवर्तितुम् इयेष सः।

nivṛtte pauravarge tu rājā sāntaḥpuras tadā. dhṛtarāṣṭrābhyanujñāto nivartitum iyeṣa saḥ.

सो ऽब्रवीन् मातरं कुन्तीम् उपेत्य भरतर्षभ। अहं राजानम् अन्विष्ये भवती विनिवर्तताम्।

so 'bravīn mātaraṃ kuntīm upetya bharatarṣabha. ahaṃ rājānam anviṣye bhavatī vinivartatām.

वधूपरिवृता राज्ञि नगरं गन्तुम् अर्हसि। राजा यात्व् एष धर्मात्मा तपसे धृतनिश्चयः।

vadhūparivṛtā rājñi nagaraṃ gantum arhasi. rājā yātv eṣa dharmātmā tapase dhṛtaniścayaḥ.

इत्य् उक्ता धर्मराजेन बाष्पव्याकुललोचना। जगादैवं तदा कुन्ती गान्धारीं परिगृह्य ह।

ity uktā dharmarājena bāṣpavyākulalocanā. jagādaivaṃ tadā kuntī gāndhārīṃ parigṛhya ha.

सहदेवे महाराज मा प्रमादं कृथाः क्व चित्। एष माम् अनुरक्तो हि राजंस् त्वां चैव नित्यदा।

sahadeve mahārāja mā pramādaṃ kṛthāḥ kva cit. eṣa mām anurakto hi rājaṃs tvāṃ caiva nityadā.

कर्णं स्मरेथाः सततं संग्रामेष्व् अपलायिनम्। अवकीर्णो हि स मया वीरो दुष्प्रज्ञया तदा।

karṇaṃ smarethāḥ satataṃ saṃgrāmeṣv apalāyinam. avakīrṇo hi sa mayā vīro duṣprajñayā tadā.

आयसं हृदयं नूनं मन्दाया मम पुत्रक। यत् सूर्यजम् अपश्यन्त्याः शतधा न विदीर्यते।

āyasaṃ hṛdayaṃ nūnaṃ mandāyā mama putraka. yat sūryajam apaśyantyāḥ śatadhā na vidīryate.

एवंगते तु किं शक्यं मया कर्तुम् अरिंदम। मम दोषो ऽयम् अत्यर्थं ख्यापितो यन् न सूर्यजः। तन्निमित्तं महाबाहो दानं दद्यास् त्वम् उत्तमम्।

evaṃgate tu kiṃ śakyaṃ mayā kartum ariṃdama. mama doṣo 'yam atyarthaṃ khyāpito yan na sūryajaḥ. tannimittaṃ mahābāho dānaṃ dadyās tvam uttamam.

सदैव भ्रातृभिः सार्धम् अग्रजस्यारिमर्दन। द्रौपद्याश् च प्रिये नित्यं स्थातव्यम् अरिकर्शन।

sadaiva bhrātṛbhiḥ sārdham agrajasyārimardana. draupadyāś ca priye nityaṃ sthātavyam arikarśana.

भीमसेनार्जुनौ चैव नकुलश् च कुरूद्वह। समाधेयास् त्वया वीर त्वय्य् अद्य कुलधूर् गता।

bhīmasenārjunau caiva nakulaś ca kurūdvaha. samādheyās tvayā vīra tvayy adya kuladhūr gatā.

श्वश्रूश्वशुरयोः पादाञ् शुश्रूषन्ती वने त्व् अहम्। गान्धारीसहिता वत्स्ये तापसी मलपङ्किनी।

śvaśrūśvaśurayoḥ pādāñ śuśrūṣantī vane tv aham. gāndhārīsahitā vatsye tāpasī malapaṅkinī.

एवम् उक्तः स धर्मात्मा भ्रातृभिः सहितो वशी। विषादम् अगमत् तीव्रं न च किं चिद् उवाच ह।

evam uktaḥ sa dharmātmā bhrātṛbhiḥ sahito vaśī. viṣādam agamat tīvraṃ na ca kiṃ cid uvāca ha.

स मुहूर्तम् इव ध्यात्वा धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः। उवाच मातरं दीनश् चिन्ताशोकपरायणः।

sa muhūrtam iva dhyātvā dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ. uvāca mātaraṃ dīnaś cintāśokaparāyaṇaḥ.

किम् इदं ते व्यवसितं नैवं त्वं वक्तुम् अर्हसि। न त्वाम् अभ्यनुजानामि प्रसादं कर्तुम् अर्हसि।

kim idaṃ te vyavasitaṃ naivaṃ tvaṃ vaktum arhasi. na tvām abhyanujānāmi prasādaṃ kartum arhasi.

