महाभारत 13.95 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 95→

[mh-13-95] • 86 श्लोकाः

भीष्म उवाच। अथात्रिप्रमुखा राजन् वने तस्मिन् महर्षयः। व्यचरन् भक्षयन्तो वै मूलानि च फलानि च।

bhīṣma uvāca. athātripramukhā rājan vane tasmin maharṣayaḥ. vyacaran bhakṣayanto vai mūlāni ca phalāni ca.

अथापश्यन् सुपीनांसपाणिपादमुखोदरम्। परिव्रजन्तं स्थूलाङ्गं परिव्राजं शुनःसखम्।

athāpaśyan supīnāṃsapāṇipādamukhodaram. parivrajantaṃ sthūlāṅgaṃ parivrājaṃ śunaḥsakham.

अरुन्धती तु तं दृष्ट्वा सर्वाङ्गोपचितं शुभा। भवितारो भवन्तो वै नैवम् इत्य् अब्रवीद् ऋषीन्।

arundhatī tu taṃ dṛṣṭvā sarvāṅgopacitaṃ śubhā. bhavitāro bhavanto vai naivam ity abravīd ṛṣīn.

वसिष्ठ उवाच। नैतस्येह यथास्माकम् अग्निहोत्रम् अनिर्हुतम्। सायं प्रातश् च होतव्यं तेन पीवाञ् शुनःसखः।

vasiṣṭha uvāca. naitasyeha yathāsmākam agnihotram anirhutam. sāyaṃ prātaś ca hotavyaṃ tena pīvāñ śunaḥsakhaḥ.

अत्रिर् उवाच। नैतस्येह यथास्माकं क्षुधा वीर्यं समाहतम्। कृच्छ्राधीतं प्रनष्टं च तेन पीवाञ् शुनःसखः।

atrir uvāca. naitasyeha yathāsmākaṃ kṣudhā vīryaṃ samāhatam. kṛcchrādhītaṃ pranaṣṭaṃ ca tena pīvāñ śunaḥsakhaḥ.

विश्वामित्र उवाच। नैतस्येह यथास्माकं शश्वच् छास्त्रं जरद्गवः। अलसः क्षुत्परो मूर्खस् तेन पीवाञ् शुनःसखः।

viśvāmitra uvāca. naitasyeha yathāsmākaṃ śaśvac chāstraṃ jaradgavaḥ. alasaḥ kṣutparo mūrkhas tena pīvāñ śunaḥsakhaḥ.

जमदग्निर् उवाच। नैतस्येह यथास्माकं भक्तम् इन्धनम् एव च। संचिन्त्य वार्षिकं किं चित् तेन पीवाञ् शुनःसखः।

jamadagnir uvāca. naitasyeha yathāsmākaṃ bhaktam indhanam eva ca. saṃcintya vārṣikaṃ kiṃ cit tena pīvāñ śunaḥsakhaḥ.

कश्यप उवाच। नैतस्येह यथास्माकं चत्वारश् च सहोदराः। देहि देहीति भिक्षन्ति तेन पीवाञ् शुनःसखः।

kaśyapa uvāca. naitasyeha yathāsmākaṃ catvāraś ca sahodarāḥ. dehi dehīti bhikṣanti tena pīvāñ śunaḥsakhaḥ.

भरद्वाज उवाच। नैतस्येह यथास्माकं ब्रह्मबन्धोर् अचेतसः। शोको भार्यापवादेन तेन पीवाञ् शुनःसखः।

bharadvāja uvāca. naitasyeha yathāsmākaṃ brahmabandhor acetasaḥ. śoko bhāryāpavādena tena pīvāñ śunaḥsakhaḥ.

गौतम उवाच। नैतस्येह यथास्माकं त्रिकौशेयं हि राङ्कवम्। एकैकं वै त्रिवार्षीयं तेन पीवाञ् शुनःसखः।

gautama uvāca. naitasyeha yathāsmākaṃ trikauśeyaṃ hi rāṅkavam. ekaikaṃ vai trivārṣīyaṃ tena pīvāñ śunaḥsakhaḥ.

भीष्म उवाच। अथ दृष्ट्वा परिव्राट् स तान् महर्षीञ् शुनःसखः। अभिगम्य यथान्यायं पाणिस्पर्शम् अथाचरत्।

bhīṣma uvāca. atha dṛṣṭvā parivrāṭ sa tān maharṣīñ śunaḥsakhaḥ. abhigamya yathānyāyaṃ pāṇisparśam athācarat.

