महाभारत 14.47 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 47→

[mh-14-47] • 16 श्लोकाः

ब्रह्मोवाच। संन्यासं तप इत्य् आहुर् वृद्धा निश्चितदर्शिनः। ब्राह्मणा ब्रह्मयोनिस्था ज्ञानं ब्रह्म परं विदुः।

brahmovāca. saṃnyāsaṃ tapa ity āhur vṛddhā niścitadarśinaḥ. brāhmaṇā brahmayonisthā jñānaṃ brahma paraṃ viduḥ.

अविदूरात् परं ब्रह्म वेदविद्याव्यपाश्रयम्। निर्द्वंद्वं निर्गुणं नित्यम् अचिन्त्यं गुह्यम् उत्तमम्।

avidūrāt paraṃ brahma vedavidyāvyapāśrayam. nirdvaṃdvaṃ nirguṇaṃ nityam acintyaṃ guhyam uttamam.

ज्ञानेन तपसा चैव धीराः पश्यन्ति तत् पदम्। निर्णिक्ततमसः पूता व्युत्क्रान्तरजसो ऽमलाः।

jñānena tapasā caiva dhīrāḥ paśyanti tat padam. nirṇiktatamasaḥ pūtā vyutkrāntarajaso 'malāḥ.

तपसा क्षेमम् अध्वानं गच्छन्ति परमैषिणः। संन्यासनिरता नित्यं ये ब्रह्मविदुषो जनाः।

tapasā kṣemam adhvānaṃ gacchanti paramaiṣiṇaḥ. saṃnyāsaniratā nityaṃ ye brahmaviduṣo janāḥ.

तपः प्रदीप इत्य् आहुर् आचारो धर्मसाधकः। ज्ञानं त्व् एव परं विद्म संन्यासस् तप उत्तमम्।

tapaḥ pradīpa ity āhur ācāro dharmasādhakaḥ. jñānaṃ tv eva paraṃ vidma saṃnyāsas tapa uttamam.

यस् तु वेद निराबाधं ज्ञानं तत्त्वविनिश्चयात्। सर्वभूतस्थम् आत्मानं स सर्वगतिर् इष्यते।

yas tu veda nirābādhaṃ jñānaṃ tattvaviniścayāt. sarvabhūtastham ātmānaṃ sa sarvagatir iṣyate.

यो विद्वान् सहवासं च विवासं चैव पश्यति। तथैवैकत्वनानात्वे स दुःखात् परिमुच्यते।

yo vidvān sahavāsaṃ ca vivāsaṃ caiva paśyati. tathaivaikatvanānātve sa duḥkhāt parimucyate.

यो न कामयते किं चिन् न किं चिद् अवमन्यते। इहलोकस्थ एवैष ब्रह्मभूयाय कल्पते।

yo na kāmayate kiṃ cin na kiṃ cid avamanyate. ihalokastha evaiṣa brahmabhūyāya kalpate.

प्रधानगुणतत्त्वज्ञः सर्वभूतविधानवित्। निर्ममो निरहंकारो मुच्यते नात्र संशयः।

pradhānaguṇatattvajñaḥ sarvabhūtavidhānavit. nirmamo nirahaṃkāro mucyate nātra saṃśayaḥ.

निर्द्वंद्वो निर्नमस्कारो निःस्वधाकार एव च। निर्गुणं नित्यम् अद्वंद्वं प्रशमेनैव गच्छति।

nirdvaṃdvo nirnamaskāro niḥsvadhākāra eva ca. nirguṇaṃ nityam advaṃdvaṃ praśamenaiva gacchati.

हित्वा गुणमयं सर्वं कर्म जन्तुः शुभाशुभम्। उभे सत्यानृते हित्वा मुच्यते नात्र संशयः।

hitvā guṇamayaṃ sarvaṃ karma jantuḥ śubhāśubham. ubhe satyānṛte hitvā mucyate nātra saṃśayaḥ.

अव्यक्तबीजप्रभवो बुद्धिस्कन्धमयो महान्। महाहंकारविटप इन्द्रियान्तरकोटरः।

avyaktabījaprabhavo buddhiskandhamayo mahān. mahāhaṃkāraviṭapa indriyāntarakoṭaraḥ.

महाभूतविशाखश् च विशेषप्रतिशाखवान्। सदापर्णः सदापुष्पः शुभाशुभफलोदयः। आजीवः सर्वभूतानां ब्रह्मवृक्षः सनातनः।

mahābhūtaviśākhaś ca viśeṣapratiśākhavān. sadāparṇaḥ sadāpuṣpaḥ śubhāśubhaphalodayaḥ. ājīvaḥ sarvabhūtānāṃ brahmavṛkṣaḥ sanātanaḥ.

एतच् छित्त्वा च भित्त्वा च ज्ञानेन परमासिना। हित्वा चामरतां प्राप्य जह्याद् वै मृत्युजन्मनी। तत्त्वज्ञानासिना बुधः। हित्वा सङ्गमयान् पाशान् मृत्युजन्मजरोदयान्। निर्ममो निरहंकारो मुच्यते नात्र संशयः।

etac chittvā ca bhittvā ca jñānena paramāsinā. hitvā cāmaratāṃ prāpya jahyād vai mṛtyujanmanī. tattvajñānāsinā budhaḥ. hitvā saṅgamayān pāśān mṛtyujanmajarodayān. nirmamo nirahaṃkāro mucyate nātra saṃśayaḥ.

द्वाव् एतौ पक्षिणौ नित्यौ सखायौ चाप्य् अचेतनौ। एताभ्यां तु परो यस्य चेतनावान् इति स्मृतः।

dvāv etau pakṣiṇau nityau sakhāyau cāpy acetanau. etābhyāṃ tu paro yasya cetanāvān iti smṛtaḥ.

अचेतनः सत्त्वसंघातयुक्तः; सत्त्वात् परं चेतयते ऽन्तरात्मा। स क्षेत्रज्ञः सत्त्वसंघातबुद्धिर्; गुणातिगो मुच्यते मृत्युपाशात्।

acetanaḥ sattvasaṃghātayuktaḥ; sattvāt paraṃ cetayate 'ntarātmā. sa kṣetrajñaḥ sattvasaṃghātabuddhir; guṇātigo mucyate mṛtyupāśāt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...