व्यरोचयः पुरा ह्य् अस्मान् उत्साह्य प्रियदर्शने। विदुराया वचोभिस् त्वम् अस्मान् न त्यक्तुम् अर्हसि।

vyarocayaḥ purā hy asmān utsāhya priyadarśane. vidurāyā vacobhis tvam asmān na tyaktum arhasi.

निहत्य पृथिवीपालान् राज्यं प्राप्तम् इदं मया। तव प्रज्ञाम् उपश्रुत्य वासुदेवान् नरर्षभात्।

nihatya pṛthivīpālān rājyaṃ prāptam idaṃ mayā. tava prajñām upaśrutya vāsudevān nararṣabhāt.

क्व सा बुद्धिर् इयं चाद्य भवत्या या श्रुता मया। क्षत्रधर्मे स्थितिं ह्य् उक्त्वा तस्याश् चलितुम् इच्छसि।

kva sā buddhir iyaṃ cādya bhavatyā yā śrutā mayā. kṣatradharme sthitiṃ hy uktvā tasyāś calitum icchasi.

अस्मान् उत्सृज्य राज्यं च स्नुषां चेमां यशस्विनीम्। कथं वत्स्यसि शून्येषु वनेष्व् अम्ब प्रसीद मे।

asmān utsṛjya rājyaṃ ca snuṣāṃ cemāṃ yaśasvinīm. kathaṃ vatsyasi śūnyeṣu vaneṣv amba prasīda me.

इति बाष्पकलां वाचं कुन्ती पुत्रस्य शृण्वती। जगामैवाश्रुपूर्णाक्षी भीमस् ताम् इदम् अब्रवीत्।

iti bāṣpakalāṃ vācaṃ kuntī putrasya śṛṇvatī. jagāmaivāśrupūrṇākṣī bhīmas tām idam abravīt.

यदा राज्यम् इदं कुन्ति भोक्तव्यं पुत्रनिर्जितम्। प्राप्तव्या राजधर्माश् च तदेयं ते कुतो मतिः।

yadā rājyam idaṃ kunti bhoktavyaṃ putranirjitam. prāptavyā rājadharmāś ca tadeyaṃ te kuto matiḥ.

किं वयं कारिताः पूर्वं भवत्या पृथिवीक्षयम्। कस्य हेतोः परित्यज्य वनं गन्तुम् अभीप्ससि।

kiṃ vayaṃ kāritāḥ pūrvaṃ bhavatyā pṛthivīkṣayam. kasya hetoḥ parityajya vanaṃ gantum abhīpsasi.

वनाच् चापि किम् आनीता भवत्या बालका वयम्। दुःखशोकसमाविष्टौ माद्रीपुत्राव् इमौ तथा।

vanāc cāpi kim ānītā bhavatyā bālakā vayam. duḥkhaśokasamāviṣṭau mādrīputrāv imau tathā.

प्रसीद मातर् मा गास् त्वं वनम् अद्य यशस्विनि। श्रियं यौधिष्ठिरीं तावद् भुङ्क्ष्व पार्थबलार्जिताम्।

prasīda mātar mā gās tvaṃ vanam adya yaśasvini. śriyaṃ yaudhiṣṭhirīṃ tāvad bhuṅkṣva pārthabalārjitām.

इति सा निश्चितैवाथ वनवासकृतक्षणा। लालप्यतां बहुविधं पुत्राणां नाकरोद् वचः।

iti sā niścitaivātha vanavāsakṛtakṣaṇā. lālapyatāṃ bahuvidhaṃ putrāṇāṃ nākarod vacaḥ.

द्रौपदी चान्वयाच् छ्वश्रूं विषण्णवदना तदा। वनवासाय गच्छन्तीं रुदती भद्रया सह।

draupadī cānvayāc chvaśrūṃ viṣaṇṇavadanā tadā. vanavāsāya gacchantīṃ rudatī bhadrayā saha.

सा पुत्रान् रुदतः सर्वान् मुहुर् मुहुर् अवेक्षती। जगामैव महाप्राज्ञा वनाय कृतनिश्चया।

sā putrān rudataḥ sarvān muhur muhur avekṣatī. jagāmaiva mahāprājñā vanāya kṛtaniścayā.

अन्वयुः पाण्डवास् तां तु सभृत्यान्तःपुरास् तदा। ततः प्रमृज्य साश्रूणि पुत्रान् वचनम् अब्रवीत्।

anvayuḥ pāṇḍavās tāṃ tu sabhṛtyāntaḥpurās tadā. tataḥ pramṛjya sāśrūṇi putrān vacanam abravīt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...