परिचर्यां वने तां तु क्षुत्प्रतीघातकारिकाम्। अन्योन्येन निवेद्याथ प्रातिष्ठन्त सहैव ते।

paricaryāṃ vane tāṃ tu kṣutpratīghātakārikām. anyonyena nivedyātha prātiṣṭhanta sahaiva te.

एकनिश्चयकार्याश् च व्यचरन्त वनानि ते। आददानाः समुद्धृत्य मूलानि च फलानि च।

ekaniścayakāryāś ca vyacaranta vanāni te. ādadānāḥ samuddhṛtya mūlāni ca phalāni ca.

कदा चिद् विचरन्तस् ते वृक्षैर् अविरलैर् वृताम्। शुचिवारिप्रसन्नोदां ददृशुः पद्मिनीं शुभाम्।

kadā cid vicarantas te vṛkṣair aviralair vṛtām. śucivāriprasannodāṃ dadṛśuḥ padminīṃ śubhām.

बालादित्यवपुःप्रख्यैः पुष्करैर् उपशोभिताम्। वैदूर्यवर्णसदृशैः पद्मपत्रैर् अथावृताम्।

bālādityavapuḥprakhyaiḥ puṣkarair upaśobhitām. vaidūryavarṇasadṛśaiḥ padmapatrair athāvṛtām.

नानाविधैश् च विहगैर् जलप्रकरसेविभिः। एकद्वाराम् अनादेयां सूपतीर्थाम् अकर्दमाम्।

nānāvidhaiś ca vihagair jalaprakarasevibhiḥ. ekadvārām anādeyāṃ sūpatīrthām akardamām.

वृषादर्भिप्रयुक्ता तु कृत्या विकृतदर्शना। यातुधानीति विख्याता पद्मिनीं ताम् अरक्षत।

vṛṣādarbhiprayuktā tu kṛtyā vikṛtadarśanā. yātudhānīti vikhyātā padminīṃ tām arakṣata.

शुनःसखसहायास् तु बिसार्थं ते महर्षयः। पद्मिनीम् अभिजग्मुस् ते सर्वे कृत्याभिरक्षिताम्।

śunaḥsakhasahāyās tu bisārthaṃ te maharṣayaḥ. padminīm abhijagmus te sarve kṛtyābhirakṣitām.

ततस् ते यातुधानीं तां दृष्ट्वा विकृतदर्शनाम्। स्थितां कमलिनीतीरे कृत्याम् ऊचुर् महर्षयः।

tatas te yātudhānīṃ tāṃ dṛṣṭvā vikṛtadarśanām. sthitāṃ kamalinītīre kṛtyām ūcur maharṣayaḥ.

एका तिष्ठसि का नु त्वं कस्यार्थे किं प्रयोजनम्। पद्मिनीतीरम् आश्रित्य ब्रूहि त्वं किं चिकीर्षसि।

ekā tiṣṭhasi kā nu tvaṃ kasyārthe kiṃ prayojanam. padminītīram āśritya brūhi tvaṃ kiṃ cikīrṣasi.

यातुधान्य् उवाच। यास्मि सास्म्य् अनुयोगो मे न कर्तव्यः कथं चन। आरक्षिणीं मां पद्मिन्या वित्त सर्वे तपोधनाः।

yātudhāny uvāca. yāsmi sāsmy anuyogo me na kartavyaḥ kathaṃ cana. ārakṣiṇīṃ māṃ padminyā vitta sarve tapodhanāḥ.

ऋषय ऊचुः। सर्व एव क्षुधार्ताः स्म न चान्यत् किं चिद् अस्ति नः। भवत्याः संमते सर्वे गृह्णीमहि बिसान्य् उत।

ṛṣaya ūcuḥ. sarva eva kṣudhārtāḥ sma na cānyat kiṃ cid asti naḥ. bhavatyāḥ saṃmate sarve gṛhṇīmahi bisāny uta.

यातुधान्य् उवाच। समयेन बिसानीतो गृह्णीध्वं कामकारतः। एकैको नाम मे प्रोक्त्वा ततो गृह्णीत माचिरम्।

yātudhāny uvāca. samayena bisānīto gṛhṇīdhvaṃ kāmakārataḥ. ekaiko nāma me proktvā tato gṛhṇīta māciram.

भीष्म उवाच। विज्ञाय यातुधानीं तां कृत्याम् ऋषिवधैषिणीम्। अत्रिः क्षुधापरीतात्मा ततो वचनम् अब्रवीत्।

bhīṣma uvāca. vijñāya yātudhānīṃ tāṃ kṛtyām ṛṣivadhaiṣiṇīm. atriḥ kṣudhāparītātmā tato vacanam abravīt.

अरात्रिर् अत्रेः सा रात्रिर् यां नाधीते त्रिर् अद्य वै। अरात्रिर् अत्रिर् इत्य् एव नाम मे विद्धि शोभने।

arātrir atreḥ sā rātrir yāṃ nādhīte trir adya vai. arātrir atrir ity eva nāma me viddhi śobhane.

यातुधान्य् उवाच। यथोदाहृतम् एतत् ते मयि नाम महामुने। दुर्धार्यम् एतन् मनसा गच्छावतर पद्मिनीम्।

yātudhāny uvāca. yathodāhṛtam etat te mayi nāma mahāmune. durdhāryam etan manasā gacchāvatara padminīm.

वसिष्ठ उवाच। वसिष्ठो ऽस्मि वरिष्ठो ऽस्मि वसे वासं गृहेष्व् अपि। वरिष्ठत्वाच् च वासाच् च वसिष्ठ इति विद्धि माम्।

vasiṣṭha uvāca. vasiṣṭho 'smi variṣṭho 'smi vase vāsaṃ gṛheṣv api. variṣṭhatvāc ca vāsāc ca vasiṣṭha iti viddhi mām.

यातुधान्य् उवाच। नामनैरुक्तम् एतत् ते दुःखव्याभाषिताक्षरम्। नैतद् धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्।

yātudhāny uvāca. nāmanairuktam etat te duḥkhavyābhāṣitākṣaram. naitad dhārayituṃ śakyaṃ gacchāvatara padminīm.

कश्यप उवाच। कुलं कुलं च कुपपः कुपयः कश्यपो द्विजः। काश्यः काशनिकाशत्वाद् एतन् मे नाम धारय।

kaśyapa uvāca. kulaṃ kulaṃ ca kupapaḥ kupayaḥ kaśyapo dvijaḥ. kāśyaḥ kāśanikāśatvād etan me nāma dhāraya.

yātudhāny uvāca. yathodāhṛtam etat te mayi nāma mahāmune. durdhāryam etan manasā gacchāvatara padminīm.

भरद्वाज उवाच। भरे सुतान् भरे शिष्यान् भरे देवान् भरे द्विजान्। भरे भार्याम् अनव्याजो भरद्वाजो ऽस्मि शोभने।

bharadvāja uvāca. bhare sutān bhare śiṣyān bhare devān bhare dvijān. bhare bhāryām anavyājo bharadvājo 'smi śobhane.

yātudhāny uvāca. nāmanairuktam etat te duḥkhavyābhāṣitākṣaram. naitad dhārayituṃ śakyaṃ gacchāvatara padminīm.

गौतम उवाच। गोदमो दमगो ऽधूमो दमो दुर्दर्शनश् च ते। गोभिस् तमो मम ध्वस्तं जातमात्रस्य देहतः। विद्धि मां गौतमं कृत्ये यातुधानि निबोध मे।

gautama uvāca. godamo damago 'dhūmo damo durdarśanaś ca te. gobhis tamo mama dhvastaṃ jātamātrasya dehataḥ. viddhi māṃ gautamaṃ kṛtye yātudhāni nibodha me.

यातुधान्य् उवाच। यथोदाहृतम् एतत् ते मयि नाम महामुने। नैतद् धारयितुं शक्यं गच्छावतर पद्मिनीम्।

yātudhāny uvāca. yathodāhṛtam etat te mayi nāma mahāmune. naitad dhārayituṃ śakyaṃ gacchāvatara padminīm.

विश्वामित्र उवाच। विश्वेदेवाश् च मे मित्रं मित्रम् अस्मि गवां तथा। विश्वामित्रम् इति ख्यातं यातुधानि निबोध मे।

viśvāmitra uvāca. viśvedevāś ca me mitraṃ mitram asmi gavāṃ tathā. viśvāmitram iti khyātaṃ yātudhāni nibodha me.

yātudhāny uvāca. nāmanairuktam etat te duḥkhavyābhāṣitākṣaram. naitad dhārayituṃ śakyaṃ gacchāvatara padminīm.

