महाभारत 14.10 (श्लोक 1)

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 10→

[mh-14-10] • 36 श्लोकाः

इन्द्र उवाच। एवम् एतद् ब्रह्मबलं गरीयो; न ब्रह्मतः किं चिद् अन्यद् गरीयः। आविक्षितस्य तु बलं न मृष्ये; वज्रम् अस्मै प्रहरिष्यामि घोरम्।

indra uvāca. evam etad brahmabalaṃ garīyo; na brahmataḥ kiṃ cid anyad garīyaḥ. āvikṣitasya tu balaṃ na mṛṣye; vajram asmai prahariṣyāmi ghoram.

धृतराष्ट्र प्रहितो गच्छ मरुत्तं; संवर्तेन सहितं तं वदस्व। बृहस्पतिं त्वम् उपशिक्षस्व राजन्; वज्रं वा ते प्रहरिष्यामि घोरम्।

dhṛtarāṣṭra prahito gaccha maruttaṃ; saṃvartena sahitaṃ taṃ vadasva. bṛhaspatiṃ tvam upaśikṣasva rājan; vajraṃ vā te prahariṣyāmi ghoram.

व्यास उवाच। ततो गत्वा धृतराष्ट्रो नरेन्द्रं; प्रोवाचेदं वचनं वासवस्य। गन्धर्वं मां धृतराष्ट्रं निबोध; त्वाम् आगतं वक्तुकामं नरेन्द्र।

vyāsa uvāca. tato gatvā dhṛtarāṣṭro narendraṃ; provācedaṃ vacanaṃ vāsavasya. gandharvaṃ māṃ dhṛtarāṣṭraṃ nibodha; tvām āgataṃ vaktukāmaṃ narendra.

ऐन्द्रं वाक्यं शृणु मे राजसिंह; यत् प्राह लोकाधिपतिर् महात्मा। बृहस्पतिं याजकं त्वं वृणीष्व; वज्रं वा ते प्रहरिष्यामि घोरम्। वचश् चेद् एतन् न करिष्यसे मे; प्राहैतद् एतावद् अचिन्त्यकर्मा। बृहस्पतिं याजयितुं न चेच्छेद्। वज्रं तस्मै प्रहरिष्यामि घोरम्।

aindraṃ vākyaṃ śṛṇu me rājasiṃha; yat prāha lokādhipatir mahātmā. bṛhaspatiṃ yājakaṃ tvaṃ vṛṇīṣva; vajraṃ vā te prahariṣyāmi ghoram. vacaś ced etan na kariṣyase me; prāhaitad etāvad acintyakarmā. bṛhaspatiṃ yājayituṃ na cecched. vajraṃ tasmai prahariṣyāmi ghoram.

मरुत्त उवाच। त्वं चैवैतद् वेत्थ पुरंदरश् च; विश्वेदेवा वसवश् चाश्विनौ च। मित्रद्रोहे निष्कृतिर् वै यथैव; नास्तीति लोकेषु सदैव वादः।

marutta uvāca. tvaṃ caivaitad vettha puraṃdaraś ca; viśvedevā vasavaś cāśvinau ca. mitradrohe niṣkṛtir vai yathaiva; nāstīti lokeṣu sadaiva vādaḥ.

बृहस्पतिर् याजयिता महेन्द्रं; देवश्रेष्ठं वज्रभृतां वरिष्ठम्। संवर्तो मां याजयिताद्य राजन्; न ते वाक्यं तस्य वा रोचयामि।

bṛhaspatir yājayitā mahendraṃ; devaśreṣṭhaṃ vajrabhṛtāṃ variṣṭham. saṃvarto māṃ yājayitādya rājan; na te vākyaṃ tasya vā rocayāmi.

गन्धर्व उवाच। घोरो नादः श्रूयते वासवस्य; नभस्तले गर्जतो राजसिंह। व्यक्तं वज्रं मोक्ष्यते ते महेन्द्रः; क्षेमं राजंश् चिन्त्यताम् एष कालः।

gandharva uvāca. ghoro nādaḥ śrūyate vāsavasya; nabhastale garjato rājasiṃha. vyaktaṃ vajraṃ mokṣyate te mahendraḥ; kṣemaṃ rājaṃś cintyatām eṣa kālaḥ.

व्यास उवाच। इत्य् एवम् उक्तो धृतराष्ट्रेण राजा; श्रुत्वा नादं नदतो वासवस्य। तपोनित्यं धर्मविदां वरिष्ठं; संवर्तं तं ज्ञापयाम् आस कार्यम्।

vyāsa uvāca. ity evam ukto dhṛtarāṣṭreṇa rājā; śrutvā nādaṃ nadato vāsavasya. taponityaṃ dharmavidāṃ variṣṭhaṃ; saṃvartaṃ taṃ jñāpayām āsa kāryam.

