महाभारत 14.30 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 30→

[mh-14-30] • 31 श्लोकाः

पितर ऊचुः। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। श्रुत्वा च तत् तथा कार्यं भवता द्विजसत्तम।

pitara ūcuḥ. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. śrutvā ca tat tathā kāryaṃ bhavatā dvijasattama.

अलर्को नाम राजर्षिर् अभवत् सुमहातपाः। धर्मज्ञः सत्यसंधश् च महात्मा सुमहाव्रतः।

alarko nāma rājarṣir abhavat sumahātapāḥ. dharmajñaḥ satyasaṃdhaś ca mahātmā sumahāvrataḥ.

स सागरान्तां धनुषा विनिर्जित्य महीम् इमाम्। कृत्वा सुदुष्करं कर्म मनः सूक्ष्मे समादधे।

sa sāgarāntāṃ dhanuṣā vinirjitya mahīm imām. kṛtvā suduṣkaraṃ karma manaḥ sūkṣme samādadhe.

स्थितस्य वृक्षमूले ऽथ तस्य चिन्ता बभूव ह। उत्सृज्य सुमहद् राज्यं सूक्ष्मं प्रति महामते।

sthitasya vṛkṣamūle 'tha tasya cintā babhūva ha. utsṛjya sumahad rājyaṃ sūkṣmaṃ prati mahāmate.

अलर्क उवाच। मनसो मे बलं जातं मनो जित्वा ध्रुवो जयः। अन्यत्र बाणान् अस्यामि शत्रुभिः परिवारितः।

alarka uvāca. manaso me balaṃ jātaṃ mano jitvā dhruvo jayaḥ. anyatra bāṇān asyāmi śatrubhiḥ parivāritaḥ.

यद् इदं चापलान् मूर्तेः सर्वम् एतच् चिकीर्षति। मनः प्रति सुतीक्ष्णाग्रान् अहं मोक्ष्यामि सायकान्।

yad idaṃ cāpalān mūrteḥ sarvam etac cikīrṣati. manaḥ prati sutīkṣṇāgrān ahaṃ mokṣyāmi sāyakān.

मन उवाच। नेमे बाणास् तरिष्यन्ति माम् अलर्क कथं चन। तवैव मर्म भेत्स्यन्ति भिन्नमर्मा मरिष्यसि।

mana uvāca. neme bāṇās tariṣyanti mām alarka kathaṃ cana. tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmā mariṣyasi.

अन्यान् बाणान् समीक्षस्व यैस् त्वं मां सूदयिष्यसि। तच् छ्रुत्वा स विचिन्त्याथ ततो वचनम् अब्रवीत्। इन्द्रियार्थेषु सर्वेषु बुद्धिस् तेष्व् इह गृध्यति। तस्माद् बुद्धिं प्रति शरान् अतिमोक्ष्याम्य् अहं शितान्।

anyān bāṇān samīkṣasva yais tvaṃ māṃ sūdayiṣyasi. tac chrutvā sa vicintyātha tato vacanam abravīt. indriyārtheṣu sarveṣu buddhis teṣv iha gṛdhyati. tasmād buddhiṃ prati śarān atimokṣyāmy ahaṃ śitān.

अलर्क उवाच। आघ्राय सुबहून् गन्धांस् तान् एव प्रतिगृध्यति। तस्माद् घ्राणं प्रति शरान् प्रतिमोक्ष्याम्य् अहं शितान्।

alarka uvāca. āghrāya subahūn gandhāṃs tān eva pratigṛdhyati. tasmād ghrāṇaṃ prati śarān pratimokṣyāmy ahaṃ śitān.

घ्राण उवाच। नेमे बाणास् तरिष्यन्ति माम् अलर्क कथं चन। तवैव मर्म भेत्स्यन्ति भिन्नमर्मा मरिष्यसि।

ghrāṇa uvāca. neme bāṇās tariṣyanti mām alarka kathaṃ cana. tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmā mariṣyasi.

अन्यान् बाणान् समीक्षस्व यैस् त्वं मां सूदयिष्यसि। तच् छ्रुत्वा स विचिन्त्याथ ततो वचनम् अब्रवीत्।

anyān bāṇān samīkṣasva yais tvaṃ māṃ sūdayiṣyasi. tac chrutvā sa vicintyātha tato vacanam abravīt.

