महाभारत 14.9 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←आश्वमेधिक पर्व→

←अध्याय 9→

[mh-14-9] • 37 श्लोकाः

इन्द्र उवाच। कच्चित् सुखं स्वपिषि त्वं बृहस्पते; कच्चिन् मनोज्ञाः परिचारकास् ते। कच्चिद् देवानां सुखकामो ऽसि विप्र; कच्चिद् देवास् त्वां परिपालयन्ति।

indra uvāca. kaccit sukhaṃ svapiṣi tvaṃ bṛhaspate; kaccin manojñāḥ paricārakās te. kaccid devānāṃ sukhakāmo 'si vipra; kaccid devās tvāṃ paripālayanti.

बृहस्पतिर् उवाच। सुखं शये ऽहं शयने महेन्द्र; तथा मनोज्ञाः परिचारका मे। तथा देवानां सुखकामो ऽस्मि शक्र; देवाश् च मां सुभृशं पालयन्ति।

bṛhaspatir uvāca. sukhaṃ śaye 'haṃ śayane mahendra; tathā manojñāḥ paricārakā me. tathā devānāṃ sukhakāmo 'smi śakra; devāś ca māṃ subhṛśaṃ pālayanti.

इन्द्र उवाच। कुतो दुःखं मानसं देहजं वा; पाण्डुर् विवर्णश् च कुतस् त्वम् अद्य। आचक्ष्व मे तद् द्विज यावद् एतान्; निहन्मि सर्वांस् तव दुःखकर्तॄन्।

indra uvāca. kuto duḥkhaṃ mānasaṃ dehajaṃ vā; pāṇḍur vivarṇaś ca kutas tvam adya. ācakṣva me tad dvija yāvad etān; nihanmi sarvāṃs tava duḥkhakartṝn.

बृहस्पतिर् उवाच। मरुत्तम् आहुर् मघवन् यक्ष्यमाणं; महायज्ञेनोत्तमदक्षिणेन। तं संवर्तो याजयितेति मे श्रुतं; तद् इच्छामि न स तं याजयेत।

bṛhaspatir uvāca. maruttam āhur maghavan yakṣyamāṇaṃ; mahāyajñenottamadakṣiṇena. taṃ saṃvarto yājayiteti me śrutaṃ; tad icchāmi na sa taṃ yājayeta.

इन्द्र उवाच। सर्वान् कामान् अनुजातो ऽसि विप्र; यस् त्वं देवानां मन्त्रयसे पुरोधाः। उभौ च ते जन्ममृत्यू व्यतीतौ; किं संवर्तस् तव कर्ताद्य विप्र।

indra uvāca. sarvān kāmān anujāto 'si vipra; yas tvaṃ devānāṃ mantrayase purodhāḥ. ubhau ca te janmamṛtyū vyatītau; kiṃ saṃvartas tava kartādya vipra.

बृहस्पतिर् उवाच। देवैः सह त्वम् असुरान् संप्रणुद्य; जिघांससे ऽद्याप्य् उत सानुबन्धान्। यं यं समृद्धं पश्यसि तत्र तत्र; दुःखं सपत्नेषु समृद्धभावः।

bṛhaspatir uvāca. devaiḥ saha tvam asurān saṃpraṇudya; jighāṃsase 'dyāpy uta sānubandhān. yaṃ yaṃ samṛddhaṃ paśyasi tatra tatra; duḥkhaṃ sapatneṣu samṛddhabhāvaḥ.

अतो ऽस्मि देवेन्द्र विवर्णरूपः; सपत्नो मे वर्धते तन् निशम्य। सर्वोपायैर् मघवन् संनियच्छ; संवर्तं वा पार्थिवं वा मरुत्तम्।

ato 'smi devendra vivarṇarūpaḥ; sapatno me vardhate tan niśamya. sarvopāyair maghavan saṃniyaccha; saṃvartaṃ vā pārthivaṃ vā maruttam.

इन्द्र उवाच। एहि गच्छ प्रहितो जातवेदो; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते। अयं वै त्वा याजयिता बृहस्पतिस्; तथामरं चैव करिष्यतीति।

indra uvāca. ehi gaccha prahito jātavedo; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte. ayaṃ vai tvā yājayitā bṛhaspatis; tathāmaraṃ caiva kariṣyatīti.

अग्निर् उवाच। अयं गच्छामि तव शक्राद्य दूतो; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते। वाचं सत्यां पुरुहूतस्य कर्तुं; बृहस्पतेश् चापचितिं चिकीर्षुः।

agnir uvāca. ayaṃ gacchāmi tava śakrādya dūto; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte. vācaṃ satyāṃ puruhūtasya kartuṃ; bṛhaspateś cāpacitiṃ cikīrṣuḥ.

