महाभारत 14.83 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 83→

[mh-14-83] • 30 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। स तु वाजी समुद्रान्तां पर्येत्य पृथिवीम् इमाम्। निवृत्तो ऽभिमुखो राजन् येन नागाह्वयं पुरम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. sa tu vājī samudrāntāṃ paryetya pṛthivīm imām. nivṛtto 'bhimukho rājan yena nāgāhvayaṃ puram.

अनुगच्छंश् च तेजस्वी निवृत्तो ऽथ किरीटभृत्। यदृच्छया समापेदे पुरं राजगृहं तदा।

anugacchaṃś ca tejasvī nivṛtto 'tha kirīṭabhṛt. yadṛcchayā samāpede puraṃ rājagṛhaṃ tadā.

तम् अभ्याशगतं राजा जरासंधात्मजात्मजः। क्षत्रधर्मे स्थितो वीरः समरायाजुहाव ह।

tam abhyāśagataṃ rājā jarāsaṃdhātmajātmajaḥ. kṣatradharme sthito vīraḥ samarāyājuhāva ha.

ततः पुरात् स निष्क्रम्य रथी धन्वी शरी तली। मेघसंधिः पदातिं तं धनंजयम् उपाद्रवत्।

tataḥ purāt sa niṣkramya rathī dhanvī śarī talī. meghasaṃdhiḥ padātiṃ taṃ dhanaṃjayam upādravat.

आसाद्य च महातेजा मेघसंधिर् धनंजयम्। बालभावान् महाराज प्रोवाचेदं न कौशलात्।

āsādya ca mahātejā meghasaṃdhir dhanaṃjayam. bālabhāvān mahārāja provācedaṃ na kauśalāt.

किम् अयं चार्यते वाजी स्त्रीमध्य इव भारत। हयम् एनं हरिष्यामि प्रयतस्व विमोक्षणे।

kim ayaṃ cāryate vājī strīmadhya iva bhārata. hayam enaṃ hariṣyāmi prayatasva vimokṣaṇe.

अदत्तानुनयो युद्धे यदि त्वं पितृभिर् मम। आर्तो ननु पुरा युद्धे। शिल्प इत्य् अपि पारगः। करिष्यामि तवातिथ्यं प्रहर प्रहरामि वा।

adattānunayo yuddhe yadi tvaṃ pitṛbhir mama. ārto nanu purā yuddhe. śilpa ity api pāragaḥ. kariṣyāmi tavātithyaṃ prahara praharāmi vā.

इत्य् उक्तः प्रत्युवाचैनं पाण्डवः प्रहसन्न् इव। विघ्नकर्ता मया वार्य इति मे व्रतम् आहितम्।

ity uktaḥ pratyuvācainaṃ pāṇḍavaḥ prahasann iva. vighnakartā mayā vārya iti me vratam āhitam.

भ्रात्रा ज्येष्ठेन नृपते तवापि विदितं ध्रुवम्। प्रहरस्व यथाशक्ति न मन्युर् विद्यते मम।

bhrātrā jyeṣṭhena nṛpate tavāpi viditaṃ dhruvam. praharasva yathāśakti na manyur vidyate mama.

इत्य् उक्तः प्राहरत् पूर्वं पाण्डवं मगधेश्वरः। किरञ् शरसहस्राणि वर्षाणीव सहस्रदृक्।

ity uktaḥ prāharat pūrvaṃ pāṇḍavaṃ magadheśvaraḥ. kirañ śarasahasrāṇi varṣāṇīva sahasradṛk.

ततो गाण्डीवभृच् छूरो गाण्डीवप्रेषितैः शरैः। चकार मोघांस् तान् बाणान् अयत्नाद् भरतर्षभ।

tato gāṇḍīvabhṛc chūro gāṇḍīvapreṣitaiḥ śaraiḥ. cakāra moghāṃs tān bāṇān ayatnād bharatarṣabha.

स मोघं तस्य बाणौघं कृत्वा वानरकेतनः। शरान् मुमोच ज्वलितान् दीप्तास्यान् इव पन्नगान्।

sa moghaṃ tasya bāṇaughaṃ kṛtvā vānaraketanaḥ. śarān mumoca jvalitān dīptāsyān iva pannagān.

ध्वजे पताकादण्डेषु रथयन्त्रे हयेषु च। अन्येषु च रथाङ्गेषु न शरीरे न सारथौ।

dhvaje patākādaṇḍeṣu rathayantre hayeṣu ca. anyeṣu ca rathāṅgeṣu na śarīre na sārathau.

संरक्ष्यमाणः पार्थेन शरीरे फल्गुनस्य ह। मन्यमानः स्ववीर्यं तन् मागधः प्राहिणोच् छरान्।

saṃrakṣyamāṇaḥ pārthena śarīre phalgunasya ha. manyamānaḥ svavīryaṃ tan māgadhaḥ prāhiṇoc charān.

ततो गाण्डीवभृच् छूरो मागधेन समाहतः। बभौ वासन्तिक इव पलाशः पुष्पितो महान्।

tato gāṇḍīvabhṛc chūro māgadhena samāhataḥ. babhau vāsantika iva palāśaḥ puṣpito mahān.

