महाभारत 14.95 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 95→

[mh-14-95] • 36 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। धर्मागतेन त्यागेन भगवन् सर्वम् अस्ति चेत्। एतन् मे सर्वम् आचक्ष्व कुशलो ह्य् असि भाषितुम्।

janamejaya uvāca. dharmāgatena tyāgena bhagavan sarvam asti cet. etan me sarvam ācakṣva kuśalo hy asi bhāṣitum.

ततोञ्छवृत्तेर् यद् वृत्तं सक्तुदाने फलं महत्। कथितं मे महद् ब्रह्मंस् तथ्यम् एतद् असंशयम्।

tatoñchavṛtter yad vṛttaṃ saktudāne phalaṃ mahat. kathitaṃ me mahad brahmaṃs tathyam etad asaṃśayam.

कथं हि सर्वयज्ञेषु निश्चयः परमो भवेत्। एतद् अर्हसि मे वक्तुं निखिलेन द्विजर्षभ।

kathaṃ hi sarvayajñeṣu niścayaḥ paramo bhavet. etad arhasi me vaktuṃ nikhilena dvijarṣabha.

वैशंपायन उवाच। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। अगस्त्यस्य महायज्ञे पुरावृत्तम् अरिंदम।

vaiśaṃpāyana uvāca. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. agastyasya mahāyajñe purāvṛttam ariṃdama.

पुरागस्त्यो महातेजा दीक्षां द्वादशवार्षिकीम्। प्रविवेश महाराज सर्वभूतहिते रतः।

purāgastyo mahātejā dīkṣāṃ dvādaśavārṣikīm. praviveśa mahārāja sarvabhūtahite rataḥ.

तत्राग्निकल्पा होतार आसन् सत्रे महात्मनः। मूलाहारा निराहाराः साश्मकुट्टा मरीचिपाः।

tatrāgnikalpā hotāra āsan satre mahātmanaḥ. mūlāhārā nirāhārāḥ sāśmakuṭṭā marīcipāḥ.

परिघृष्टिका वैघसिकाः संप्रक्षालास् तथैव च। यतयो भिक्षवश् चात्र बभूवुः पर्यवस्थिताः।

parighṛṣṭikā vaighasikāḥ saṃprakṣālās tathaiva ca. yatayo bhikṣavaś cātra babhūvuḥ paryavasthitāḥ.

सर्वे प्रत्यक्षधर्माणो जितक्रोधा जितेन्द्रियाः। दमे स्थिताश् च ते सर्वे दम्भमोहविवर्जिताः।

sarve pratyakṣadharmāṇo jitakrodhā jitendriyāḥ. dame sthitāś ca te sarve dambhamohavivarjitāḥ.

वृत्ते शुद्धे स्थिता नित्यम् इन्द्रियैश् चाप्य् अवाहिताः। उपासते स्म तं यज्ञं भुञ्जानास् ते महर्षयः।

vṛtte śuddhe sthitā nityam indriyaiś cāpy avāhitāḥ. upāsate sma taṃ yajñaṃ bhuñjānās te maharṣayaḥ.

यथाशक्त्या भगवता तद् अन्नं समुपार्जितम्। तस्मिन् सत्रे तु यत् किं चिद् अयोग्यं तत्र नाभवत्। तथा ह्य् अनेकैर् मुनिभिर् महान्तः क्रतवः कृताः।

yathāśaktyā bhagavatā tad annaṃ samupārjitam. tasmin satre tu yat kiṃ cid ayogyaṃ tatra nābhavat. tathā hy anekair munibhir mahāntaḥ kratavaḥ kṛtāḥ.

एवंविधेस् त्व् अगस्त्यस्य वर्तमाने महाध्वरे। न ववर्ष सहस्राक्षस् तदा भरतसत्तम।

evaṃvidhes tv agastyasya vartamāne mahādhvare. na vavarṣa sahasrākṣas tadā bharatasattama.

ततः कर्मान्तरे राजन्न् अगस्त्यस्य महात्मनः। कथेयम् अभिनिर्वृत्ता मुनीनां भावितात्मनाम्।

tataḥ karmāntare rājann agastyasya mahātmanaḥ. katheyam abhinirvṛttā munīnāṃ bhāvitātmanām.

अगस्त्यो यजमानो ऽसौ ददात्य् अन्नं विमत्सरः। न च वर्षति पर्जन्यः कथम् अन्नं भविष्यति।

agastyo yajamāno 'sau dadāty annaṃ vimatsaraḥ. na ca varṣati parjanyaḥ katham annaṃ bhaviṣyati.