व्यास उवाच। ततः प्रायाद् धूमकेतुर् महात्मा; वनस्पतीन् वीरुधश् चावमृद्नन्। कामाद् धिमान्ते परिवर्तमानः; काष्ठातिगो मातरिश्वेव नर्दन्।

vyāsa uvāca. tataḥ prāyād dhūmaketur mahātmā; vanaspatīn vīrudhaś cāvamṛdnan. kāmād dhimānte parivartamānaḥ; kāṣṭhātigo mātariśveva nardan.

मरुत्त उवाच। आश्चर्यम् अद्य पश्यामि रूपिणं वह्निम् आगतम्। आसनं सलिलं पाद्यं गां चोपानय वै मुने।

marutta uvāca. āścaryam adya paśyāmi rūpiṇaṃ vahnim āgatam. āsanaṃ salilaṃ pādyaṃ gāṃ copānaya vai mune.

अग्निर् उवाच। आसनं सलिलं पाद्यं प्रतिनन्दामि ते ऽनघ। इन्द्रेण तु समादिष्टं विद्धि मां दूतम् आगतम्।

agnir uvāca. āsanaṃ salilaṃ pādyaṃ pratinandāmi te 'nagha. indreṇa tu samādiṣṭaṃ viddhi māṃ dūtam āgatam.

मरुत्त उवाच। कच्चिच् छ्रीमान् देवराजः सुखी च; कच्चिच् चास्मान् प्रीयते धूमकेतो। कच्चिद् देवाश् चास्य वशे यथावत्; तद् ब्रूहि त्वं मम कार्त्स्न्येन देव।

marutta uvāca. kaccic chrīmān devarājaḥ sukhī ca; kaccic cāsmān prīyate dhūmaketo. kaccid devāś cāsya vaśe yathāvat; tad brūhi tvaṃ mama kārtsnyena deva.

अग्निर् उवाच। शक्रो भृशं सुसुखी पार्थिवेन्द्र; प्रीतिं चेच्छत्य् अजरां वै त्वया सः। देवाश् च सर्वे वशगास् तस्य राजन्; संदेशं त्वं शृणु मे देवराज्ञः।

agnir uvāca. śakro bhṛśaṃ susukhī pārthivendra; prītiṃ cecchaty ajarāṃ vai tvayā saḥ. devāś ca sarve vaśagās tasya rājan; saṃdeśaṃ tvaṃ śṛṇu me devarājñaḥ.

यदर्थं मां प्राहिणोत् त्वत्सकाशं; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते। अयं गुरुर् याजयिता नृप त्वां; मर्त्यं सन्तम् अमरं त्वां करोतु।

yadarthaṃ māṃ prāhiṇot tvatsakāśaṃ; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte. ayaṃ gurur yājayitā nṛpa tvāṃ; martyaṃ santam amaraṃ tvāṃ karotu.

मरुत्त उवाच। संवर्तो ऽयं याजयिता द्विजो मे; बृहस्पतेर् अञ्जलिर् एष तस्य। नासौ देवं याजयित्वा महेन्द्रं; मर्त्यं सन्तं याजयन्न् अद्य शोभेत्।

marutta uvāca. saṃvarto 'yaṃ yājayitā dvijo me; bṛhaspater añjalir eṣa tasya. nāsau devaṃ yājayitvā mahendraṃ; martyaṃ santaṃ yājayann adya śobhet.

अग्निर् उवाच। ये वै लोका देवलोके महान्तः; संप्राप्स्यसे तान् देवराजप्रसादात्। त्वां चेद् असौ याजयेद् वै बृहस्पतिर्; नूनं स्वर्गं त्वं जयेः कीर्तियुक्तः।

agnir uvāca. ye vai lokā devaloke mahāntaḥ; saṃprāpsyase tān devarājaprasādāt. tvāṃ ced asau yājayed vai bṛhaspatir; nūnaṃ svargaṃ tvaṃ jayeḥ kīrtiyuktaḥ.

तथा लोका मानुषा ये च दिव्याः; प्रजापतेश् चापि ये वै महान्तः। ते ते जिता देवराज्यं च कृत्स्नं; बृहस्पतिश् चेद् याजयेत् त्वां नरेन्द्र।

tathā lokā mānuṣā ye ca divyāḥ; prajāpateś cāpi ye vai mahāntaḥ. te te jitā devarājyaṃ ca kṛtsnaṃ; bṛhaspatiś ced yājayet tvāṃ narendra.

संवर्त उवाच। मास्मान् एवं त्वं पुनर् आगाः कथं चिद्; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते। मा त्वां धक्ष्ये चक्षुषा दारुणेन; संक्रुद्धो ऽहं पावक तन् निबोध।

saṃvarta uvāca. māsmān evaṃ tvaṃ punar āgāḥ kathaṃ cid; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte. mā tvāṃ dhakṣye cakṣuṣā dāruṇena; saṃkruddho 'haṃ pāvaka tan nibodha.

