महाभारत 13.100 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 100→

[mh-13-100] • 25 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। गार्हस्थ्यं धर्मम् अखिलं प्रब्रूहि भरतर्षभ। ऋद्धिम् आप्नोति किं कृत्वा मनुष्य इह पार्थिव।

yudhiṣṭhira uvāca. gārhasthyaṃ dharmam akhilaṃ prabrūhi bharatarṣabha. ṛddhim āpnoti kiṃ kṛtvā manuṣya iha pārthiva.

भीष्म उवाच। अत्र ते वर्तयिष्यामि पुरावृत्तं जनाधिप। वासुदेवस्य संवादं पृथिव्याश् चैव भारत।

bhīṣma uvāca. atra te vartayiṣyāmi purāvṛttaṃ janādhipa. vāsudevasya saṃvādaṃ pṛthivyāś caiva bhārata.

संस्तूय पृथिवीं देवीं वासुदेवः प्रतापवान्। पप्रच्छ भरतश्रेष्ठ यद् एतत् पृच्छसे ऽद्य माम्।

saṃstūya pṛthivīṃ devīṃ vāsudevaḥ pratāpavān. papraccha bharataśreṣṭha yad etat pṛcchase 'dya mām.

वासुदेव उवाच। गार्हस्थ्यं धर्मम् आश्रित्य मया वा मद्विधेन वा। किम् अवश्यं धरे कार्यं किं वा कृत्वा सुखी भवेत्।

vāsudeva uvāca. gārhasthyaṃ dharmam āśritya mayā vā madvidhena vā. kim avaśyaṃ dhare kāryaṃ kiṃ vā kṛtvā sukhī bhavet.

पृथिव्य् उवाच। ऋषयः पितरो देवा मनुष्याश् चैव माधव। इज्याश् चैवार्चनीयाश् च यथा चैवं निबोध मे।

pṛthivy uvāca. ṛṣayaḥ pitaro devā manuṣyāś caiva mādhava. ijyāś caivārcanīyāś ca yathā caivaṃ nibodha me.

सदा यज्ञेन देवांश् च आतिथ्येन च मानवान्। छन्दतश् च यथानित्यम् अर्हान् युञ्जीत नित्यशः। तेन ह्य् ऋषिगणाः प्रीता भवन्ति मधुसूदन।

sadā yajñena devāṃś ca ātithyena ca mānavān. chandataś ca yathānityam arhān yuñjīta nityaśaḥ. tena hy ṛṣigaṇāḥ prītā bhavanti madhusūdana.

नित्यम् अग्निं परिचरेद् अभुक्त्वा बलिकर्म च। कुर्यात् तथैव देवा वै प्रीयन्ते मधुसूदन।

nityam agniṃ paricared abhuktvā balikarma ca. kuryāt tathaiva devā vai prīyante madhusūdana.

कुर्याद् अहरहः श्राद्धम् अन्नाद्येनोदकेन वा। पयोमूलफलैर् वापि पितॄणां प्रीतिम् आहरन्।

kuryād aharahaḥ śrāddham annādyenodakena vā. payomūlaphalair vāpi pitṝṇāṃ prītim āharan.

सिद्धान्नाद् वैश्वदेवं वै कुर्याद् अग्नौ यथाविधि। अग्नीषोमं वैश्वदेवं धान्वन्तर्यम् अनन्तरम्।

siddhānnād vaiśvadevaṃ vai kuryād agnau yathāvidhi. agnīṣomaṃ vaiśvadevaṃ dhānvantaryam anantaram.

प्रजानां पतये चैव पृथग् घोमो विधीयते। तथैव चानुपूर्व्येण बलिकर्म प्रयोजयेत्।

prajānāṃ pataye caiva pṛthag ghomo vidhīyate. tathaiva cānupūrvyeṇa balikarma prayojayet.

दक्षिणायां यमायेह प्रतीच्यां वरुणाय च। सोमाय चाप्य् उदीच्यां वै वास्तुमध्ये द्विजातये।

dakṣiṇāyāṃ yamāyeha pratīcyāṃ varuṇāya ca. somāya cāpy udīcyāṃ vai vāstumadhye dvijātaye.

धन्वन्तरेः प्राग् उदीच्यां प्राच्यां शक्राय माधव। मनोर् वै इति च प्राहुर् बलिं द्वारे गृहस्य वै। मरुद्भ्यो देवताभ्यश् च बलिम् अन्तर्गृहे हरेत्।

dhanvantareḥ prāg udīcyāṃ prācyāṃ śakrāya mādhava. manor vai iti ca prāhur baliṃ dvāre gṛhasya vai. marudbhyo devatābhyaś ca balim antargṛhe haret.