मरुत्त उवाच। इमम् अश्मानं प्लवमानम् आराद्; अध्वा दूरं तेन न दृश्यते ऽद्य। प्रपद्ये ऽहं शर्म विप्रेन्द्र त्वत्तः; प्रयच्छ तस्माद् अभयं विप्रमुख्य।

marutta uvāca. imam aśmānaṃ plavamānam ārād; adhvā dūraṃ tena na dṛśyate 'dya. prapadye 'haṃ śarma viprendra tvattaḥ; prayaccha tasmād abhayaṃ vipramukhya.

अयम् आयाति वै वज्री दिशो विद्योतयन् दश। अमानुषेण घोरेण सदस्यास् त्रासिता हि नः।

ayam āyāti vai vajrī diśo vidyotayan daśa. amānuṣeṇa ghoreṇa sadasyās trāsitā hi naḥ.

संवर्त उवाच। भयं शक्राद् व्येतु ते राजसिंह; प्रणोत्स्ये ऽहं भयम् एतत् सुघोरम्। संस्तम्भिन्या विद्यया क्षिप्रम् एव; मा भैस् त्वम् अस्माद् भव चापि प्रतीतः।

saṃvarta uvāca. bhayaṃ śakrād vyetu te rājasiṃha; praṇotsye 'haṃ bhayam etat sughoram. saṃstambhinyā vidyayā kṣipram eva; mā bhais tvam asmād bhava cāpi pratītaḥ.

अहं संस्तम्भयिष्यामि मा भैस् त्वं शक्रतो नृप। सर्वेषाम् एव देवानां क्षपितान्य् आयुधानि मे।

ahaṃ saṃstambhayiṣyāmi mā bhais tvaṃ śakrato nṛpa. sarveṣām eva devānāṃ kṣapitāny āyudhāni me.

दिशो वज्रं व्रजतां वायुर् एतु; वर्षं भूत्वा निपततु काननेषु। आपः प्लवन्त्व् अन्तरिक्षे वृथा च; सौदामिनी दृश्यतां मा बिभस् त्वम्।

diśo vajraṃ vrajatāṃ vāyur etu; varṣaṃ bhūtvā nipatatu kānaneṣu. āpaḥ plavantv antarikṣe vṛthā ca; saudāminī dṛśyatāṃ mā bibhas tvam.

अथो वह्निस् त्रातु वा सर्वतस् ते; कामं वर्षं वर्षतु वासवो वा। वज्रं तथा स्थापयतां च वायुर्; महाघोरं प्लवमानं जलौघैः।

atho vahnis trātu vā sarvatas te; kāmaṃ varṣaṃ varṣatu vāsavo vā. vajraṃ tathā sthāpayatāṃ ca vāyur; mahāghoraṃ plavamānaṃ jalaughaiḥ.

मरुत्त उवाच। घोरः शब्दः श्रूयते वै महास्वनो; वज्रस्यैष सहितो मारुतेन। आत्मा हि मे प्रव्यथते मुहुर् मुहुर्; न मे स्वास्थ्यं जायते चाद्य विप्र।

marutta uvāca. ghoraḥ śabdaḥ śrūyate vai mahāsvano; vajrasyaiṣa sahito mārutena. ātmā hi me pravyathate muhur muhur; na me svāsthyaṃ jāyate cādya vipra.

संवर्त उवाच। वज्राद् उग्राद् व्येतु भयं तवाद्य; वातो भूत्वा हन्मि नरेन्द्र वज्रम्। भयं त्यक्त्वा वरम् अन्यं वृणीष्व; कं ते कामं तपसा साधयामि।

saṃvarta uvāca. vajrād ugrād vyetu bhayaṃ tavādya; vāto bhūtvā hanmi narendra vajram. bhayaṃ tyaktvā varam anyaṃ vṛṇīṣva; kaṃ te kāmaṃ tapasā sādhayāmi.

मरुत्त उवाच। इन्द्रः साक्षात् सहसाभ्येतु विप्र; हविर् यज्ञे प्रतिगृह्णातु चैव। स्वं स्वं धिष्ण्यं चैव जुषन्तु देवाः; सुतं सोमं प्रतिगृह्णन्तु चैव।

marutta uvāca. indraḥ sākṣāt sahasābhyetu vipra; havir yajñe pratigṛhṇātu caiva. svaṃ svaṃ dhiṣṇyaṃ caiva juṣantu devāḥ; sutaṃ somaṃ pratigṛhṇantu caiva.