सत्रं चेदं महद् विप्रा मुनेर् द्वादशवार्षिकम्। न वर्षिष्यति देवश् च वर्षाण्य् एतानि द्वादश।

satraṃ cedaṃ mahad viprā muner dvādaśavārṣikam. na varṣiṣyati devaś ca varṣāṇy etāni dvādaśa.

एतद् भवन्तः संचिन्त्य महर्षेर् अस्य धीमतः। अगस्त्यस्यातितपसः कर्तुम् अर्हन्त्य् अनुग्रहम्।

etad bhavantaḥ saṃcintya maharṣer asya dhīmataḥ. agastyasyātitapasaḥ kartum arhanty anugraham.

इत्य् एवम् उक्ते वचने ततो ऽगस्त्यः प्रतापवान्। प्रोवाचेदं वचो वाग्मी प्रसाद्य शिरसा मुनीन्।

ity evam ukte vacane tato 'gastyaḥ pratāpavān. provācedaṃ vaco vāgmī prasādya śirasā munīn.

यदि द्वादशवर्षाणि न वर्षिष्यति वासवः। चिन्तायज्ञं करिष्यामि विधिर् एष सनातनः।

yadi dvādaśavarṣāṇi na varṣiṣyati vāsavaḥ. cintāyajñaṃ kariṣyāmi vidhir eṣa sanātanaḥ.

यदि द्वादशवर्षाणि न वर्षिष्यति वासवः। स्पर्शयज्ञं करिष्यामि विधिर् एष सनातनः। यदि द्वादशवर्षाणि न वर्षिष्यति वासवः। व्यायामेनाहरिष्यामि यज्ञान् अन्यान् अतिव्रतान्। ध्येयात्मना हरिष्यामि यज्ञान् एतान् यतव्रतः।

yadi dvādaśavarṣāṇi na varṣiṣyati vāsavaḥ. sparśayajñaṃ kariṣyāmi vidhir eṣa sanātanaḥ. yadi dvādaśavarṣāṇi na varṣiṣyati vāsavaḥ. vyāyāmenāhariṣyāmi yajñān anyān ativratān. dhyeyātmanā hariṣyāmi yajñān etān yatavrataḥ.

बीजयज्ञो मयायं वै बहुवर्षसमाचितः। बीजैः कृतैः करिष्ये च नात्र विघ्नो भविष्यति।

bījayajño mayāyaṃ vai bahuvarṣasamācitaḥ. bījaiḥ kṛtaiḥ kariṣye ca nātra vighno bhaviṣyati.

नेदं शक्यं वृथा कर्तुं मम सत्रं कथं चन। वर्षिष्यतीह वा देवो न वा देवो भविष्यति।

nedaṃ śakyaṃ vṛthā kartuṃ mama satraṃ kathaṃ cana. varṣiṣyatīha vā devo na vā devo bhaviṣyati.

अथ वाभ्यर्थनाम् इन्द्रः कुर्यान् न त्व् इह कामतः। स्वयम् इन्द्रो भविष्यामि जीवयिष्यामि च प्रजाः।

atha vābhyarthanām indraḥ kuryān na tv iha kāmataḥ. svayam indro bhaviṣyāmi jīvayiṣyāmi ca prajāḥ.

यो यद् आहारजातश् च स तथैव भविष्यति। विशेषं चैव कर्तास्मि पुनः पुनर् अतीव हि।

yo yad āhārajātaś ca sa tathaiva bhaviṣyati. viśeṣaṃ caiva kartāsmi punaḥ punar atīva hi.

अद्येह स्वर्णम् अभ्येतु यच् चान्यद् वसु दुर्लभम्। त्रिषु लोकेषु यच् चास्ति तद् इहागच्छतां स्वयम्।

adyeha svarṇam abhyetu yac cānyad vasu durlabham. triṣu lokeṣu yac cāsti tad ihāgacchatāṃ svayam.

दिव्याश् चाप्सरसां संघाः सगन्धर्वाः सकिंनराः। विश्वावसुश् च ये चान्ये ते ऽप्य् उपासन्तु वः सदा।

divyāś cāpsarasāṃ saṃghāḥ sagandharvāḥ sakiṃnarāḥ. viśvāvasuś ca ye cānye te 'py upāsantu vaḥ sadā.