तथैव विश्वेदेवेभ्यो बलिम् आकाशतो हरेत्। निशाचरेभ्यो भूतेभ्यो बलिं नक्तं तथा हरेत्।

tathaiva viśvedevebhyo balim ākāśato haret. niśācarebhyo bhūtebhyo baliṃ naktaṃ tathā haret.

एवं कृत्वा बलिं सम्यग् दद्याद् भिक्षां द्विजातये। अलाभे ब्राह्मणस्याग्नाव् अग्रम् उत्क्षिप्य निक्षिपेत्।

evaṃ kṛtvā baliṃ samyag dadyād bhikṣāṃ dvijātaye. alābhe brāhmaṇasyāgnāv agram utkṣipya nikṣipet.

यदा श्राद्धं पितृभ्यश् च दातुम् इच्छेत मानवः। तदा पश्चात् प्रकुर्वीत निवृत्ते श्राद्धकर्मणि।

yadā śrāddhaṃ pitṛbhyaś ca dātum iccheta mānavaḥ. tadā paścāt prakurvīta nivṛtte śrāddhakarmaṇi.

पितॄन् संतर्पयित्वा तु बलिं कुर्याद् विधानतः। वैश्वदेवं ततः कुर्यात् पश्चाद् ब्राह्मणवाचनम्।

pitṝn saṃtarpayitvā tu baliṃ kuryād vidhānataḥ. vaiśvadevaṃ tataḥ kuryāt paścād brāhmaṇavācanam.

ततो ऽन्नेनावशेषेण भोजयेद् अतिथीन् अपि। अर्चापूर्वं महाराज ततः प्रीणाति मानुषान्।

tato 'nnenāvaśeṣeṇa bhojayed atithīn api. arcāpūrvaṃ mahārāja tataḥ prīṇāti mānuṣān.

अनित्यं हि स्थितो यस्मात् तस्माद् अतिथिर् उच्यते।

anityaṃ hi sthito yasmāt tasmād atithir ucyate.

आचार्यस्य पितुश् चैव सख्युर् आप्तस्य चातिथेः। इदम् अस्ति गृहे मह्यम् इति नित्यं निवेदयेत्।

ācāryasya pituś caiva sakhyur āptasya cātitheḥ. idam asti gṛhe mahyam iti nityaṃ nivedayet.

ते यद् वदेयुस् तत् कुर्याद् इति धर्मो विधीयते। गृहस्थः पुरुषः कृष्ण शिष्टाशी च सदा भवेत्।

te yad vadeyus tat kuryād iti dharmo vidhīyate. gṛhasthaḥ puruṣaḥ kṛṣṇa śiṣṭāśī ca sadā bhavet.

राजर्त्विजं स्नातकं च गुरुं श्वशुरम् एव च। अर्चयेन् मधुपर्केण परिसंवत्सरोषितान्।

rājartvijaṃ snātakaṃ ca guruṃ śvaśuram eva ca. arcayen madhuparkeṇa parisaṃvatsaroṣitān.

श्वभ्यश् च श्वपचेभ्यश् च वयोभ्यश् चावपेद् भुवि। वैश्वदेवं हि नामैतत् सायंप्रातर् विधीयते।

śvabhyaś ca śvapacebhyaś ca vayobhyaś cāvaped bhuvi. vaiśvadevaṃ hi nāmaitat sāyaṃprātar vidhīyate.

एतांस् तु धर्मान् गार्हस्थान् यः कुर्याद् अनसूयकः। स इहर्द्धिं परां प्राप्य प्रेत्य नाके महीयते।

etāṃs tu dharmān gārhasthān yaḥ kuryād anasūyakaḥ. sa iharddhiṃ parāṃ prāpya pretya nāke mahīyate.

भीष्म उवाच। इति भूमेर् वचः श्रुत्वा वासुदेवः प्रतापवान्। तथा चकार सततं त्वम् अप्य् एवं समाचर।

bhīṣma uvāca. iti bhūmer vacaḥ śrutvā vāsudevaḥ pratāpavān. tathā cakāra satataṃ tvam apy evaṃ samācara.

एवं गृहस्थधर्मं त्वं चेतयानो नराधिप। इहलोके यशः प्राप्य प्रेत्य स्वर्गम् अवाप्स्यसि।

evaṃ gṛhasthadharmaṃ tvaṃ cetayāno narādhipa. ihaloke yaśaḥ prāpya pretya svargam avāpsyasi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...