महाभारत 14.25 (श्लोक 1)

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 25→

[mh-14-25] • 17 श्लोकाः

ब्राह्मण उवाच। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। चातुर्होत्रविधानस्य विधानम् इह यादृशम्।

brāhmaṇa uvāca. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. cāturhotravidhānasya vidhānam iha yādṛśam.

तस्य सर्वस्य विधिवद् विधानम् उपदेक्ष्यते। शृणु मे गदतो भद्रे रहस्यम् इदम् उत्तमम्।

tasya sarvasya vidhivad vidhānam upadekṣyate. śṛṇu me gadato bhadre rahasyam idam uttamam.

करणं कर्म कर्ता च मोक्ष इत्य् एव भामिनि। चत्वार एते होतारो यैर् इदं जगद् आवृतम्।

karaṇaṃ karma kartā ca mokṣa ity eva bhāmini. catvāra ete hotāro yair idaṃ jagad āvṛtam.

होतॄणां साधनं चैव शृणु सर्वम् अशेषतः। घ्राणं जिह्वा च चक्षुश् च त्वक् च श्रोत्रं च पञ्चमम्। मनो बुद्धिश् च सप्तैते विज्ञेया गुणहेतवः।

hotṝṇāṃ sādhanaṃ caiva śṛṇu sarvam aśeṣataḥ. ghrāṇaṃ jihvā ca cakṣuś ca tvak ca śrotraṃ ca pañcamam. mano buddhiś ca saptaite vijñeyā guṇahetavaḥ.

गन्धो रसश् च रूपं च शब्दः स्पर्शश् च पञ्चमः। मन्तव्यम् अथ बोद्धव्यं सप्तैते कर्महेतवः।

gandho rasaś ca rūpaṃ ca śabdaḥ sparśaś ca pañcamaḥ. mantavyam atha boddhavyaṃ saptaite karmahetavaḥ.

घ्राता भक्षयिता द्रष्टा स्प्रष्टा श्रोता च पञ्चमः। मन्ता बोद्धा च सप्तैते विज्ञेयाः कर्तृहेतवः।

ghrātā bhakṣayitā draṣṭā spraṣṭā śrotā ca pañcamaḥ. mantā boddhā ca saptaite vijñeyāḥ kartṛhetavaḥ.

स्वगुणं भक्षयन्त्य् एते गुणवन्तः शुभाशुभम्। अहं च निर्गुणो ऽत्रेति सप्तैते मोक्षहेतवः।

svaguṇaṃ bhakṣayanty ete guṇavantaḥ śubhāśubham. ahaṃ ca nirguṇo 'treti saptaite mokṣahetavaḥ.

विदुषां बुध्यमानानां स्वं स्वं स्थानं यथाविधि। गुणास् ते देवताभूताः सततं भुञ्जते हविः।

viduṣāṃ budhyamānānāṃ svaṃ svaṃ sthānaṃ yathāvidhi. guṇās te devatābhūtāḥ satataṃ bhuñjate haviḥ.

अदन् ह्य् अविद्वान् अन्नानि ममत्वेनोपपद्यते। आत्मार्थं पाचयन् नित्यं ममत्वेनोपहन्यते।

adan hy avidvān annāni mamatvenopapadyate. ātmārthaṃ pācayan nityaṃ mamatvenopahanyate.

अभक्ष्यभक्षणं चैव मद्यपानं च हन्ति तम्। स चान्नं हन्ति तच् चान्नं स हत्वा हन्यते बुधः।

abhakṣyabhakṣaṇaṃ caiva madyapānaṃ ca hanti tam. sa cānnaṃ hanti tac cānnaṃ sa hatvā hanyate budhaḥ.

अत्ता ह्य् अन्नम् इदं विद्वान् पुनर् जनयतीश्वरः। स चान्नाज् जायते तस्मिन् सूक्ष्मो नाम व्यतिक्रमः।

attā hy annam idaṃ vidvān punar janayatīśvaraḥ. sa cānnāj jāyate tasmin sūkṣmo nāma vyatikramaḥ.

मनसा गम्यते यच् च यच् च वाचा निरुद्यते। श्रोत्रेण श्रूयते यच् च चक्षुषा यच् च दृश्यते।

manasā gamyate yac ca yac ca vācā nirudyate. śrotreṇa śrūyate yac ca cakṣuṣā yac ca dṛśyate.

स्पर्शेन स्पृश्यते यच् च घ्राणेन घ्रायते च यत्। मनःषष्ठानि संयम्य हवींष्य् एतानि सर्वशः।

sparśena spṛśyate yac ca ghrāṇena ghrāyate ca yat. manaḥṣaṣṭhāni saṃyamya havīṃṣy etāni sarvaśaḥ.

गुणवत्पावको मह्यं दीप्यते हव्यवाहनः। योगयज्ञः प्रवृत्तो मे ज्ञानब्रह्ममनोद्भवः। प्राणस्तोत्रो ऽपानशस्त्रः सर्वत्यागसुदक्षिणः।

guṇavatpāvako mahyaṃ dīpyate havyavāhanaḥ. yogayajñaḥ pravṛtto me jñānabrahmamanodbhavaḥ. prāṇastotro 'pānaśastraḥ sarvatyāgasudakṣiṇaḥ.

कर्मानुमन्ता ब्रह्मा मे कर्ताध्वर्युः कृतस्तुतिः। कृतप्रशास्ता तच् छास्त्रम् अपवर्गो ऽस्य दक्षिणा।

karmānumantā brahmā me kartādhvaryuḥ kṛtastutiḥ. kṛtapraśāstā tac chāstram apavargo 'sya dakṣiṇā.

ऋचश् चाप्य् अत्र शंसन्ति नारायणविदो जनाः। नारायणाय देवाय यद् अबध्नन् पशून् पुरा।

ṛcaś cāpy atra śaṃsanti nārāyaṇavido janāḥ. nārāyaṇāya devāya yad abadhnan paśūn purā.

तत्र सामानि गायन्ति तानि चाहुर् निदर्शनम्। देवं नारायणं भीरु सर्वात्मानं निबोध मे।

tatra sāmāni gāyanti tāni cāhur nidarśanam. devaṃ nārāyaṇaṃ bhīru sarvātmānaṃ nibodha me.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...