महाभारत 15.16 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 16→

[mh-15-16] • 27 श्लोकाः

ब्राह्मण उवाच। न तद् दुर्योधनकृतं न च तद् भवता कृतम्। न कर्णसौबलाभ्यां च कुरवो यत् क्षयं गताः।

brāhmaṇa uvāca. na tad duryodhanakṛtaṃ na ca tad bhavatā kṛtam. na karṇasaubalābhyāṃ ca kuravo yat kṣayaṃ gatāḥ.

दैवं तत् तु विजानीमो यन् न शक्यं प्रबाधितुम्। दैवं पुरुषकारेण न शक्यम् अतिवर्तितुम्।

daivaṃ tat tu vijānīmo yan na śakyaṃ prabādhitum. daivaṃ puruṣakāreṇa na śakyam ativartitum.

अक्षौहिण्यो महाराज दशाष्टौ च समागताः। अष्टादशाहेन हता दशभिर् योधपुंगवैः।

akṣauhiṇyo mahārāja daśāṣṭau ca samāgatāḥ. aṣṭādaśāhena hatā daśabhir yodhapuṃgavaiḥ.

भीष्मद्रोणकृपाद्यैश् च कर्णेन च महात्मना। युयुधानेन वीरेण धृष्टद्युम्नेन चैव ह।

bhīṣmadroṇakṛpādyaiś ca karṇena ca mahātmanā. yuyudhānena vīreṇa dhṛṣṭadyumnena caiva ha.

चतुर्भिः पाण्डुपुत्रैश् च भीमार्जुनयमैर् नृप। जनक्षयो ऽयं नृपते कृतो दैवबलात्कृतैः।

caturbhiḥ pāṇḍuputraiś ca bhīmārjunayamair nṛpa. janakṣayo 'yaṃ nṛpate kṛto daivabalātkṛtaiḥ.

अवश्यम् एव संग्रामे क्षत्रियेण विशेषतः। कर्तव्यं निधनं लोके शस्त्रेण क्षत्रबन्धुना।

avaśyam eva saṃgrāme kṣatriyeṇa viśeṣataḥ. kartavyaṃ nidhanaṃ loke śastreṇa kṣatrabandhunā.

तैर् इयं पुरुषव्याघ्रैर् विद्याबाहुबलान्वितैः। पृथिवी निहता सर्वा सहया सरथद्विपा।

tair iyaṃ puruṣavyāghrair vidyābāhubalānvitaiḥ. pṛthivī nihatā sarvā sahayā sarathadvipā.

न स राजापराध्नोति पुत्रस् तव महामनाः। न स राज्ञां वधे सूनुः कारणं ते महात्मनाम्। न भवान् न च ते भृत्या न कर्णो न च सौबलः।

na sa rājāparādhnoti putras tava mahāmanāḥ. na sa rājñāṃ vadhe sūnuḥ kāraṇaṃ te mahātmanām. na bhavān na ca te bhṛtyā na karṇo na ca saubalaḥ.

यद् विनष्टाः कुरुश्रेष्ठा राजानश् च सहस्रशः। सर्वं दैवकृतं तद् वै को ऽत्र किं वक्तुम् अर्हति।

yad vinaṣṭāḥ kuruśreṣṭhā rājānaś ca sahasraśaḥ. sarvaṃ daivakṛtaṃ tad vai ko 'tra kiṃ vaktum arhati.

गुरुर् मतो भवान् अस्य कृत्स्नस्य जगतः प्रभुः। धर्मात्मानम् अतस् तुभ्यम् अनुजानीमहे सुतम्।

gurur mato bhavān asya kṛtsnasya jagataḥ prabhuḥ. dharmātmānam atas tubhyam anujānīmahe sutam.

लभतां वीरलोकान् स ससहायो नराधिपः। द्विजाग्र्यैः समनुज्ञातस् त्रिदिवे मोदतां सुखी।

labhatāṃ vīralokān sa sasahāyo narādhipaḥ. dvijāgryaiḥ samanujñātas tridive modatāṃ sukhī.

प्राप्स्यते च भवान् पुण्यं धर्मे च परमां स्थितिम्। तद् एव पुण्यं धर्मे च धर्मे च परमां गतिम्। वेद पुण्यं च कार्त्स्न्येन सम्यग् भरतसत्तम। वेद धर्मं महाबाहो लौक्यं वैदिकम् एव च।

prāpsyate ca bhavān puṇyaṃ dharme ca paramāṃ sthitim. tad eva puṇyaṃ dharme ca dharme ca paramāṃ gatim. veda puṇyaṃ ca kārtsnyena samyag bharatasattama. veda dharmaṃ mahābāho laukyaṃ vaidikam eva ca.

दृष्टापदानाश् चास्माभिः पाण्डवाः पुरुषर्षभाः। दृष्टिप्रदानम् अपि ते पाण्डवान् प्रति नो वृथा। समर्थास् त्रिदिवस्यापि पालने किं पुनः क्षितेः।

dṛṣṭāpadānāś cāsmābhiḥ pāṇḍavāḥ puruṣarṣabhāḥ. dṛṣṭipradānam api te pāṇḍavān prati no vṛthā. samarthās tridivasyāpi pālane kiṃ punaḥ kṣiteḥ.

अनुवत्स्यन्ति चापीमाः समेषु विषमेषु च। प्रजाः कुरुकुलश्रेष्ठ पाण्डवाञ् शीलभूषणान्।

anuvatsyanti cāpīmāḥ sameṣu viṣameṣu ca. prajāḥ kurukulaśreṣṭha pāṇḍavāñ śīlabhūṣaṇān.

ब्रह्मदेयाग्रहारांश् च परिहारांश् च पार्थिव। पूर्वराजातिसर्गांश् च पालयत्य् एव पाण्डवः।

brahmadeyāgrahārāṃś ca parihārāṃś ca pārthiva. pūrvarājātisargāṃś ca pālayaty eva pāṇḍavaḥ.

दीर्घदर्शी कृतप्रज्ञः सदा वैश्रवणो यथा। अक्षुद्रसचिवश् चायं कुन्तीपुत्रो महामनाः।

dīrghadarśī kṛtaprajñaḥ sadā vaiśravaṇo yathā. akṣudrasacivaś cāyaṃ kuntīputro mahāmanāḥ.

अप्य् अमित्रे दयावांश् च शुचिश् च भरतर्षभ। ऋजु पश्यति मेधावी पुत्रवत् पाति नः सदा।

apy amitre dayāvāṃś ca śuciś ca bharatarṣabha. ṛju paśyati medhāvī putravat pāti naḥ sadā.

विप्रियं च जनस्यास्य संसर्गाद् धर्मजस्य वै। न करिष्यन्ति राजर्षे तथा भीमार्जुनादयः।

vipriyaṃ ca janasyāsya saṃsargād dharmajasya vai. na kariṣyanti rājarṣe tathā bhīmārjunādayaḥ.

मन्दा मृदुषु कौरव्यास् तीक्ष्णेष्व् आशीविषोपमाः। वीर्यवन्तो महात्मानः पौराणां च हिते रताः।

mandā mṛduṣu kauravyās tīkṣṇeṣv āśīviṣopamāḥ. vīryavanto mahātmānaḥ paurāṇāṃ ca hite ratāḥ.

न कुन्ती न च पाञ्चाली न चोलूपी न सात्वती। अस्मिञ् जने करिष्यन्ति प्रतिकूलानि कर्हि चित्।

na kuntī na ca pāñcālī na colūpī na sātvatī. asmiñ jane kariṣyanti pratikūlāni karhi cit.

भवत्कृतम् इमं स्नेहं युधिष्ठिरविवर्धितम्। न पृष्ठतः करिष्यन्ति पौरजानपदा जनाः।

bhavatkṛtam imaṃ snehaṃ yudhiṣṭhiravivardhitam. na pṛṣṭhataḥ kariṣyanti paurajānapadā janāḥ.

अधर्मिष्ठान् अपि सतः कुन्तीपुत्रा महारथाः। मानवान् पालयिष्यन्ति भूत्वा धर्मपरायणाः।

adharmiṣṭhān api sataḥ kuntīputrā mahārathāḥ. mānavān pālayiṣyanti bhūtvā dharmaparāyaṇāḥ.

स राजन् मानसं दुःखम् अपनीय युधिष्ठिरात्। कुरु कार्याणि धर्म्याणि नमस् ते भरतर्षभ।

sa rājan mānasaṃ duḥkham apanīya yudhiṣṭhirāt. kuru kāryāṇi dharmyāṇi namas te bharatarṣabha.

वैशंपायन उवाच। तस्य तद् वचनं धर्म्यम् अनुबन्धगुणोत्तरम्। साधु साध्व् इति सर्वः स जनः प्रतिगृहीतवान्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tasya tad vacanaṃ dharmyam anubandhaguṇottaram. sādhu sādhv iti sarvaḥ sa janaḥ pratigṛhītavān.

धृतराष्ट्रश् च तद् वाक्यम् अभिपूज्य पुनः पुनः। विसर्जयाम् आस तदा सर्वास् तु प्रकृतीः शनैः।

dhṛtarāṣṭraś ca tad vākyam abhipūjya punaḥ punaḥ. visarjayām āsa tadā sarvās tu prakṛtīḥ śanaiḥ.

स तैः संपूजितो राजा शिवेनावेक्षितस् तदा। प्राञ्जलिः पूजयाम् आस तं जनं भरतर्षभ।

sa taiḥ saṃpūjito rājā śivenāvekṣitas tadā. prāñjaliḥ pūjayām āsa taṃ janaṃ bharatarṣabha.

ततो विवेश भुवनं गान्धार्या सहितो नृपः। व्युष्टायां चैव शर्वर्यां यच् चकार निबोध तत्। आगतायां च शर्वर्यां सुखं शेते नराधिपः।

tato viveśa bhuvanaṃ gāndhāryā sahito nṛpaḥ. vyuṣṭāyāṃ caiva śarvaryāṃ yac cakāra nibodha tat. āgatāyāṃ ca śarvaryāṃ sukhaṃ śete narādhipaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...