अलर्क उवाच। इयं स्वादून् रसान् भुक्त्वा तान् एव प्रतिगृध्यति। तस्माज् जिह्वां प्रति शरान् प्रतिमोक्ष्याम्य् अहं शितान्।

alarka uvāca. iyaṃ svādūn rasān bhuktvā tān eva pratigṛdhyati. tasmāj jihvāṃ prati śarān pratimokṣyāmy ahaṃ śitān.

जिह्वोवाच। नेमे बाणास् तरिष्यन्ति माम् अलर्क कथं चन। तवैव मर्म भेत्स्यन्ति भिन्नमर्मा मरिष्यसि।

jihvovāca. neme bāṇās tariṣyanti mām alarka kathaṃ cana. tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmā mariṣyasi.

anyān bāṇān samīkṣasva yais tvaṃ māṃ sūdayiṣyasi. tac chrutvā sa vicintyātha tato vacanam abravīt.

अलर्क उवाच। स्पृष्ट्वा त्वग् विविधान् स्पर्शांस् तान् एव प्रतिगृध्यति। तस्मात् त्वचं पाटयिष्ये विविधैः कङ्कपत्रिभिः।

alarka uvāca. spṛṣṭvā tvag vividhān sparśāṃs tān eva pratigṛdhyati. tasmāt tvacaṃ pāṭayiṣye vividhaiḥ kaṅkapatribhiḥ.

त्वग् उवाच। नेमे बाणास् तरिष्यन्ति माम् अलर्क कथं चन। तवैव मर्म भेत्स्यन्ति भिन्नमर्मा मरिष्यसि।

tvag uvāca. neme bāṇās tariṣyanti mām alarka kathaṃ cana. tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmā mariṣyasi.

anyān bāṇān samīkṣasva yais tvaṃ māṃ sūdayiṣyasi. tac chrutvā sa vicintyātha tato vacanam abravīt.

अलर्क उवाच। श्रुत्वा वै विविधाञ् शब्दांस् तान् एव प्रतिगृध्यति। तस्माच् छ्रोत्रं प्रति शरान् प्रतिमोक्ष्याम्य् अहं शितान्।

alarka uvāca. śrutvā vai vividhāñ śabdāṃs tān eva pratigṛdhyati. tasmāc chrotraṃ prati śarān pratimokṣyāmy ahaṃ śitān.

श्रोत्र उवाच। नेमे बाणास् तरिष्यन्ति माम् अलर्क कथं चन। तवैव मर्म भेत्स्यन्ति ततो हास्यसि जीवितम्।

śrotra uvāca. neme bāṇās tariṣyanti mām alarka kathaṃ cana. tavaiva marma bhetsyanti tato hāsyasi jīvitam.

anyān bāṇān samīkṣasva yais tvaṃ māṃ sūdayiṣyasi. tac chrutvā sa vicintyātha tato vacanam abravīt.

अलर्क उवाच। दृष्ट्वा वै विविधान् भावांस् तान् एव प्रतिगृध्यति। तस्माच् चक्षुः प्रति शरान् प्रतिमोक्ष्याम्य् अहं शितान्।

alarka uvāca. dṛṣṭvā vai vividhān bhāvāṃs tān eva pratigṛdhyati. tasmāc cakṣuḥ prati śarān pratimokṣyāmy ahaṃ śitān.

चक्षुर् उवाच। नेमे बाणास् तरिष्यन्ति माम् अलर्क कथं चन। तवैव मर्म भेत्स्यन्ति भिन्नमर्मा मरिष्यसि।

cakṣur uvāca. neme bāṇās tariṣyanti mām alarka kathaṃ cana. tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmā mariṣyasi.

anyān bāṇān samīkṣasva yais tvaṃ māṃ sūdayiṣyasi. tac chrutvā sa vicintyātha tato vacanam abravīt.

