महाभारत 14.72 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 72→

[mh-14-72] • 27 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। दीक्षाकाले तु संप्राप्ते ततस् ते सुमहर्त्विजः। विधिवद् दीक्षयाम् आसुर् अश्वमेधाय पार्थिवम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. dīkṣākāle tu saṃprāpte tatas te sumahartvijaḥ. vidhivad dīkṣayām āsur aśvamedhāya pārthivam.

कृत्वा स पशुबन्धांश् च दीक्षितः पाण्डुनन्दनः। धर्मराजो महातेजाः सहर्त्विग्भिर् व्यरोचत।

kṛtvā sa paśubandhāṃś ca dīkṣitaḥ pāṇḍunandanaḥ. dharmarājo mahātejāḥ sahartvigbhir vyarocata.

हयश् च हयमेधार्थं स्वयं स ब्रह्मवादिना। उत्सृष्टः शास्त्रविधिना व्यासेनामिततेजसा।

hayaś ca hayamedhārthaṃ svayaṃ sa brahmavādinā. utsṛṣṭaḥ śāstravidhinā vyāsenāmitatejasā.

स राजा धर्मजो राजन् दीक्षितो विबभौ तदा। हेममाली रुक्मकण्ठः प्रदीप्त इव पावकः।

sa rājā dharmajo rājan dīkṣito vibabhau tadā. hemamālī rukmakaṇṭhaḥ pradīpta iva pāvakaḥ.

कृष्णाजिनी दण्डपाणिः क्षौमवासाः स धर्मजः। विबभौ द्युतिमान् भूयः प्रजापतिर् इवाध्वरे।

kṛṣṇājinī daṇḍapāṇiḥ kṣaumavāsāḥ sa dharmajaḥ. vibabhau dyutimān bhūyaḥ prajāpatir ivādhvare.

तथैवास्यर्त्विजः सर्वे तुल्यवेषा विशां पते। बभूवुर् अर्जुनश् चैव प्रदीप्त इव पावकः।

tathaivāsyartvijaḥ sarve tulyaveṣā viśāṃ pate. babhūvur arjunaś caiva pradīpta iva pāvakaḥ.

श्वेताश्वः कृष्णसारं तं ससाराश्वं धनंजयः। विधिवत् पृथिवीपाल धर्मराजस्य शासनात्।

śvetāśvaḥ kṛṣṇasāraṃ taṃ sasārāśvaṃ dhanaṃjayaḥ. vidhivat pṛthivīpāla dharmarājasya śāsanāt.

विक्षिपन् गाण्डिवं राजन् बद्धगोधाङ्गुलित्रवान्। तम् अश्वं पृथिवीपाल मुदा युक्तः ससार ह।

vikṣipan gāṇḍivaṃ rājan baddhagodhāṅgulitravān. tam aśvaṃ pṛthivīpāla mudā yuktaḥ sasāra ha.

आकुमारं तदा राजन्न् आगमत् तत् पुरं विभो। द्रष्टुकामं कुरुश्रेष्ठं प्रयास्यन्तं धनंजयम्।

ākumāraṃ tadā rājann āgamat tat puraṃ vibho. draṣṭukāmaṃ kuruśreṣṭhaṃ prayāsyantaṃ dhanaṃjayam.

तेषाम् अन्योन्यसंमर्दाद् ऊष्मेव समजायत। दिदृक्षूणां हयं तं च तं चैव हयसारिणम्।

teṣām anyonyasaṃmardād ūṣmeva samajāyata. didṛkṣūṇāṃ hayaṃ taṃ ca taṃ caiva hayasāriṇam.

ततः शब्दो महाराज दशाशाः प्रतिपूरयन्। बभूव प्रेक्षतां नॄणां कुन्तीपुत्रं धनंजयम्।

tataḥ śabdo mahārāja daśāśāḥ pratipūrayan. babhūva prekṣatāṃ nṝṇāṃ kuntīputraṃ dhanaṃjayam.

एष गच्छति कौन्तेयस् तुरगश् चैव दीप्तिमान्। यम् अन्वेति महाबाहुः संस्पृशन् धनुर् उत्तमम्।

eṣa gacchati kaunteyas turagaś caiva dīptimān. yam anveti mahābāhuḥ saṃspṛśan dhanur uttamam.

एवं शुश्राव वदतां गिरो जिष्णुर् उदारधीः। स्वस्ति ते ऽस्तु व्रजारिष्टं पुनश् चैहीति भारत।

evaṃ śuśrāva vadatāṃ giro jiṣṇur udāradhīḥ. svasti te 'stu vrajāriṣṭaṃ punaś caihīti bhārata.