उत्तरेभ्यः कुरुभ्यश् च यत् किं चिद् वसु विद्यते। सर्वं तद् इह यज्ञे मे स्वयम् एवोपतिष्ठतु। स्वर्गं स्वर्गसदश् चैव धर्मश् च स्वयम् एव तु।

uttarebhyaḥ kurubhyaś ca yat kiṃ cid vasu vidyate. sarvaṃ tad iha yajñe me svayam evopatiṣṭhatu. svargaṃ svargasadaś caiva dharmaś ca svayam eva tu.

इत्य् उक्ते सर्वम् एवैतद् अभवत् तस्य धीमतः। तस्य दीप्ताग्निमहसस् त्व् अगस्त्यस्यातितेजसः। ततस् ते मुनयो दृष्ट्वा मुनेस् तस्य तपोबलम्। विस्मिता वचनं प्राहुर् इदं सर्वे महार्थवत्।

ity ukte sarvam evaitad abhavat tasya dhīmataḥ. tasya dīptāgnimahasas tv agastyasyātitejasaḥ. tatas te munayo dṛṣṭvā munes tasya tapobalam. vismitā vacanaṃ prāhur idaṃ sarve mahārthavat.

प्रीताः स्म तव वाक्येन न त्व् इच्छामस् तपोव्ययम्। स्वैर् एव यज्ञैस् तुष्टाः स्मो न्यायेनेच्छामहे वयम्।

prītāḥ sma tava vākyena na tv icchāmas tapovyayam. svair eva yajñais tuṣṭāḥ smo nyāyenecchāmahe vayam.

यज्ञान् दीक्षास् तथा होमान् यच् चान्यन् मृगयामहे। तन् नो ऽस्तु स्वकृतैर् यज्ञैर् नान्यतो मृगयामहे।

yajñān dīkṣās tathā homān yac cānyan mṛgayāmahe. tan no 'stu svakṛtair yajñair nānyato mṛgayāmahe.

न्यायेनोपार्जिताहाराः स्वकर्मनिरता वयम्। वेदांश् च ब्रह्मचर्येण न्यायतः प्रार्थयामहे।

nyāyenopārjitāhārāḥ svakarmaniratā vayam. vedāṃś ca brahmacaryeṇa nyāyataḥ prārthayāmahe.

न्यायेनोत्तरकालं च गृहेभ्यो निःसृता वयम्। धर्मदृष्टैर् विधिद्वारैस् तपस् तप्स्यामहे वयम्।

nyāyenottarakālaṃ ca gṛhebhyo niḥsṛtā vayam. dharmadṛṣṭair vidhidvārais tapas tapsyāmahe vayam.

भवतः सम्यग् एषा हि बुद्धिर् हिंसाविवर्जिता। एताम् अहिंसां यज्ञेषु ब्रूयास् त्वं सततं प्रभो।

bhavataḥ samyag eṣā hi buddhir hiṃsāvivarjitā. etām ahiṃsāṃ yajñeṣu brūyās tvaṃ satataṃ prabho.

प्रीतास् ततो भविष्यामो वयं द्विजवरोत्तम। विसर्जिताः समाप्तौ च सत्राद् अस्माद् व्रजामहे।

prītās tato bhaviṣyāmo vayaṃ dvijavarottama. visarjitāḥ samāptau ca satrād asmād vrajāmahe.

वैशंपायन उवाच। तथा कथयताम् एव देवराजः पुरंदरः। ववर्ष सुमहातेजा दृष्ट्वा तस्य तपोबलम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tathā kathayatām eva devarājaḥ puraṃdaraḥ. vavarṣa sumahātejā dṛṣṭvā tasya tapobalam.

असमाप्तौ च यज्ञस्य तस्यामितपराक्रमः। निकामवर्षी देवेन्द्रो बभूव जनमेजय।

asamāptau ca yajñasya tasyāmitaparākramaḥ. nikāmavarṣī devendro babhūva janamejaya.

प्रसादयाम् आस च तम् अगस्त्यं त्रिदशेश्वरः। स्वयम् अभ्येत्य राजर्षे पुरस्कृत्य बृहस्पतिम्।

prasādayām āsa ca tam agastyaṃ tridaśeśvaraḥ. svayam abhyetya rājarṣe puraskṛtya bṛhaspatim.

ततो यज्ञसमाप्तौ तान् विससर्ज महामुनीन्। विपिने तत्र नकुलो नकुलो ऽन्तर्हितस् तदा। अगस्त्यः परमप्रीतः पूजयित्वा यथाविधि।

tato yajñasamāptau tān visasarja mahāmunīn. vipine tatra nakulo nakulo 'ntarhitas tadā. agastyaḥ paramaprītaḥ pūjayitvā yathāvidhi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...