अलर्क उवाच। इयं निष्ठा बहुविधा प्रज्ञया त्व् अध्यवस्यति। तस्माद् बुद्धिं प्रति शरान् प्रतिमोक्ष्याम्य् अहं शितान्।

alarka uvāca. iyaṃ niṣṭhā bahuvidhā prajñayā tv adhyavasyati. tasmād buddhiṃ prati śarān pratimokṣyāmy ahaṃ śitān.

बुद्धिर् उवाच। नेमे बाणास् तरिष्यन्ति माम् अलर्क कथं चन। तवैव मर्म भेत्स्यन्ति भिन्नमर्मा मरिष्यसि। अन्यान् बाणान् समीक्षस्व यैस् त्वं मां सूदयिष्यसि।

buddhir uvāca. neme bāṇās tariṣyanti mām alarka kathaṃ cana. tavaiva marma bhetsyanti bhinnamarmā mariṣyasi. anyān bāṇān samīkṣasva yais tvaṃ māṃ sūdayiṣyasi.

पितर ऊचुः। ततो ऽलर्कस् तपो घोरम् आस्थायाथ सुदुष्करम्। नाध्यगच्छत् परं शक्त्या बाणम् एतेषु सप्तसु। सुसमाहितचेतास् तु ततो ऽचिन्तयत प्रभुः।

pitara ūcuḥ. tato 'larkas tapo ghoram āsthāyātha suduṣkaram. nādhyagacchat paraṃ śaktyā bāṇam eteṣu saptasu. susamāhitacetās tu tato 'cintayata prabhuḥ.

स विचिन्त्य चिरं कालम् अलर्को द्विजसत्तम। नाध्यगच्छत् परं श्रेयो योगान् मतिमतां वरः।

sa vicintya ciraṃ kālam alarko dvijasattama. nādhyagacchat paraṃ śreyo yogān matimatāṃ varaḥ.

स एकाग्रं मनः कृत्वा निश्चलो योगम् आस्थितः। इन्द्रियाणि जघानाशु बाणेनैकेन वीर्यवान्। योगेनात्मानम् आविश्य संसिद्धिं परमां ययौ।

sa ekāgraṃ manaḥ kṛtvā niścalo yogam āsthitaḥ. indriyāṇi jaghānāśu bāṇenaikena vīryavān. yogenātmānam āviśya saṃsiddhiṃ paramāṃ yayau.

विस्मितश् चापि राजर्षिर् इमां गाथां जगाद ह। अहो कष्टं यद् अस्माभिः पूर्वं राज्यम् अनुष्ठितम्। भोगतृष्णासमायुक्तैः पूर्वं राज्यम् उपासितम्। इति पश्चान् मया ज्ञातं योगान् नास्ति परं सुखम्।

vismitaś cāpi rājarṣir imāṃ gāthāṃ jagāda ha. aho kaṣṭaṃ yad asmābhiḥ pūrvaṃ rājyam anuṣṭhitam. bhogatṛṣṇāsamāyuktaiḥ pūrvaṃ rājyam upāsitam. iti paścān mayā jñātaṃ yogān nāsti paraṃ sukham.

इति त्वम् अपि जानीहि राम मा क्षत्रियाञ् जहि। तपो घोरम् उपातिष्ठ ततः श्रेयो ऽभिपत्स्यसे।

iti tvam api jānīhi rāma mā kṣatriyāñ jahi. tapo ghoram upātiṣṭha tataḥ śreyo 'bhipatsyase.

ब्राह्मण उवाच। इत्य् उक्तः स तपो घोरं जामदग्न्यः पितामहैः। आस्थितः सुमहाभागो ययौ सिद्धिं च दुर्गमाम्। इत्य् उक्तः पितृभिः सो ऽथ तपो घोरं समास्थितः। जामदग्न्यो महाभागः सिद्धिं च परमां गतः।

brāhmaṇa uvāca. ity uktaḥ sa tapo ghoraṃ jāmadagnyaḥ pitāmahaiḥ. āsthitaḥ sumahābhāgo yayau siddhiṃ ca durgamām. ity uktaḥ pitṛbhiḥ so 'tha tapo ghoraṃ samāsthitaḥ. jāmadagnyo mahābhāgaḥ siddhiṃ ca paramāṃ gataḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...