महाभारत 14.71 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 71→

[mh-14-71] • 26 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्तस् तु कृष्णेन धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः। व्यासम् आमन्त्र्य मेधावी ततो वचनम् अब्रवीत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktas tu kṛṣṇena dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ. vyāsam āmantrya medhāvī tato vacanam abravīt.

यथा कालं भवान् वेत्ति हयमेधस्य तत्त्वतः। दीक्षयस्व तदा मा त्वं त्वय्य् आयत्तो हि मे क्रतुः।

yathā kālaṃ bhavān vetti hayamedhasya tattvataḥ. dīkṣayasva tadā mā tvaṃ tvayy āyatto hi me kratuḥ.

व्यास उवाच। अहं पैलो ऽथ कौन्तेय याज्ञवल्क्यस् तथैव च। विधानं यद् यथाकालं तत् कर्तारो न संशयः।

vyāsa uvāca. ahaṃ pailo 'tha kaunteya yājñavalkyas tathaiva ca. vidhānaṃ yad yathākālaṃ tat kartāro na saṃśayaḥ.

चैत्र्यां हि पौर्णमास्यां च तव दीक्षा भविष्यति। संभाराः संभ्रियन्तां ते यज्ञार्थं पुरुषर्षभ।

caitryāṃ hi paurṇamāsyāṃ ca tava dīkṣā bhaviṣyati. saṃbhārāḥ saṃbhriyantāṃ te yajñārthaṃ puruṣarṣabha.

अश्वविद्याविदश् चैव सूता विप्राश् च तद्विदः। मेध्यम् अश्वं परीक्षन्तां तव यज्ञार्थसिद्धये।

aśvavidyāvidaś caiva sūtā viprāś ca tadvidaḥ. medhyam aśvaṃ parīkṣantāṃ tava yajñārthasiddhaye.

तम् उत्सृज्य यथाशास्त्रं पृथिवीं सागराम्बराम्। स पर्येतु यशो नाम्ना तव पार्थिव वर्धयन्। महीं सागरमेखलाम्। रक्षितः पर्यटन्न् एव यशोवर्धन तवायतम्।

tam utsṛjya yathāśāstraṃ pṛthivīṃ sāgarāmbarām. sa paryetu yaśo nāmnā tava pārthiva vardhayan. mahīṃ sāgaramekhalām. rakṣitaḥ paryaṭann eva yaśovardhana tavāyatam.

वैशंपायन उवाच। इत्य् उक्तः स तथेत्य् उक्त्वा पाण्डवः पृथिवीपतिः। चकार सर्वं राजेन्द्र यथोक्तं ब्रह्मवादिना। संभाराश् चैव राजेन्द्र सर्वे संकल्पिताभवन्।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity uktaḥ sa tathety uktvā pāṇḍavaḥ pṛthivīpatiḥ. cakāra sarvaṃ rājendra yathoktaṃ brahmavādinā. saṃbhārāś caiva rājendra sarve saṃkalpitābhavan.

स संभारान् समाहृत्य नृपो धर्मात्मजस् तदा। न्यवेदयद् अमेयात्मा कृष्णद्वैपायनाय वै।

sa saṃbhārān samāhṛtya nṛpo dharmātmajas tadā. nyavedayad ameyātmā kṛṣṇadvaipāyanāya vai.

ततो ऽब्रवीन् महातेजा व्यासो धर्मात्मजं नृपम्। यथाकालं यथायोगं सज्जाः स्म तव दीक्षणे।

tato 'bravīn mahātejā vyāso dharmātmajaṃ nṛpam. yathākālaṃ yathāyogaṃ sajjāḥ sma tava dīkṣaṇe.

स्फ्यश् च कूर्चश् च सौवर्णो यच् चान्यद् अपि कौरव। तत्र योग्यं भवेत् किं चित् तद् रौक्मं क्रियताम् इति।

sphyaś ca kūrcaś ca sauvarṇo yac cānyad api kaurava. tatra yogyaṃ bhavet kiṃ cit tad raukmaṃ kriyatām iti.

अश्वश् चोत्सृज्यताम् अद्य पृथ्व्याम् अथ यथाक्रमम्। सुगुप्तश् च चरत्व् एष यथाशास्त्रं युधिष्ठिर।

aśvaś cotsṛjyatām adya pṛthvyām atha yathākramam. suguptaś ca caratv eṣa yathāśāstraṃ yudhiṣṭhira.

युधिष्ठिर उवाच। अयम् अश्वो मया ब्रह्मन्न् उत्सृष्टः पृथिवीम् इमाम्। चरिष्यति यथाकामं तत्र वै संविधीयताम्।

yudhiṣṭhira uvāca. ayam aśvo mayā brahmann utsṛṣṭaḥ pṛthivīm imām. cariṣyati yathākāmaṃ tatra vai saṃvidhīyatām.

पृथिवीं पर्यटन्तं हि तुरगं कामचारिणम्। कः पालयेद् इति मुने तद् भवान् वक्तुम् अर्हति।

pṛthivīṃ paryaṭantaṃ hi turagaṃ kāmacāriṇam. kaḥ pālayed iti mune tad bhavān vaktum arhati.

वैशंपायन उवाच। इत्य् उक्तः स तु राजेन्द्र कृष्णद्वैपायनो ऽब्रवीत्। भीमसेनाद् अवरजः श्रेष्ठः सर्वधनुष्मताम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity uktaḥ sa tu rājendra kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt. bhīmasenād avarajaḥ śreṣṭhaḥ sarvadhanuṣmatām.

जिष्णुः सहिष्णुर् धृष्णुश् च स एनं पालयिष्यति। शक्तः स हि महीं जेतुं निवातकवचान्तकः।

jiṣṇuḥ sahiṣṇur dhṛṣṇuś ca sa enaṃ pālayiṣyati. śaktaḥ sa hi mahīṃ jetuṃ nivātakavacāntakaḥ.

तस्मिन् ह्य् अस्त्राणि दिव्यानि दिव्यं संहननं तथा। दिव्यं धनुश् चेषुधी च स एनम् अनुयास्यति।

tasmin hy astrāṇi divyāni divyaṃ saṃhananaṃ tathā. divyaṃ dhanuś ceṣudhī ca sa enam anuyāsyati.

स हि धर्मार्थकुशलः सर्वविद्याविशारदः। यथाशास्त्रं नृपश्रेष्ठ चारयिष्यति ते हयम्।

sa hi dharmārthakuśalaḥ sarvavidyāviśāradaḥ. yathāśāstraṃ nṛpaśreṣṭha cārayiṣyati te hayam.

राजपुत्रो महाबाहुः श्यामो राजीवलोचनः। अभिमन्योः पिता वीरः स एनम् अनुयास्यति।

rājaputro mahābāhuḥ śyāmo rājīvalocanaḥ. abhimanyoḥ pitā vīraḥ sa enam anuyāsyati.

भीमसेनो ऽपि तेजस्वी कौन्तेयो ऽमितविक्रमः। समर्थो रक्षितुं राष्ट्रं नकुलश् च विशां पते।

bhīmaseno 'pi tejasvī kaunteyo 'mitavikramaḥ. samartho rakṣituṃ rāṣṭraṃ nakulaś ca viśāṃ pate.

सहदेवस् तु कौरव्य समाधास्यति बुद्धिमान्। कुटुम्बतन्त्रं विधिवत् सर्वम् एव महायशाः।

sahadevas tu kauravya samādhāsyati buddhimān. kuṭumbatantraṃ vidhivat sarvam eva mahāyaśāḥ.

तत् तु सर्वं यथान्यायम् उक्तं कुरुकुलोद्वहः। चकार फल्गुनं चापि संदिदेश हयं प्रति।

tat tu sarvaṃ yathānyāyam uktaṃ kurukulodvahaḥ. cakāra phalgunaṃ cāpi saṃdideśa hayaṃ prati.

युधिष्ठिर उवाच। एह्य् अर्जुन त्वया वीर हयो ऽयं परिपाल्यताम्। त्वम् अर्हो रक्षितुं ह्य् एनं नान्यः कश् चन मानवः।

yudhiṣṭhira uvāca. ehy arjuna tvayā vīra hayo 'yaṃ paripālyatām. tvam arho rakṣituṃ hy enaṃ nānyaḥ kaś cana mānavaḥ.

ये चापि त्वां महाबाहो प्रत्युदीयुर् नराधिपाः। तैर् विग्रहो यथा न स्यात् तथा कार्यं त्वयानघ।

ye cāpi tvāṃ mahābāho pratyudīyur narādhipāḥ. tair vigraho yathā na syāt tathā kāryaṃ tvayānagha.

आख्यातव्यश् च भवता यज्ञो ऽयं मम सर्वशः। पार्थिवेभ्यो महाबाहो समये गम्यताम् इति।

ākhyātavyaś ca bhavatā yajño 'yaṃ mama sarvaśaḥ. pārthivebhyo mahābāho samaye gamyatām iti.

एवम् उक्त्वा स धर्मात्मा भ्रातरं सव्यसाचिनम्। भीमं च नकुलं चैव पुरगुप्तौ समादधत्।

evam uktvā sa dharmātmā bhrātaraṃ savyasācinam. bhīmaṃ ca nakulaṃ caiva puraguptau samādadhat.

कुटुम्बतन्त्रे च तथा सहदेवं युधां पतिम्। अनुमान्य महीपालं धृतराष्ट्रं युधिष्ठिरः।

kuṭumbatantre ca tathā sahadevaṃ yudhāṃ patim. anumānya mahīpālaṃ dhṛtarāṣṭraṃ yudhiṣṭhiraḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...