व्यास उवाच। ततो देवान् अगमद् धूमकेतुर्; दाहाद् भीतो व्यथितो ऽश्वत्थपर्णवत्। तं वै दृष्ट्वा प्राह शक्रो महात्मा; बृहस्पतेः संनिधौ हव्यवाहम्।

vyāsa uvāca. tato devān agamad dhūmaketur; dāhād bhīto vyathito 'śvatthaparṇavat. taṃ vai dṛṣṭvā prāha śakro mahātmā; bṛhaspateḥ saṃnidhau havyavāham.

यत् त्वं गतः प्रहितो जातवेदो; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते। तत् किं प्राह स नृपो यक्ष्यमाणः; कच्चिद् वचः प्रतिगृह्णाति तच् च।

yat tvaṃ gataḥ prahito jātavedo; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte. tat kiṃ prāha sa nṛpo yakṣyamāṇaḥ; kaccid vacaḥ pratigṛhṇāti tac ca.

अग्निर् उवाच। न ते वाचं रोचयते मरुत्तो; बृहस्पतेर् अञ्जलिं प्राहिणोत् सः। संवर्तो मां याजयितेत्य् अभीक्ष्णं; पुनः पुनः स मया प्रोच्यमानः।

agnir uvāca. na te vācaṃ rocayate marutto; bṛhaspater añjaliṃ prāhiṇot saḥ. saṃvarto māṃ yājayitety abhīkṣṇaṃ; punaḥ punaḥ sa mayā procyamānaḥ.

उवाचेदं मानुषा ये च दिव्याः; प्रजापतेर् ये च लोका महान्तः। तांश् चेल् लभेयं संविदं तेन कृत्वा; तथापि नेच्छेयम् इति प्रतीतः।

uvācedaṃ mānuṣā ye ca divyāḥ; prajāpater ye ca lokā mahāntaḥ. tāṃś cel labheyaṃ saṃvidaṃ tena kṛtvā; tathāpi neccheyam iti pratītaḥ.

इन्द्र उवाच। पुनर् भवान् पार्थिवं तं समेत्य; वाक्यं मदीयं प्रापय स्वार्थयुक्तम्। पुनर् यद्य् उक्तो न करिष्यते वचस्; ततो वज्रं संप्रहर्तास्मि तस्मै।

indra uvāca. punar bhavān pārthivaṃ taṃ sametya; vākyaṃ madīyaṃ prāpaya svārthayuktam. punar yady ukto na kariṣyate vacas; tato vajraṃ saṃprahartāsmi tasmai.

अग्निर् उवाच। गन्धर्वराड् यात्व् अयं तत्र दूतो; बिभेम्य् अहं वासव तत्र गन्तुम्। संरब्धो माम् अब्रवीत् तीक्ष्णरोषः; संवर्तो वाक्यं चरितब्रह्मचर्यः।

agnir uvāca. gandharvarāḍ yātv ayaṃ tatra dūto; bibhemy ahaṃ vāsava tatra gantum. saṃrabdho mām abravīt tīkṣṇaroṣaḥ; saṃvarto vākyaṃ caritabrahmacaryaḥ.

यद्य् आगच्छेः पुनर् एवं कथं चिद्; बृहस्पतिं परिदातुं मरुत्ते। दहेयं त्वां चक्षुषा दारुणेन; संक्रुद्ध इत्य् एतद् अवैहि शक्र।

yady āgaccheḥ punar evaṃ kathaṃ cid; bṛhaspatiṃ paridātuṃ marutte. daheyaṃ tvāṃ cakṣuṣā dāruṇena; saṃkruddha ity etad avaihi śakra.

इन्द्र उवाच। त्वम् एवान्यान् दहसे जातवेदो; न हि त्वद् अन्यो विद्यते भस्मकर्ता। त्वत्संस्पर्शात् सर्वलोको बिभेत्य्; अश्रद्धेयं वदसे हव्यवाह।

indra uvāca. tvam evānyān dahase jātavedo; na hi tvad anyo vidyate bhasmakartā. tvatsaṃsparśāt sarvaloko bibhety; aśraddheyaṃ vadase havyavāha.

अग्निर् उवाच। दिवं देवेन्द्र पृथिवीं चैव सर्वां; संवेष्टयेस् त्वं स्वबलेनैव शक्र। एवंविधस्येह सतस् तवासौ; कथं वृत्रस् त्रिदिवं प्राग् जहार।

agnir uvāca. divaṃ devendra pṛthivīṃ caiva sarvāṃ; saṃveṣṭayes tvaṃ svabalenaiva śakra. evaṃvidhasyeha satas tavāsau; kathaṃ vṛtras tridivaṃ prāg jahāra.

इन्द्र उवाच। न चण्डिका जङ्गमा नो करेणुर्; न वारिसोमं प्रपिबामि वह्ने। न दुर्बले वै विसृजामि वज्रं; को मे ऽसुखाय प्रहरेन् मनुष्यः।

indra uvāca. na caṇḍikā jaṅgamā no kareṇur; na vārisomaṃ prapibāmi vahne. na durbale vai visṛjāmi vajraṃ; ko me 'sukhāya praharen manuṣyaḥ.

प्रव्राजयेयं कालकेयान् पृथिव्याम्; अपाकर्षं दानवान् अन्तरिक्षात्। दिवः प्रह्रादम् अवसानम् आनयं; को मे ऽसुखाय प्रहरेत मर्त्यः।

pravrājayeyaṃ kālakeyān pṛthivyām; apākarṣaṃ dānavān antarikṣāt. divaḥ prahrādam avasānam ānayaṃ; ko me 'sukhāya prahareta martyaḥ.

अग्निर् उवाच। यत्र शर्यातिं च्यवनो याजयिष्यन्; सहाश्विभ्यां सोमम् अगृह्णद् एकः। तं त्वं क्रुद्धः प्रत्यषेधीः पुरस्ताच्; छर्यातियज्ञं स्मर तं महेन्द्र।

agnir uvāca. yatra śaryātiṃ cyavano yājayiṣyan; sahāśvibhyāṃ somam agṛhṇad ekaḥ. taṃ tvaṃ kruddhaḥ pratyaṣedhīḥ purastāc; charyātiyajñaṃ smara taṃ mahendra.

वज्रं गृहीत्वा च पुरंदर त्वं; संप्राहार्षीश् च्यवनस्यातिघोरम्। स ते विप्रः सह वज्रेण बाहुम्; अपागृह्णात् तपसा जातमन्युः।

vajraṃ gṛhītvā ca puraṃdara tvaṃ; saṃprāhārṣīś cyavanasyātighoram. sa te vipraḥ saha vajreṇa bāhum; apāgṛhṇāt tapasā jātamanyuḥ.

ततो रोषात् सर्वतो घोररूपं; सपत्नं ते जनयाम् आस भूयः। मदं नामासुरं विश्वरूपं; यं त्वं दृष्ट्वा चक्षुषी संन्यमीलः।

tato roṣāt sarvato ghorarūpaṃ; sapatnaṃ te janayām āsa bhūyaḥ. madaṃ nāmāsuraṃ viśvarūpaṃ; yaṃ tvaṃ dṛṣṭvā cakṣuṣī saṃnyamīlaḥ.

हनुर् एका जगतीस्था तथैका; दिवं गता महतो दानवस्य। सहस्रं दन्तानां शतयोजनानां; सुतीक्ष्णानां घोररूपं बभूव।

hanur ekā jagatīsthā tathaikā; divaṃ gatā mahato dānavasya. sahasraṃ dantānāṃ śatayojanānāṃ; sutīkṣṇānāṃ ghorarūpaṃ babhūva.

वृत्ताः स्थूला रजतस्तम्भवर्णा; दंष्ट्राश् चतस्रो द्वे शते योजनानाम्। स त्वां दन्तान् विदशन्न् अभ्यधावज्; जिघांसया शूलम् उद्यम्य घोरम्।

vṛttāḥ sthūlā rajatastambhavarṇā; daṃṣṭrāś catasro dve śate yojanānām. sa tvāṃ dantān vidaśann abhyadhāvaj; jighāṃsayā śūlam udyamya ghoram.

अपश्यस् त्वं तं तदा घोररूपं; सर्वे त्व् अन्ये ददृशुर् दर्शनीयम्। यस्माद् भीतः प्राञ्जलिस् त्वं महर्षिम्; आगच्छेथाः शरणं दानवघ्न।

apaśyas tvaṃ taṃ tadā ghorarūpaṃ; sarve tv anye dadṛśur darśanīyam. yasmād bhītaḥ prāñjalis tvaṃ maharṣim; āgacchethāḥ śaraṇaṃ dānavaghna.

क्षत्राद् एवं ब्रह्मबलं गरीयो; न ब्रह्मतः किं चिद् अन्यद् गरीयः। सो ऽहं जानन् ब्रह्मतेजो यथावन्; न संवर्तं गन्तुम् इच्छामि शक्र।

kṣatrād evaṃ brahmabalaṃ garīyo; na brahmataḥ kiṃ cid anyad garīyaḥ. so 'haṃ jānan brahmatejo yathāvan; na saṃvartaṃ gantum icchāmi śakra.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents