महाभारत 14.68 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 68→

[mh-14-68] • 24 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। सैवं विलप्य करुणं सोन्मादेव तपस्विनी। उत्तरा न्यपतद् भूमौ कृपणा पुत्रगृद्धिनी।

vaiśaṃpāyana uvāca. saivaṃ vilapya karuṇaṃ sonmādeva tapasvinī. uttarā nyapatad bhūmau kṛpaṇā putragṛddhinī.

तां तु दृष्ट्वा निपतितां हतबन्धुपरिच्छदाम्। चुक्रोश कुन्ती दुःखार्ता सर्वाश् च भरतस्त्रियः।

tāṃ tu dṛṣṭvā nipatitāṃ hatabandhuparicchadām. cukrośa kuntī duḥkhārtā sarvāś ca bharatastriyaḥ.

मुहूर्तम् इव तद् राजन् पाण्डवानां निवेशनम्। अप्रेक्षणीयम् अभवद् आर्तस्वरनिनादितम्।

muhūrtam iva tad rājan pāṇḍavānāṃ niveśanam. aprekṣaṇīyam abhavad ārtasvaranināditam.

सा मुहूर्तं च राजेन्द्र पुत्रशोकाभिपीडिता। कश्मलाभिहता वीर वैराटी त्व् अभवत् तदा।

sā muhūrtaṃ ca rājendra putraśokābhipīḍitā. kaśmalābhihatā vīra vairāṭī tv abhavat tadā.

प्रतिलभ्य तु सा संज्ञाम् उत्तरा भरतर्षभ। अङ्कम् आरोप्य तं पुत्रम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

pratilabhya tu sā saṃjñām uttarā bharatarṣabha. aṅkam āropya taṃ putram idaṃ vacanam abravīt.

धर्मज्ञस्य सुतः संस् त्वम् अधर्मम् अवबुध्यसे। यस् त्वं वृष्णिप्रवीरस्य कुरुषे नाभिवादनम्।

dharmajñasya sutaḥ saṃs tvam adharmam avabudhyase. yas tvaṃ vṛṣṇipravīrasya kuruṣe nābhivādanam.

पुत्र गत्वा मम वचो ब्रूयास् त्वं पितरं तव। दुर्मरं प्राणिनां वीर काले प्राप्ते कथं चन।

putra gatvā mama vaco brūyās tvaṃ pitaraṃ tava. durmaraṃ prāṇināṃ vīra kāle prāpte kathaṃ cana.

याहं त्वया विहीनाद्य पत्या पुत्रेण चैव ह। मर्तव्ये सति जीवामि हतस्वस्तिर् अकिंचना।

yāhaṃ tvayā vihīnādya patyā putreṇa caiva ha. martavye sati jīvāmi hatasvastir akiṃcanā.

अथ वा धर्मराज्ञाहम् अनुज्ञाता महाभुज। भक्षयिष्ये विषं तीक्ष्णं प्रवेक्ष्ये वा हुताशनम्।

atha vā dharmarājñāham anujñātā mahābhuja. bhakṣayiṣye viṣaṃ tīkṣṇaṃ pravekṣye vā hutāśanam.

अथ वा दुर्मरं तात यद् इदं मे सहस्रधा। पतिपुत्रविहीनाया हृदयं न विदीर्यते।

atha vā durmaraṃ tāta yad idaṃ me sahasradhā. patiputravihīnāyā hṛdayaṃ na vidīryate.

उत्तिष्ठ पुत्र पश्येमां दुःखितां प्रपितामहीम्। आर्ताम् उपप्लुतां दीनां निमग्नां शोकसागरे।

uttiṣṭha putra paśyemāṃ duḥkhitāṃ prapitāmahīm. ārtām upaplutāṃ dīnāṃ nimagnāṃ śokasāgare.

आर्यां च पश्य पाञ्चालीं सात्वतीं च तपस्विनीम्। मां च पश्य सुदुःखार्तां व्याधविद्धां मृगीम् इव।

āryāṃ ca paśya pāñcālīṃ sātvatīṃ ca tapasvinīm. māṃ ca paśya suduḥkhārtāṃ vyādhaviddhāṃ mṛgīm iva.

उत्तिष्ठ पश्य वदनं लोकनाथस्य धीमतः। पुण्डरीकपलाशाक्षं पुरेव चपलेक्षणम्।

uttiṣṭha paśya vadanaṃ lokanāthasya dhīmataḥ. puṇḍarīkapalāśākṣaṃ pureva capalekṣaṇam.

एवं विप्रलपन्तीं तु दृष्ट्वा निपतितां पुनः। उत्तरां ताः स्त्रियः सर्वाः पुनर् उत्थापयन्त्य् उत।

evaṃ vipralapantīṃ tu dṛṣṭvā nipatitāṃ punaḥ. uttarāṃ tāḥ striyaḥ sarvāḥ punar utthāpayanty uta.

उत्थाय तु पुनर् धैर्यात् तदा मत्स्यपतेः सुता। प्राञ्जलिः पुण्डरीकाक्षं भूमाव् एवाभ्यवादयत्।

utthāya tu punar dhairyāt tadā matsyapateḥ sutā. prāñjaliḥ puṇḍarīkākṣaṃ bhūmāv evābhyavādayat.

श्रुत्वा स तस्या विपुलं विलापं पुरुषर्षभः। उपस्पृश्य ततः कृष्णो ब्रह्मास्त्रं संजहार तत्।

śrutvā sa tasyā vipulaṃ vilāpaṃ puruṣarṣabhaḥ. upaspṛśya tataḥ kṛṣṇo brahmāstraṃ saṃjahāra tat.

प्रतिजज्ञे च दाशार्हस् तस्य जीवितम् अच्युतः। अब्रवीच् च विशुद्धात्मा सर्वं विश्रावयञ् जगत्।

pratijajñe ca dāśārhas tasya jīvitam acyutaḥ. abravīc ca viśuddhātmā sarvaṃ viśrāvayañ jagat.

न ब्रवीम्य् उत्तरे मिथ्या सत्यम् एतद् भविष्यति। एष संजीवयाम्य् एनं पश्यतां सर्वदेहिनाम्।

na bravīmy uttare mithyā satyam etad bhaviṣyati. eṣa saṃjīvayāmy enaṃ paśyatāṃ sarvadehinām.

नोक्तपूर्वं मया मिथ्या स्वैरेष्व् अपि कदा चन। न च युद्धे परावृत्तस् तथा संजीवताम् अयम्।

noktapūrvaṃ mayā mithyā svaireṣv api kadā cana. na ca yuddhe parāvṛttas tathā saṃjīvatām ayam.

यथा मे दयितो धर्मो ब्राह्मणाश् च विशेषतः। अभिमन्योः सुतो जातो मृतो जीवत्व् अयं तथा।

yathā me dayito dharmo brāhmaṇāś ca viśeṣataḥ. abhimanyoḥ suto jāto mṛto jīvatv ayaṃ tathā.

यथाहं नाभिजानामि विजयेन कदा चन। विरोधं तेन सत्येन मृतो जीवत्व् अयं शिशुः।

yathāhaṃ nābhijānāmi vijayena kadā cana. virodhaṃ tena satyena mṛto jīvatv ayaṃ śiśuḥ.

यथा सत्यं च धर्मश् च मयि नित्यं प्रतिष्ठितौ। तथा मृतः शिशुर् अयं जीवताम् अभिमन्युजः।

yathā satyaṃ ca dharmaś ca mayi nityaṃ pratiṣṭhitau. tathā mṛtaḥ śiśur ayaṃ jīvatām abhimanyujaḥ.

यथा कंसश् च केशी च धर्मेण निहतौ मया। तेन सत्येन बालो ऽयं पुनर् उज्जीवताम् इह। यदि मे ब्रह्मचर्यं स्यात् सत्यं च मयि संस्थितम्। अव्याहतं ममैश्वर्यं तेन जीवतु बालकः।

yathā kaṃsaś ca keśī ca dharmeṇa nihatau mayā. tena satyena bālo 'yaṃ punar ujjīvatām iha. yadi me brahmacaryaṃ syāt satyaṃ ca mayi saṃsthitam. avyāhataṃ mamaiśvaryaṃ tena jīvatu bālakaḥ.

इत्य् उक्तो वासुदेवेन स बालो भरतर्षभ। पादेन कमलाभेन ब्रह्मरुद्रार्चितेन च। स स्पृष्ट्वा पुण्डरीकाक्ष आपादतलमस्तकम्। स्पृष्टमात्रस् तु कृष्णेन स हि बालो ऽभिमन्युजः। शनैः शनैर् महाराज प्रास्पन्दत सचेतनः।

ity ukto vāsudevena sa bālo bharatarṣabha. pādena kamalābhena brahmarudrārcitena ca. sa spṛṣṭvā puṇḍarīkākṣa āpādatalamastakam. spṛṣṭamātras tu kṛṣṇena sa hi bālo 'bhimanyujaḥ. śanaiḥ śanair mahārāja prāspandata sacetanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...