अवध्यमानः सो ऽभ्यघ्नन् मागधः पाण्डवर्षभम्। तेन तस्थौ स कौरव्य लोकवीरस्य दर्शने।

avadhyamānaḥ so 'bhyaghnan māgadhaḥ pāṇḍavarṣabham. tena tasthau sa kauravya lokavīrasya darśane.

सव्यसाची तु संक्रुद्धो विकृष्य बलवद् धनुः। हयांश् चकार निर्देहान् सारथेश् च शिरो ऽहरत्।

savyasācī tu saṃkruddho vikṛṣya balavad dhanuḥ. hayāṃś cakāra nirdehān sāratheś ca śiro 'harat.

धनुश् चास्य महच् चित्रं क्षुरेण प्रचकर्त ह। हस्तावापं पताकां च ध्वजं चास्य न्यपातयत्।

dhanuś cāsya mahac citraṃ kṣureṇa pracakarta ha. hastāvāpaṃ patākāṃ ca dhvajaṃ cāsya nyapātayat.

स राजा व्यथितो व्यश्वो विधनुर् हतसारथिः। गदाम् आदाय कौन्तेयम् अभिदुद्राव वेगवान्।

sa rājā vyathito vyaśvo vidhanur hatasārathiḥ. gadām ādāya kaunteyam abhidudrāva vegavān.

तस्यापतत एवाशु गदां हेमपरिष्कृताम्। शरैश् चकर्त बहुधा बहुभिर् गृध्रवाजितैः।

tasyāpatata evāśu gadāṃ hemapariṣkṛtām. śaraiś cakarta bahudhā bahubhir gṛdhravājitaiḥ.

सा गदा शकलीभूता विशीर्णमणिबन्धना। व्याली निर्मुच्यमानेव पपातास्य सहस्रधा।

sā gadā śakalībhūtā viśīrṇamaṇibandhanā. vyālī nirmucyamāneva papātāsya sahasradhā.

विरथं तं विधन्वानं गदया परिवर्जितम्। नैच्छत् ताडयितुं धीमान् अर्जुनः समराग्रणीः।

virathaṃ taṃ vidhanvānaṃ gadayā parivarjitam. naicchat tāḍayituṃ dhīmān arjunaḥ samarāgraṇīḥ.

तत एनं विमनसं क्षत्रधर्मे समास्थितम्। सान्त्वपूर्वम् इदं वाक्यम् अब्रवीत् कपिकेतनः।

tata enaṃ vimanasaṃ kṣatradharme samāsthitam. sāntvapūrvam idaṃ vākyam abravīt kapiketanaḥ.

पर्याप्तः क्षत्रधर्मो ऽयं दर्शितः पुत्र गम्यताम्। बह्व् एतत् समरे कर्म तव बालस्य पार्थिव।

paryāptaḥ kṣatradharmo 'yaṃ darśitaḥ putra gamyatām. bahv etat samare karma tava bālasya pārthiva.

युधिष्ठिरस्य संदेशो न हन्तव्या नृपा इति। तेन जीवसि राजंस् त्वम् अपराद्धो ऽपि मे रणे।

yudhiṣṭhirasya saṃdeśo na hantavyā nṛpā iti. tena jīvasi rājaṃs tvam aparāddho 'pi me raṇe.

इति मत्वा स चात्मानं प्रत्यादिष्टं स्म मागधः। तथ्यम् इत्य् अवगम्यैनं प्राञ्जलिः प्रत्यपूजयत्। पराजितो ऽस्मि भद्रं ते नाहं योद्धुम् इहोत्सहे। यच् च कृत्यं मया ते ऽद्य तद् ब्रूहि कृतम् एव तु।

iti matvā sa cātmānaṃ pratyādiṣṭaṃ sma māgadhaḥ. tathyam ity avagamyainaṃ prāñjaliḥ pratyapūjayat. parājito 'smi bhadraṃ te nāhaṃ yoddhum ihotsahe. yac ca kṛtyaṃ mayā te 'dya tad brūhi kṛtam eva tu.

तम् अर्जुनः समाश्वास्य पुनर् एवेदम् अब्रवीत्। आगन्तव्यं परां चैत्रीम् अश्वमेधे नृपस्य नः।

tam arjunaḥ samāśvāsya punar evedam abravīt. āgantavyaṃ parāṃ caitrīm aśvamedhe nṛpasya naḥ.

इत्य् उक्तः स तथेत्य् उक्त्वा पूजयाम् आस तं हयम्। फल्गुनं च युधां श्रेष्ठं विधिवत् सहदेवजः।

ity uktaḥ sa tathety uktvā pūjayām āsa taṃ hayam. phalgunaṃ ca yudhāṃ śreṣṭhaṃ vidhivat sahadevajaḥ.

ततो यथेष्टम् अगमत् पुनर् एव स केसरी। ततः समुद्रतीरेण वङ्गान् पुण्ड्रान् सकेरलान्।

tato yatheṣṭam agamat punar eva sa kesarī. tataḥ samudratīreṇa vaṅgān puṇḍrān sakeralān.

तत्र तत्र च भूरीणि म्लेच्छसैन्यान्य् अनेकशः। विजिग्ये धनुषा राजन् गाण्डीवेन धनंजयः।

tatra tatra ca bhūrīṇi mlecchasainyāny anekaśaḥ. vijigye dhanuṣā rājan gāṇḍīvena dhanaṃjayaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...