महाभारत 14.56 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 56→

[mh-14-56] • 28 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। स तं दृष्ट्वा तथाभूतं राजानं घोरदर्शनम्। दीर्घश्मश्रुधरं नॄणां शोणितेन समुक्षितम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. sa taṃ dṛṣṭvā tathābhūtaṃ rājānaṃ ghoradarśanam. dīrghaśmaśrudharaṃ nṝṇāṃ śoṇitena samukṣitam.

चकार न व्यथां विप्रो राजा त्व् एनम् अथाब्रवीत्। प्रत्युत्थाय महातेजा भयकर्ता यमोपमः।

cakāra na vyathāṃ vipro rājā tv enam athābravīt. pratyutthāya mahātejā bhayakartā yamopamaḥ.

दिष्ट्या त्वम् असि कल्याण षष्ठे काले ममान्तिकम्। भक्षं मृगयमाणस्य संप्राप्तो द्विजसत्तम।

diṣṭyā tvam asi kalyāṇa ṣaṣṭhe kāle mamāntikam. bhakṣaṃ mṛgayamāṇasya saṃprāpto dvijasattama.

उत्तङ्क उवाच। राजन् गुर्वर्थिनं विद्धि चरन्तं माम् इहागतम्। न च गुर्वर्थम् उद्युक्तं हिंस्यम् आहुर् मनीषिणः।

uttaṅka uvāca. rājan gurvarthinaṃ viddhi carantaṃ mām ihāgatam. na ca gurvartham udyuktaṃ hiṃsyam āhur manīṣiṇaḥ.

राजोवाच। षष्ठे काले ममाहारो विहितो द्विजसत्तम। न च शक्यः समुत्स्रष्टुं क्षुधितेन मयाद्य वै।

rājovāca. ṣaṣṭhe kāle mamāhāro vihito dvijasattama. na ca śakyaḥ samutsraṣṭuṃ kṣudhitena mayādya vai.

उत्तङ्क उवाच। एवम् अस्तु महाराज समयः क्रियतां तु मे। गुर्वर्थम् अभिनिर्वर्त्य पुनर् एष्यामि ते वशम्।

uttaṅka uvāca. evam astu mahārāja samayaḥ kriyatāṃ tu me. gurvartham abhinirvartya punar eṣyāmi te vaśam.

संश्रुतश् च मया यो ऽर्थो गुरवे राजसत्तम। त्वदधीनः स राजेन्द्र तं त्वा भिक्षे नरेश्वर।

saṃśrutaś ca mayā yo 'rtho gurave rājasattama. tvadadhīnaḥ sa rājendra taṃ tvā bhikṣe nareśvara.

ददासि विप्रमुख्येभ्यस् त्वं हि रत्नानि सर्वशः। दाता त्वं च नरव्याघ्र पात्रभूतः क्षिताव् इह। पात्रं प्रतिग्रहे चापि विद्धि मां नृपसत्तम।

dadāsi vipramukhyebhyas tvaṃ hi ratnāni sarvaśaḥ. dātā tvaṃ ca naravyāghra pātrabhūtaḥ kṣitāv iha. pātraṃ pratigrahe cāpi viddhi māṃ nṛpasattama.

उपाकृत्य गुरोर् अर्थं त्वदायत्तम् अरिंदम। समयेनेह राजेन्द्र पुनर् एष्यामि ते वशम्।

upākṛtya guror arthaṃ tvadāyattam ariṃdama. samayeneha rājendra punar eṣyāmi te vaśam.

सत्यं ते प्रतिजानामि नात्र मिथ्यास्ति किं चन। अनृतं नोक्तपूर्वं मे स्वैरेष्व् अपि कुतो ऽन्यथा।

satyaṃ te pratijānāmi nātra mithyāsti kiṃ cana. anṛtaṃ noktapūrvaṃ me svaireṣv api kuto 'nyathā.

सौदास उवाच। यदि मत्तस् त्वदायत्तो गुर्वर्थः कृत एव सः। यदि चास्मि प्रतिग्राह्यः सांप्रतं तद् ब्रवीहि मे।

saudāsa uvāca. yadi mattas tvadāyatto gurvarthaḥ kṛta eva saḥ. yadi cāsmi pratigrāhyaḥ sāṃprataṃ tad bravīhi me.

उत्तङ्क उवाच। प्रतिग्राह्यो मतो मे त्वं सदैव पुरुषर्षभ। सो ऽहं त्वाम् अनुसंप्राप्तो भिक्षितुं मणिकुण्डले।

uttaṅka uvāca. pratigrāhyo mato me tvaṃ sadaiva puruṣarṣabha. so 'haṃ tvām anusaṃprāpto bhikṣituṃ maṇikuṇḍale.

सौदास उवाच। पत्न्यास् ते मम विप्रर्षे रुचिरे मणिकुण्डले। वरयार्थं त्वम् अन्यं वै तं ते दास्यामि सुव्रत।

saudāsa uvāca. patnyās te mama viprarṣe rucire maṇikuṇḍale. varayārthaṃ tvam anyaṃ vai taṃ te dāsyāmi suvrata.

उत्तङ्क उवाच। अलं ते व्यपदेशेन प्रमाणं यदि ते वयम्। प्रयच्छ कुण्डले मे त्वं सत्यवाग् भव पार्थिव।

uttaṅka uvāca. alaṃ te vyapadeśena pramāṇaṃ yadi te vayam. prayaccha kuṇḍale me tvaṃ satyavāg bhava pārthiva.

वैशंपायन उवाच। इत्य् उक्तस् त्व् अब्रवीद् राजा तम् उत्तङ्कं पुनर् वचः। गच्छ मद्वचनाद् देवीं ब्रूहि देहीति सत्तम।

vaiśaṃpāyana uvāca. ity uktas tv abravīd rājā tam uttaṅkaṃ punar vacaḥ. gaccha madvacanād devīṃ brūhi dehīti sattama.

सैवम् उक्ता त्वया नूनं मद्वाक्येन शुचिस्मिता। प्रदास्यति द्विजश्रेष्ठ कुण्डले ते न संशयः।

saivam uktā tvayā nūnaṃ madvākyena śucismitā. pradāsyati dvijaśreṣṭha kuṇḍale te na saṃśayaḥ.

उत्तङ्क उवाच। क्व पत्नी भवतः शक्या मया द्रष्टुं नरेश्वर। स्वयं वापि भवान् पत्नीं किमर्थं नोपसर्पति।

uttaṅka uvāca. kva patnī bhavataḥ śakyā mayā draṣṭuṃ nareśvara. svayaṃ vāpi bhavān patnīṃ kimarthaṃ nopasarpati.

सौदास उवाच। द्रक्ष्यते तां भवान् अद्य कस्मिंश् चिद् वननिर्झरे। षष्ठे काले न हि मया सा शक्या द्रष्टुम् अद्य वै।

saudāsa uvāca. drakṣyate tāṃ bhavān adya kasmiṃś cid vananirjhare. ṣaṣṭhe kāle na hi mayā sā śakyā draṣṭum adya vai.

उत्तङ्कस् तु तथोक्तः स जगाम भरतर्षभ। मदयन्तीं च दृष्ट्वा सो ऽज्ञापयत् स्वं प्रयोजनम्।

uttaṅkas tu tathoktaḥ sa jagāma bharatarṣabha. madayantīṃ ca dṛṣṭvā so 'jñāpayat svaṃ prayojanam.

सौदासवचनं श्रुत्वा ततः सा पृथुलोचना। प्रत्युवाच महाबुद्धिम् उत्तङ्कं जनमेजय।

saudāsavacanaṃ śrutvā tataḥ sā pṛthulocanā. pratyuvāca mahābuddhim uttaṅkaṃ janamejaya.

एवम् एतन् महाब्रह्मन् नानृतं वदसे ऽनघ। अभिज्ञानं तु किं चित् त्वं समानेतुम् इहार्हसि।

evam etan mahābrahman nānṛtaṃ vadase 'nagha. abhijñānaṃ tu kiṃ cit tvaṃ samānetum ihārhasi.

इमे हि दिव्ये मणिकुण्डले मे; देवाश् च यक्षाश् च महोरगाश् च। तैस् तैर् उपायैः परिहर्तुकामाश्; छिद्रेषु नित्यं परितर्कयन्ति।

ime hi divye maṇikuṇḍale me; devāś ca yakṣāś ca mahoragāś ca. tais tair upāyaiḥ parihartukāmāś; chidreṣu nityaṃ paritarkayanti.

निक्षिप्तम् एतद् भुवि पन्नगास् तु; रत्नं समासाद्य परामृषेयुः। यक्षास् तथोच्छिष्टधृतं सुराश् च; निद्रावशं त्वा परिधर्षयेयुः।

nikṣiptam etad bhuvi pannagās tu; ratnaṃ samāsādya parāmṛṣeyuḥ. yakṣās tathocchiṣṭadhṛtaṃ surāś ca; nidrāvaśaṃ tvā paridharṣayeyuḥ.

छिद्रेष्व् एतेषु हि सदा ह्य् अधृष्येषु द्विजर्षभ। देवराक्षसनागानाम् अप्रमत्तेन धार्यते।

chidreṣv eteṣu hi sadā hy adhṛṣyeṣu dvijarṣabha. devarākṣasanāgānām apramattena dhāryate.

स्यन्देते हि दिवा रुक्मं रात्रौ च द्विजसत्तम। नक्तं नक्षत्रताराणां प्रभाम् आक्षिप्य वर्तते।

syandete hi divā rukmaṃ rātrau ca dvijasattama. naktaṃ nakṣatratārāṇāṃ prabhām ākṣipya vartate.

एते ह्य् आमुच्य भगवन् क्षुत्पिपासाभयं कुतः। विषाग्निश्वापदेभ्यश् च भयं जातु न विद्यते।

ete hy āmucya bhagavan kṣutpipāsābhayaṃ kutaḥ. viṣāgniśvāpadebhyaś ca bhayaṃ jātu na vidyate.

ह्रस्वेन चैते आमुक्ते भवतो ह्रस्वके तदा। अनुरूपेण चामुक्ते तत्प्रमाणे हि जायतः।

hrasvena caite āmukte bhavato hrasvake tadā. anurūpeṇa cāmukte tatpramāṇe hi jāyataḥ.

एवंविधे ममैते वै कुण्डले परमार्चिते। त्रिषु लोकेषु विख्याते तद् अभिज्ञानम् आनय।

evaṃvidhe mamaite vai kuṇḍale paramārcite. triṣu lokeṣu vikhyāte tad abhijñānam ānaya.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...