महाभारत 14.80 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 80→

[mh-14-80] • 22 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। तथा विलप्योपरता भर्तुः पादौ प्रगृह्य सा। उपविष्टाभवद् देवी सोच्छ्वासं पुत्रम् ईक्षती।

vaiśaṃpāyana uvāca. tathā vilapyoparatā bhartuḥ pādau pragṛhya sā. upaviṣṭābhavad devī socchvāsaṃ putram īkṣatī.

ततः संज्ञां पुनर् लब्ध्वा स राजा बभ्रुवाहनः। मातरं ताम् अथालोक्य रणभूमाव् अथाब्रवीत्।

tataḥ saṃjñāṃ punar labdhvā sa rājā babhruvāhanaḥ. mātaraṃ tām athālokya raṇabhūmāv athābravīt.

इतो दुःखतरं किं नु यन् मे माता सुखैधिता। भूमौ निपतितं वीरम् अनुशेते मृतं पतिम्।

ito duḥkhataraṃ kiṃ nu yan me mātā sukhaidhitā. bhūmau nipatitaṃ vīram anuśete mṛtaṃ patim.

निहन्तारं रणे ऽरीणां सर्वशस्त्रभृतां वरम्। मया विनिहतं संख्ये प्रेक्षते दुर्मरं बत।

nihantāraṃ raṇe 'rīṇāṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam. mayā vinihataṃ saṃkhye prekṣate durmaraṃ bata.

अहो ऽस्या हृदयं देव्या दृढं यन् न विदीर्यते। व्यूढोरस्कं महाबाहुं प्रेक्षन्त्या निहतं पतिम्।

aho 'syā hṛdayaṃ devyā dṛḍhaṃ yan na vidīryate. vyūḍhoraskaṃ mahābāhuṃ prekṣantyā nihataṃ patim.

दुर्मरं पुरुषेणेह मन्ये ह्य् अध्वन्य् अनागते। यत्र नाहं न मे माता विप्रयुज्येत जीवितात्।

durmaraṃ puruṣeṇeha manye hy adhvany anāgate. yatra nāhaṃ na me mātā viprayujyeta jīvitāt.

अहो धिक् कुरुवीरस्य ह्य् उरःस्थं काञ्चनं भुवि। व्यपविद्धं हतस्येह मया पुत्रेण पश्यत।

aho dhik kuruvīrasya hy uraḥsthaṃ kāñcanaṃ bhuvi. vyapaviddhaṃ hatasyeha mayā putreṇa paśyata.

भो भो पश्यत मे वीरं पितरं ब्राह्मणा भुवि। शयानं वीरशयने मया पुत्रेण पातितम्।

bho bho paśyata me vīraṃ pitaraṃ brāhmaṇā bhuvi. śayānaṃ vīraśayane mayā putreṇa pātitam.

ब्राह्मणाः कुरुमुख्यस्य प्रयुक्ता हयसारिणः। कुर्वन्तु शान्तिकां त्व् अद्य रणे यो ऽयं मया हतः।

brāhmaṇāḥ kurumukhyasya prayuktā hayasāriṇaḥ. kurvantu śāntikāṃ tv adya raṇe yo 'yaṃ mayā hataḥ.

व्यादिशन्तु च किं विप्राः प्रायश्चित्तम् इहाद्य मे। सुनृशंसस्य पापस्य पितृहन्तू रणाजिरे।

vyādiśantu ca kiṃ viprāḥ prāyaścittam ihādya me. sunṛśaṃsasya pāpasya pitṛhantū raṇājire.

दुश्चरा द्वादश समा हत्वा पितरम् अद्य वै। ममेह सुनृशंसस्य संवीतस्यास्य चर्मणा।

duścarā dvādaśa samā hatvā pitaram adya vai. mameha sunṛśaṃsasya saṃvītasyāsya carmaṇā.

शिरःकपाले चास्यैव भुञ्जतः पितुर् अद्य मे। प्रायश्चित्तं हि नास्त्य् अन्यद् धत्वाद्य पितरं मम।

śiraḥkapāle cāsyaiva bhuñjataḥ pitur adya me. prāyaścittaṃ hi nāsty anyad dhatvādya pitaraṃ mama.

पश्य नागोत्तमसुते भर्तारं निहतं मया। कृतं प्रियं मया ते ऽद्य निहत्य समरे ऽर्जुनम्।

paśya nāgottamasute bhartāraṃ nihataṃ mayā. kṛtaṃ priyaṃ mayā te 'dya nihatya samare 'rjunam.

सो ऽहम् अप्य् अद्य यास्यामि गतिं पितृनिषेविताम्। न शक्नोम्य् आत्मनात्मानम् अहं धारयितुं शुभे।

so 'ham apy adya yāsyāmi gatiṃ pitṛniṣevitām. na śaknomy ātmanātmānam ahaṃ dhārayituṃ śubhe.

सा त्वं मयि मृते मातस् तथा गाण्डीवधन्वनि। भव प्रीतिमती देवि सत्येनात्मानम् आलभे।

sā tvaṃ mayi mṛte mātas tathā gāṇḍīvadhanvani. bhava prītimatī devi satyenātmānam ālabhe.

इत्य् उक्त्वा स तदा राजा दुःखशोकसमाहतः। उपस्पृश्य महाराज दुःखाद् वचनम् अब्रवीत्।

ity uktvā sa tadā rājā duḥkhaśokasamāhataḥ. upaspṛśya mahārāja duḥkhād vacanam abravīt.

शृण्वन्तु सर्वभूतानि स्थावराणि चराणि च। त्वं च मातर् यथा सत्यं ब्रवीमि भुजगोत्तमे।

śṛṇvantu sarvabhūtāni sthāvarāṇi carāṇi ca. tvaṃ ca mātar yathā satyaṃ bravīmi bhujagottame.

यदि नोत्तिष्ठति जयः पिता मे भरतर्षभः। अस्मिन्न् एव रणोद्देशे शोषयिष्ये कलेवरम्।

yadi nottiṣṭhati jayaḥ pitā me bharatarṣabhaḥ. asminn eva raṇoddeśe śoṣayiṣye kalevaram.

न हि मे पितरं हत्वा निष्कृतिर् विद्यते क्व चित्। नरकं प्रतिपत्स्यामि ध्रुवं गुरुवधार्दितः।

na hi me pitaraṃ hatvā niṣkṛtir vidyate kva cit. narakaṃ pratipatsyāmi dhruvaṃ guruvadhārditaḥ.

वीरं हि क्षत्रियं हत्वा गोशतेन प्रमुच्यते। पितरं तु निहत्यैवं दुस्तरा निष्कृतिर् मया।

vīraṃ hi kṣatriyaṃ hatvā gośatena pramucyate. pitaraṃ tu nihatyaivaṃ dustarā niṣkṛtir mayā.

एष ह्य् एको महातेजाः पाण्डुपुत्रो धनंजयः। पिता च मम धर्मात्मा तस्य मे निष्कृतिः कुतः।

eṣa hy eko mahātejāḥ pāṇḍuputro dhanaṃjayaḥ. pitā ca mama dharmātmā tasya me niṣkṛtiḥ kutaḥ.

इत्य् एवम् उक्त्वा नृपते धनंजयसुतो नृपः। उपस्पृश्याभवत् तूष्णीं प्रायोपेतो महामतिः।

ity evam uktvā nṛpate dhanaṃjayasuto nṛpaḥ. upaspṛśyābhavat tūṣṇīṃ prāyopeto mahāmatiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...