संवर्त उवाच। अयम् इन्द्रो हरिभिर् आयाति राजन्; देवैः सर्वैः सहितः सोमपीथी। मन्त्राहूतो यज्ञम् इमं मयाद्य; पश्यस्वैनं मन्त्रविस्रस्तकायम्।

saṃvarta uvāca. ayam indro haribhir āyāti rājan; devaiḥ sarvaiḥ sahitaḥ somapīthī. mantrāhūto yajñam imaṃ mayādya; paśyasvainaṃ mantravisrastakāyam.

व्यास उवाच। ततो देवैः सहितो देवराजो; रथे युक्त्वा तान् हरीन् वाजिमुख्यान्। आयाद् यज्ञम् अधि राज्ञः पिपासुर्; आविक्षितस्याप्रमेयस्य सोमम्।

vyāsa uvāca. tato devaiḥ sahito devarājo; rathe yuktvā tān harīn vājimukhyān. āyād yajñam adhi rājñaḥ pipāsur; āvikṣitasyāprameyasya somam.

तम् आयान्तं सहितं देवसंघैः; प्रत्युद्ययौ सपुरोधा मरुत्तः। चक्रे पूजां देवराजाय चाग्र्यां; यथाशास्त्रं विधिवत् प्रीयमाणः।

tam āyāntaṃ sahitaṃ devasaṃghaiḥ; pratyudyayau sapurodhā maruttaḥ. cakre pūjāṃ devarājāya cāgryāṃ; yathāśāstraṃ vidhivat prīyamāṇaḥ.

संवर्त उवाच। स्वागतं ते पुरुहूतेह विद्वन्; यज्ञो ऽद्यायं संनिहिते त्वयीन्द्र। शोशुभ्यते बलवृत्रघ्न भूयः; पिबस्व सोमं सुतम् उद्यतं मया।

saṃvarta uvāca. svāgataṃ te puruhūteha vidvan; yajño 'dyāyaṃ saṃnihite tvayīndra. śośubhyate balavṛtraghna bhūyaḥ; pibasva somaṃ sutam udyataṃ mayā.

मरुत्त उवाच। शिवेन मां पश्य नमश् च ते ऽस्तु; प्राप्तो यज्ञः सफलं जीवितं मे। अयं यज्ञं कुरुते मे सुरेन्द्र; बृहस्पतेर् अवरो जन्मना यः।

marutta uvāca. śivena māṃ paśya namaś ca te 'stu; prāpto yajñaḥ saphalaṃ jīvitaṃ me. ayaṃ yajñaṃ kurute me surendra; bṛhaspater avaro janmanā yaḥ.

इन्द्र उवाच। जानामि ते गुरुम् एनं तपोधनं; बृहस्पतेर् अनुजं तिग्मतेजसम्। यस्याह्वानाद् आगतो ऽहं नरेन्द्र; प्रीतिर् मे ऽद्य त्वयि मनुः प्रनष्टः।

indra uvāca. jānāmi te gurum enaṃ tapodhanaṃ; bṛhaspater anujaṃ tigmatejasam. yasyāhvānād āgato 'haṃ narendra; prītir me 'dya tvayi manuḥ pranaṣṭaḥ.

संवर्त उवाच। यदि प्रीतस् त्वम् असि वै देवराज; तस्मात् स्वयं शाधि यज्ञे विधानम्। स्वयं सर्वान् कुरु मार्गान् सुरेन्द्र; जानात्व् अयं सर्वलोकश् च देव।

saṃvarta uvāca. yadi prītas tvam asi vai devarāja; tasmāt svayaṃ śādhi yajñe vidhānam. svayaṃ sarvān kuru mārgān surendra; jānātv ayaṃ sarvalokaś ca deva.

व्यास उवाच। एवम् उक्तस् त्व् आङ्गिरसेन शक्रः; समादिदेश स्वयम् एव देवान्। सभाः क्रियन्ताम् आवसथाश् च मुख्याः; सहस्रशश् चित्रभौमाः समृद्धाः।

vyāsa uvāca. evam uktas tv āṅgirasena śakraḥ; samādideśa svayam eva devān. sabhāḥ kriyantām āvasathāś ca mukhyāḥ; sahasraśaś citrabhaumāḥ samṛddhāḥ.

कॢप्तस्थूणाः कुरुतारोहणानि; गन्धर्वाणाम् अप्सरसां च शीघ्रम्। येषु नृत्येरन्न् अप्सरसः सहस्रशः; स्वर्गोद्देशः क्रियतां यज्ञवाटः।

kḷptasthūṇāḥ kurutārohaṇāni; gandharvāṇām apsarasāṃ ca śīghram. yeṣu nṛtyerann apsarasaḥ sahasraśaḥ; svargoddeśaḥ kriyatāṃ yajñavāṭaḥ.

इत्य् उक्तास् ते चक्रुर् आशु प्रतीता; दिवौकसः शक्रवाक्यान् नरेन्द्र। ततो वाक्यं प्राह राजानम् इन्द्रः; प्रीतो राजन् पूजयानो मरुत्तम्।

ity uktās te cakrur āśu pratītā; divaukasaḥ śakravākyān narendra. tato vākyaṃ prāha rājānam indraḥ; prīto rājan pūjayāno maruttam.

एष त्वयाहम् इह राजन् समेत्य; ये चाप्य् अन्ये तव पूर्वे नरेन्द्राः। सर्वाश् चान्या देवताः प्रीयमाणा; हविस् तुभ्यं प्रतिगृह्णन्तु राजन्।

eṣa tvayāham iha rājan sametya; ye cāpy anye tava pūrve narendrāḥ. sarvāś cānyā devatāḥ prīyamāṇā; havis tubhyaṃ pratigṛhṇantu rājan.

आग्नेयं वै लोहितम् आलभन्तां; वैश्वदेवं बहुरूपं विराजन्। नीलं चोक्षाणं मेध्यम् अभ्यालभन्तां; चलच् छिश्नं मत्प्रदिष्टं द्विजेन्द्राः।

āgneyaṃ vai lohitam ālabhantāṃ; vaiśvadevaṃ bahurūpaṃ virājan. nīlaṃ cokṣāṇaṃ medhyam abhyālabhantāṃ; calac chiśnaṃ matpradiṣṭaṃ dvijendrāḥ.

ततो यज्ञो ववृधे तस्य राज्ञो; यत्र देवाः स्वयम् अन्नानि जह्रुः। यस्मिञ् शक्रो ब्राह्मणैः पूज्यमानः; सदस्यो ऽभूद् धरिमान् देवराजः।

tato yajño vavṛdhe tasya rājño; yatra devāḥ svayam annāni jahruḥ. yasmiñ śakro brāhmaṇaiḥ pūjyamānaḥ; sadasyo 'bhūd dharimān devarājaḥ.

ततः संवर्तश् चित्यगतो महात्मा; यथा वह्निः प्रज्वलितो द्वितीयः। हवींष्य् उच्चैर् आह्वयन् देवसंघाञ्; जुहावाग्नौ मन्त्रवत् सुप्रतीतः।

tataḥ saṃvartaś cityagato mahātmā; yathā vahniḥ prajvalito dvitīyaḥ. havīṃṣy uccair āhvayan devasaṃghāñ; juhāvāgnau mantravat supratītaḥ.

ततः पीत्वा बलभित् सोमम् अग्र्यं; ये चाप्य् अन्ये सोमपा वै दिवौकसः। सर्वे ऽनुज्ञाताः प्रययुः पार्थिवेन; यथाजोषं तर्पिताः प्रीतिमन्तः।

tataḥ pītvā balabhit somam agryaṃ; ye cāpy anye somapā vai divaukasaḥ. sarve 'nujñātāḥ prayayuḥ pārthivena; yathājoṣaṃ tarpitāḥ prītimantaḥ.

ततो राजा जातरूपस्य राशीन्; पदे पदे कारयाम् आस हृष्टः। द्विजातिभ्यो विसृजन् भूरि वित्तं; रराज वित्तेश इवारिहन्ता।

tato rājā jātarūpasya rāśīn; pade pade kārayām āsa hṛṣṭaḥ. dvijātibhyo visṛjan bhūri vittaṃ; rarāja vitteśa ivārihantā.

ततो वित्तं विविधं संनिधाय; यथोत्साहं कारयित्वा च कोशम्। अनुज्ञातो गुरुणा संनिवृत्य; शशास गाम् अखिलां सागरान्ताम्।

tato vittaṃ vividhaṃ saṃnidhāya; yathotsāhaṃ kārayitvā ca kośam. anujñāto guruṇā saṃnivṛtya; śaśāsa gām akhilāṃ sāgarāntām.

एवंगुणः संबभूवेह राजा; यस्य क्रतौ तत् सुवर्णं प्रभूतम्। तत् त्वं समादाय नरेन्द्र वित्तं; यजस्व देवांस् तर्पयानो विधानैः।

evaṃguṇaḥ saṃbabhūveha rājā; yasya kratau tat suvarṇaṃ prabhūtam. tat tvaṃ samādāya narendra vittaṃ; yajasva devāṃs tarpayāno vidhānaiḥ.

वैशंपायन उवाच। ततो राजा पाण्डवो हृष्टरूपः; श्रुत्वा वाक्यं सत्यवत्याः सुतस्य। मनश् चक्रे तेन वित्तेन यष्टुं; ततो ऽमात्यैर् मन्त्रयाम् आस भूयः।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato rājā pāṇḍavo hṛṣṭarūpaḥ; śrutvā vākyaṃ satyavatyāḥ sutasya. manaś cakre tena vittena yaṣṭuṃ; tato 'mātyair mantrayām āsa bhūyaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents