महाभारत 13.99 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 99→

[mh-13-99] • 33 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। आरामाणां तडागानां यत् फलं कुरुनन्दन। तद् अहं श्रोतुम् इच्छामि त्वत्तो ऽद्य भरतर्षभ।

yudhiṣṭhira uvāca. ārāmāṇāṃ taḍāgānāṃ yat phalaṃ kurunandana. tad ahaṃ śrotum icchāmi tvatto 'dya bharatarṣabha.

भीष्म उवाच। सुप्रदर्शा वनवती चित्रधातुविभूषिता। उपेता सर्वबीजैश् च श्रेष्ठा भूमिर् इहोच्यते।

bhīṣma uvāca. supradarśā vanavatī citradhātuvibhūṣitā. upetā sarvabījaiś ca śreṣṭhā bhūmir ihocyate.

तस्याः क्षेत्रविशेषं च तडागानां निवेशनम्। औदकानि च सर्वाणि प्रवक्ष्याम्य् अनुपूर्वशः।

tasyāḥ kṣetraviśeṣaṃ ca taḍāgānāṃ niveśanam. audakāni ca sarvāṇi pravakṣyāmy anupūrvaśaḥ.

तडागानां च वक्ष्यामि कृतानां चापि ये गुणाः। त्रिषु लोकेषु सर्वत्र पूजितो यस् तडागवान्।

taḍāgānāṃ ca vakṣyāmi kṛtānāṃ cāpi ye guṇāḥ. triṣu lokeṣu sarvatra pūjito yas taḍāgavān.

अथ वा मित्रसदनं मैत्रं मित्रविवर्धनम्। कीर्तिसंजननं श्रेष्ठं तडागानां निवेशनम्।

atha vā mitrasadanaṃ maitraṃ mitravivardhanam. kīrtisaṃjananaṃ śreṣṭhaṃ taḍāgānāṃ niveśanam.

धर्मस्यार्थस्य कामस्य फलम् आहुर् मनीषिणः। तडागं सुकृतं देशे क्षेत्रम् एव महाश्रयम्।

dharmasyārthasya kāmasya phalam āhur manīṣiṇaḥ. taḍāgaṃ sukṛtaṃ deśe kṣetram eva mahāśrayam.

चतुर्विधानां भूतानां तडागम् उपलक्षयेत्। तडागानि च सर्वाणि दिशन्ति श्रियम् उत्तमाम्।

caturvidhānāṃ bhūtānāṃ taḍāgam upalakṣayet. taḍāgāni ca sarvāṇi diśanti śriyam uttamām.

देवा मनुष्या गन्धर्वाः पितरोरगराक्षसाः। स्थावराणि च भूतानि संश्रयन्ति जलाशयम्।

devā manuṣyā gandharvāḥ pitaroragarākṣasāḥ. sthāvarāṇi ca bhūtāni saṃśrayanti jalāśayam.

तस्मात् तांस् ते प्रवक्ष्यामि तडागे ये गुणाः स्मृताः। या च तत्र फलावाप्तिर् ऋषिभिः समुदाहृता।

tasmāt tāṃs te pravakṣyāmi taḍāge ye guṇāḥ smṛtāḥ. yā ca tatra phalāvāptir ṛṣibhiḥ samudāhṛtā.

वर्षमात्रे तडागे तु सलिलं यस्य तिष्ठति। अग्निहोत्रफलं तस्य फलम् आहुर् मनीषिणः।

varṣamātre taḍāge tu salilaṃ yasya tiṣṭhati. agnihotraphalaṃ tasya phalam āhur manīṣiṇaḥ.

शरत्काले तु सलिलं तडागे यस्य तिष्ठति। गोसहस्रस्य स प्रेत्य लभते फलम् उत्तमम्।

śaratkāle tu salilaṃ taḍāge yasya tiṣṭhati. gosahasrasya sa pretya labhate phalam uttamam.

हेमन्तकाले सलिलं तडागे यस्य तिष्ठति। स वै बहुसुवर्णस्य यज्ञस्य लभते फलम्।

hemantakāle salilaṃ taḍāge yasya tiṣṭhati. sa vai bahusuvarṇasya yajñasya labhate phalam.

यस्य वै शैशिरे काले तडागे सलिलं भवेत्। अग्निष्टोमस्य यज्ञस्य फलम् आहुर् मनीषिणः।

yasya vai śaiśire kāle taḍāge salilaṃ bhavet. agniṣṭomasya yajñasya phalam āhur manīṣiṇaḥ.

तडागं सुकृतं यस्य वसन्ते तु महाश्रयम्। वसन्तकाले पानीयं तडागे यस्य तिष्ठति। अतिरात्रस्य यज्ञस्य फलं स समुपाश्नुते।

taḍāgaṃ sukṛtaṃ yasya vasante tu mahāśrayam. vasantakāle pānīyaṃ taḍāge yasya tiṣṭhati. atirātrasya yajñasya phalaṃ sa samupāśnute.

निदाघकाले पानीयं तडागे यस्य तिष्ठति। वाजपेयसमं तस्य फलं वै मुनयो विदुः।

nidāghakāle pānīyaṃ taḍāge yasya tiṣṭhati. vājapeyasamaṃ tasya phalaṃ vai munayo viduḥ.

स कुलं तारयेत् सर्वं यस्य खाते जलाशये। गावः पिबन्ति पानीयं साधवश् च नराः सदा।

sa kulaṃ tārayet sarvaṃ yasya khāte jalāśaye. gāvaḥ pibanti pānīyaṃ sādhavaś ca narāḥ sadā.

तडागे यस्य गावस् तु पिबन्ति तृषिता जलम्। मृगपक्षिमनुष्याश् च सो ऽश्वमेधफलं लभेत्।

taḍāge yasya gāvas tu pibanti tṛṣitā jalam. mṛgapakṣimanuṣyāś ca so 'śvamedhaphalaṃ labhet.

यत् पिबन्ति जलं तत्र स्नायन्ते विश्रमन्ति च। तडागदस्य तत् सर्वं प्रेत्यानन्त्याय कल्पते।

yat pibanti jalaṃ tatra snāyante viśramanti ca. taḍāgadasya tat sarvaṃ pretyānantyāya kalpate.

दुर्लभं सलिलं तात विशेषेण परत्र वै। पानीयस्य प्रदानेन प्रीतिर् भवति शाश्वती।

durlabhaṃ salilaṃ tāta viśeṣeṇa paratra vai. pānīyasya pradānena prītir bhavati śāśvatī.

तिलान् ददत पानीयं दीपान् ददत जाग्रत। ज्ञातिभिः सह मोदध्वम् एतत् प्रेतेषु दुर्लभम्।

tilān dadata pānīyaṃ dīpān dadata jāgrata. jñātibhiḥ saha modadhvam etat preteṣu durlabham.

सर्वदानैर् गुरुतरं सर्वदानैर् विशिष्यते। पानीयं नरशार्दूल तस्माद् दातव्यम् एव हि।

sarvadānair gurutaraṃ sarvadānair viśiṣyate. pānīyaṃ naraśārdūla tasmād dātavyam eva hi.

एवम् एतत् तडागेषु कीर्तितं फलम् उत्तमम्। एकाहम् अपि कौन्तेय भूमिस्थम् उदकं कुरु। कुलं तारयते जन्म सप्त सप्त च सप्त च। अत ऊर्ध्वं प्रवक्ष्यामि वृक्षाणाम् अपि रोपणे।

evam etat taḍāgeṣu kīrtitaṃ phalam uttamam. ekāham api kaunteya bhūmistham udakaṃ kuru. kulaṃ tārayate janma sapta sapta ca sapta ca. ata ūrdhvaṃ pravakṣyāmi vṛkṣāṇām api ropaṇe.

स्थावराणां च भूतानां जातयः षट् प्रकीर्तिताः। वृक्षगुल्मलतावल्ल्यस् त्वक्सारास् तृणजातयः।

sthāvarāṇāṃ ca bhūtānāṃ jātayaḥ ṣaṭ prakīrtitāḥ. vṛkṣagulmalatāvallyas tvaksārās tṛṇajātayaḥ.

एता जात्यस् तु वृक्षाणां तेषां रोपे गुणास् त्व् इमे। पनसाम्रादयो वृक्षा गुल्मा मन्दारपूर्वकाः। नागिका मरिचा वल्ल्यो मालतीत्यादिका लताः। वेणुक्रमुकत्वक्साराः सस्यानि तृणजातयः। सस्यानि रोपणाद् एषां तृप्तिर् भवति शाश्वती। कीर्तिश् च मानुषे लोके प्रेत्य चैव फलं शुभम्।

etā jātyas tu vṛkṣāṇāṃ teṣāṃ rope guṇās tv ime. panasāmrādayo vṛkṣā gulmā mandārapūrvakāḥ. nāgikā maricā vallyo mālatītyādikā latāḥ. veṇukramukatvaksārāḥ sasyāni tṛṇajātayaḥ. sasyāni ropaṇād eṣāṃ tṛptir bhavati śāśvatī. kīrtiś ca mānuṣe loke pretya caiva phalaṃ śubham.

लभते नाम लोके च पितृभिश् च महीयते। देवलोकगतस्यापि नाम तस्य न नश्यति।

labhate nāma loke ca pitṛbhiś ca mahīyate. devalokagatasyāpi nāma tasya na naśyati.

अतीतानागते चोभे पितृवंशं च भारत। शतावराञ् शतपरान् मातापितृपितामहान्। तारयेद् वृक्षरोपी च तस्माद् वृक्षान् प्ररोपयेत्। रोपयित्वा तु यो वृक्षान् काले शुश्रूषते नगान्।

atītānāgate cobhe pitṛvaṃśaṃ ca bhārata. śatāvarāñ śataparān mātāpitṛpitāmahān. tārayed vṛkṣaropī ca tasmād vṛkṣān praropayet. ropayitvā tu yo vṛkṣān kāle śuśrūṣate nagān.

तस्य पुत्रा भवन्त्य् एते पादपा नात्र संशयः। परलोकगतः स्वर्गं लोकांश् चाप्नोति सो ऽव्ययान्।

tasya putrā bhavanty ete pādapā nātra saṃśayaḥ. paralokagataḥ svargaṃ lokāṃś cāpnoti so 'vyayān.

पुष्पैः सुरगणान् वृक्षाः फलैश् चापि तथा पितॄन्। छायया चातिथींस् तात पूजयन्ति महीरुहाः। पूजयन्ति क्षितिरुहाश् छायया ह्य् अतिथीन् सदा।

puṣpaiḥ suragaṇān vṛkṣāḥ phalaiś cāpi tathā pitṝn. chāyayā cātithīṃs tāta pūjayanti mahīruhāḥ. pūjayanti kṣitiruhāś chāyayā hy atithīn sadā.

किंनरोरगरक्षांसि देवगन्धर्वमानवाः। तथा ऋषिगणाश् चैव संश्रयन्ति महीरुहान्।

kiṃnaroragarakṣāṃsi devagandharvamānavāḥ. tathā ṛṣigaṇāś caiva saṃśrayanti mahīruhān.

पुष्पिताः फलवन्तश् च तर्पयन्तीह मानवान्। वृक्षदं पुत्रवद् वृक्षास् तारयन्ति परत्र च।

puṣpitāḥ phalavantaś ca tarpayantīha mānavān. vṛkṣadaṃ putravad vṛkṣās tārayanti paratra ca.

तस्मात् तडागे वृक्षा वै रोप्याः श्रेयोर्थिना सदा। पुत्रवत् परिपाल्याश् च पुत्रास् ते धर्मतः स्मृताः।

tasmāt taḍāge vṛkṣā vai ropyāḥ śreyorthinā sadā. putravat paripālyāś ca putrās te dharmataḥ smṛtāḥ.

तडागकृद् वृक्षरोपी इष्टयज्ञश् च यो द्विजः। एते स्वर्गे महीयन्ते ये चान्ये सत्यवादिनः।

taḍāgakṛd vṛkṣaropī iṣṭayajñaś ca yo dvijaḥ. ete svarge mahīyante ye cānye satyavādinaḥ.

तस्मात् तडागं कुर्वीत आरामांश् चैव रोपयेत्। यजेच् च विविधैर् यज्ञैः सत्यं च सततं वदेत्।

tasmāt taḍāgaṃ kurvīta ārāmāṃś caiva ropayet. yajec ca vividhair yajñaiḥ satyaṃ ca satataṃ vadet.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...