अथापरे मनुष्येन्द्र पुरुषा वाक्यम् अब्रुवन्। नैनं पश्याम संमर्दे धनुर् एतत् प्रदृश्यते।

athāpare manuṣyendra puruṣā vākyam abruvan. nainaṃ paśyāma saṃmarde dhanur etat pradṛśyate.

एतद् धि भीमनिर्ह्रादं विश्रुतं गाण्डिवं धनुः। स्वस्ति गच्छत्व् अरिष्टं वै पन्थानम् अकुतोभयम्। निवृत्तम् एनं द्रक्ष्यामः पुनर् एवं च ते ऽब्रुवन्।

etad dhi bhīmanirhrādaṃ viśrutaṃ gāṇḍivaṃ dhanuḥ. svasti gacchatv ariṣṭaṃ vai panthānam akutobhayam. nivṛttam enaṃ drakṣyāmaḥ punar evaṃ ca te 'bruvan.

एवमाद्या मनुष्याणां स्त्रीणां च भरतर्षभ। शुश्राव मधुरा वाचः पुनः पुनर् उदीरिताः।

evamādyā manuṣyāṇāṃ strīṇāṃ ca bharatarṣabha. śuśrāva madhurā vācaḥ punaḥ punar udīritāḥ.

याज्ञवल्क्यस्य शिष्यश् च कुशलो यज्ञकर्मणि। प्रायात् पार्थेन सहितः शान्त्यर्थं वेदपारगः।

yājñavalkyasya śiṣyaś ca kuśalo yajñakarmaṇi. prāyāt pārthena sahitaḥ śāntyarthaṃ vedapāragaḥ.

ब्राह्मणाश् च महीपाल बहवो वेदपारगाः। अनुजग्मुर् महात्मानं क्षत्रियाश् च विशो ऽपि च।

brāhmaṇāś ca mahīpāla bahavo vedapāragāḥ. anujagmur mahātmānaṃ kṣatriyāś ca viśo 'pi ca.

पाण्डवैः पृथिवीम् अश्वो निर्जिताम् अस्त्रतेजसा। चचार स महाराज यथादेशं स सत्तम।

pāṇḍavaiḥ pṛthivīm aśvo nirjitām astratejasā. cacāra sa mahārāja yathādeśaṃ sa sattama.

तत्र युद्धानि वृत्तानि यान्य् आसन् पाण्डवस्य ह। तानि वक्ष्यामि ते वीर विचित्राणि महान्ति च।

tatra yuddhāni vṛttāni yāny āsan pāṇḍavasya ha. tāni vakṣyāmi te vīra vicitrāṇi mahānti ca.

स हयः पृथिवीं राजन् प्रदक्षिणम् अरिंदम। ससारोत्तरतः पूर्वं तन् निबोध महीपते।

sa hayaḥ pṛthivīṃ rājan pradakṣiṇam ariṃdama. sasārottarataḥ pūrvaṃ tan nibodha mahīpate.

अवमृद्नन् स राष्ट्राणि पार्थिवानां हयोत्तमः। शनैस् तदा परिययौ श्वेताश्वश् च महारथः।

avamṛdnan sa rāṣṭrāṇi pārthivānāṃ hayottamaḥ. śanais tadā pariyayau śvetāśvaś ca mahārathaḥ.

तत्र संकलना नास्ति राज्ञाम् अयुतशस् तदा। ये ऽयुध्यन्त महाराज क्षत्रिया हतबान्धवाः।

tatra saṃkalanā nāsti rājñām ayutaśas tadā. ye 'yudhyanta mahārāja kṣatriyā hatabāndhavāḥ.

किराता विकृता राजन् बहवो ऽसिधनुर्धराः। म्लेच्छाश् चान्ये बहुविधाः पूर्वं विनिकृता रणे।

kirātā vikṛtā rājan bahavo 'sidhanurdharāḥ. mlecchāś cānye bahuvidhāḥ pūrvaṃ vinikṛtā raṇe.

आर्याश् च पृथिवीपालाः प्रहृष्टनरवाहनाः। समीयुः पाण्डुपुत्रेण बहवो युद्धदुर्मदाः।

āryāś ca pṛthivīpālāḥ prahṛṣṭanaravāhanāḥ. samīyuḥ pāṇḍuputreṇa bahavo yuddhadurmadāḥ.

एवं युद्धानि वृत्तानि तत्र तत्र महीपते। अर्जुनस्य महीपालैर् नानादेशनिवासिभिः।

evaṃ yuddhāni vṛttāni tatra tatra mahīpate. arjunasya mahīpālair nānādeśanivāsibhiḥ.

यानि तूभयतो राजन् प्रतप्तानि महान्ति च। तानि युद्धानि वक्ष्यामि कौन्तेयस्य तवानघ।

yāni tūbhayato rājan prataptāni mahānti ca. tāni yuddhāni vakṣyāmi kaunteyasya tavānagha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...