महाभारत 15.15 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्रमवासिक पर्व→

←अध्याय 15→

[mh-15-15] • 26 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्तास् तु ते तेन पौरजानपदा जनाः। वृद्धेन राज्ञा कौरव्य नष्टसंज्ञा इवाभवन्।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktās tu te tena paurajānapadā janāḥ. vṛddhena rājñā kauravya naṣṭasaṃjñā ivābhavan.

तूष्णींभूतांस् ततस् तांस् तु बाष्पकण्ठान् महीपतिः। धृतराष्ट्रो महीपालः पुनर् एवाभ्यभाषत।

tūṣṇīṃbhūtāṃs tatas tāṃs tu bāṣpakaṇṭhān mahīpatiḥ. dhṛtarāṣṭro mahīpālaḥ punar evābhyabhāṣata.

वृद्धं मां हतपुत्रं च धर्मपत्न्या सहानया। विलपन्तं बहुविधं कृपणं चैव सत्तमाः।

vṛddhaṃ māṃ hataputraṃ ca dharmapatnyā sahānayā. vilapantaṃ bahuvidhaṃ kṛpaṇaṃ caiva sattamāḥ.

पित्रा स्वयम् अनुज्ञातं कृष्णद्वैपायनेन वै। वनवासाय धर्मज्ञा धर्मज्ञेन नृपेण च।

pitrā svayam anujñātaṃ kṛṣṇadvaipāyanena vai. vanavāsāya dharmajñā dharmajñena nṛpeṇa ca.

सो ऽहं पुनः पुनर् याचे शिरसावनतो ऽनघाः। गान्धार्या सहितं तन् मां समनुज्ञातुम् अर्हथ।

so 'haṃ punaḥ punar yāce śirasāvanato 'naghāḥ. gāndhāryā sahitaṃ tan māṃ samanujñātum arhatha.

श्रुत्वा तु कुरुराजस्य वाक्यानि करुणानि ते। रुरुदुः सर्वतो राजन् समेताः कुरुजाङ्गलाः।

śrutvā tu kururājasya vākyāni karuṇāni te. ruruduḥ sarvato rājan sametāḥ kurujāṅgalāḥ.

उत्तरीयैः करैश् चापि संछाद्य वदनानि ते। रुरुदुः शोकसंतप्ता मुहूर्तं पितृमातृवत्।

uttarīyaiḥ karaiś cāpi saṃchādya vadanāni te. ruruduḥ śokasaṃtaptā muhūrtaṃ pitṛmātṛvat.

हृदयैः शून्यभूतैस् ते धृतराष्ट्रप्रवासजम्। दुःखं संधारयन्तः स्म नष्टसंज्ञा इवाभवन्।

hṛdayaiḥ śūnyabhūtais te dhṛtarāṣṭrapravāsajam. duḥkhaṃ saṃdhārayantaḥ sma naṣṭasaṃjñā ivābhavan.

ते विनीय तम् आयासं कुरुराजवियोगजम्। शनैः शनैस् तदान्योन्यम् अब्रुवन् स्वमतान्य् उत।

te vinīya tam āyāsaṃ kururājaviyogajam. śanaiḥ śanais tadānyonyam abruvan svamatāny uta.

ततः संधाय ते सर्वे वाक्यान्य् अथ समासतः। एकस्मिन् ब्राह्मणे राजन्न् आवेश्योचुर् नराधिपम्।

tataḥ saṃdhāya te sarve vākyāny atha samāsataḥ. ekasmin brāhmaṇe rājann āveśyocur narādhipam.

ततः स्वचरणे वृद्धः संमतो ऽर्थविशारदः। साम्बाख्यो बह्वृचो राजन् वक्तुं समुपचक्रमे।

tataḥ svacaraṇe vṛddhaḥ saṃmato 'rthaviśāradaḥ. sāmbākhyo bahvṛco rājan vaktuṃ samupacakrame.

अनुमान्य महाराजं तत् सदः संप्रभाष्य च। विप्रः प्रगल्भो मेधावी स राजानम् उवाच ह।

anumānya mahārājaṃ tat sadaḥ saṃprabhāṣya ca. vipraḥ pragalbho medhāvī sa rājānam uvāca ha.

राजन् वाक्यं जनस्यास्य मयि सर्वं समर्पितम्। वक्ष्यामि तद् अहं वीर तज् जुषस्व नराधिप।

rājan vākyaṃ janasyāsya mayi sarvaṃ samarpitam. vakṣyāmi tad ahaṃ vīra taj juṣasva narādhipa.

यथा वदसि राजेन्द्र सर्वम् एतत् तथा विभो। नात्र मिथ्या वचः किं चित् सुहृत् त्वं नः परस्परम्।

yathā vadasi rājendra sarvam etat tathā vibho. nātra mithyā vacaḥ kiṃ cit suhṛt tvaṃ naḥ parasparam.

न जात्व् अस्य तु वंशस्य राज्ञां कश् चित् कदा चन। राजासीद् यः प्रजापालः प्रजानाम् अप्रियो भवेत्।

na jātv asya tu vaṃśasya rājñāṃ kaś cit kadā cana. rājāsīd yaḥ prajāpālaḥ prajānām apriyo bhavet.

पितृवद् भ्रातृवच् चैव भवन्तः पालयन्ति नः। न च दुर्योधनः किं चिद् अयुक्तं कृतवान् नृप। प्रियाणि कुर्वन् सर्वेषाम् अनुवृत्त्यर्थम् उद्यतः।

pitṛvad bhrātṛvac caiva bhavantaḥ pālayanti naḥ. na ca duryodhanaḥ kiṃ cid ayuktaṃ kṛtavān nṛpa. priyāṇi kurvan sarveṣām anuvṛttyartham udyataḥ.

यथा ब्रवीति धर्मज्ञो मुनिः सत्यवतीसुतः। तथा कुरु महाराज स हि नः परमो गुरुः।

yathā bravīti dharmajño muniḥ satyavatīsutaḥ. tathā kuru mahārāja sa hi naḥ paramo guruḥ.

त्यक्ता वयं तु भवता दुःखशोकपरायणाः। भविष्यामश् चिरं राजन् भवद्गुणशतैर् हृताः।

tyaktā vayaṃ tu bhavatā duḥkhaśokaparāyaṇāḥ. bhaviṣyāmaś ciraṃ rājan bhavadguṇaśatair hṛtāḥ.

यथा शंतनुना गुप्ता राज्ञा चित्राङ्गदेन च। भीष्मवीर्योपगूढेन पित्रा च तव पार्थिव।

yathā śaṃtanunā guptā rājñā citrāṅgadena ca. bhīṣmavīryopagūḍhena pitrā ca tava pārthiva.

भवद्बुद्धियुजा चैव पाण्डुना पृथिवीक्षिता। तथा दुर्योधनेनापि राज्ञा सुपरिपालिताः।

bhavadbuddhiyujā caiva pāṇḍunā pṛthivīkṣitā. tathā duryodhanenāpi rājñā suparipālitāḥ.

न स्वल्पम् अपि पुत्रस् ते व्यलीकं कृतवान् नृप। पितरीव सुविश्वस्तास् तस्मिन्न् अपि नराधिपे। वयम् आस्म यथा सम्यग् भवतो विदितं तथा।

na svalpam api putras te vyalīkaṃ kṛtavān nṛpa. pitarīva suviśvastās tasminn api narādhipe. vayam āsma yathā samyag bhavato viditaṃ tathā.

तथा वर्षसहस्राय कुन्तीपुत्रेण धीमता। पाल्यमाना धृतिमता सुखं विन्दामहे नृप।

tathā varṣasahasrāya kuntīputreṇa dhīmatā. pālyamānā dhṛtimatā sukhaṃ vindāmahe nṛpa.

राजर्षीणां पुराणानां भवतां वंशधारिणाम्। कुरुसंवरणादीनां भरतस्य च धीमतः।

rājarṣīṇāṃ purāṇānāṃ bhavatāṃ vaṃśadhāriṇām. kurusaṃvaraṇādīnāṃ bharatasya ca dhīmataḥ.

वृत्तं समनुयात्य् एष धर्मात्मा भूरिदक्षिणः। नात्र वाच्यं महाराज सुसूक्ष्मम् अपि विद्यते।

vṛttaṃ samanuyāty eṣa dharmātmā bhūridakṣiṇaḥ. nātra vācyaṃ mahārāja susūkṣmam api vidyate.

उषिताः स्म सुखं नित्यं भवता परिपालिताः। सुसूक्ष्मं च व्यलीकं ते सपुत्रस्य न विद्यते।

uṣitāḥ sma sukhaṃ nityaṃ bhavatā paripālitāḥ. susūkṣmaṃ ca vyalīkaṃ te saputrasya na vidyate.

यत् तु ज्ञातिविमर्दे ऽस्मिन्न् आत्थ दुर्योधनं प्रति। भवन्तम् अनुनेष्यामि तत्रापि कुरुनन्दन।

yat tu jñātivimarde 'sminn āttha duryodhanaṃ prati. bhavantam anuneṣyāmi tatrāpi kurunandana.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...