जमदग्निर् उवाच। जाजमद्यजजा नाम मृजा माह जिजायिषे। जमदग्निर् इति ख्यातम् अतो मां विद्धि शोभने।

jamadagnir uvāca. jājamadyajajā nāma mṛjā māha jijāyiṣe. jamadagnir iti khyātam ato māṃ viddhi śobhane.

yātudhāny uvāca. yathodāhṛtam etat te mayi nāma mahāmune. naitad dhārayituṃ śakyaṃ gacchāvatara padminīm.

अरुन्धत्य् उवाच। धरां धरित्रीं वसुधां भर्तुस् तिष्ठाम्य् अनन्तरम्। मनो ऽनुरुन्धती भर्तुर् इति मां विद्ध्य् अरुन्धतीम्।

arundhaty uvāca. dharāṃ dharitrīṃ vasudhāṃ bhartus tiṣṭhāmy anantaram. mano 'nurundhatī bhartur iti māṃ viddhy arundhatīm.

yātudhāny uvāca. nāmanairuktam etat te duḥkhavyābhāṣitākṣaram. naitad dhārayituṃ śakyaṃ gacchāvatara padminīm.

गण्डोवाच। गण्डं गण्डं गतवती गण्डगण्डेति संज्ञिता। गण्डगण्डेव गण्डेति विद्धि मानलसंभवे। वक्त्रैकदेशे गण्डेति धातुम् एतं प्रचक्षते। तेनोन्नतेन गण्डेति विद्धि मानलसंभवे।

gaṇḍovāca. gaṇḍaṃ gaṇḍaṃ gatavatī gaṇḍagaṇḍeti saṃjñitā. gaṇḍagaṇḍeva gaṇḍeti viddhi mānalasaṃbhave. vaktraikadeśe gaṇḍeti dhātum etaṃ pracakṣate. tenonnatena gaṇḍeti viddhi mānalasaṃbhave.

yātudhāny uvāca. nāmanairuktam etat te duḥkhavyābhāṣitākṣaram. naitad dhārayituṃ śakyaṃ gacchāvatara padminīm.

पशुसख उवाच। सखा सखे यः सख्येयः पशूनां च सखा सदा। गौणं पशुसखेत्य् एवं विद्धि माम् अग्निसंभवे।

paśusakha uvāca. sakhā sakhe yaḥ sakhyeyaḥ paśūnāṃ ca sakhā sadā. gauṇaṃ paśusakhety evaṃ viddhi mām agnisaṃbhave.

yātudhāny uvāca. nāmanairuktam etat te duḥkhavyābhāṣitākṣaram. naitad dhārayituṃ śakyaṃ gacchāvatara padminīm.

शुनःसख उवाच। एभिर् उक्तं यथा नाम नाहं वक्तुम् इहोत्सहे। शुनःसखसखायं मां यातुधान्य् उपधारय।

śunaḥsakha uvāca. ebhir uktaṃ yathā nāma nāhaṃ vaktum ihotsahe. śunaḥsakhasakhāyaṃ māṃ yātudhāny upadhāraya.

यातुधान्य् उवाच। नाम ते ऽव्यक्तम् उक्तं वै वाक्यं संदिग्धया गिरा। तस्मात् सकृद् इदानीं त्वं ब्रूहि यन् नाम ते द्विज।

yātudhāny uvāca. nāma te 'vyaktam uktaṃ vai vākyaṃ saṃdigdhayā girā. tasmāt sakṛd idānīṃ tvaṃ brūhi yan nāma te dvija.

शुनःसख उवाच। सकृद् उक्तं मया नाम न गृहीतं यदा त्वया। तस्मात् त्रिदण्डाभिहता गच्छ भस्मेति माचिरम्।

śunaḥsakha uvāca. sakṛd uktaṃ mayā nāma na gṛhītaṃ yadā tvayā. tasmāt tridaṇḍābhihatā gaccha bhasmeti māciram.

भीष्म उवाच। सा ब्रह्मदण्डकल्पेन तेन मूर्ध्नि हता तदा। कृत्या पपात मेदिन्यां भस्मसाच् च जगाम ह।

bhīṣma uvāca. sā brahmadaṇḍakalpena tena mūrdhni hatā tadā. kṛtyā papāta medinyāṃ bhasmasāc ca jagāma ha.

शुनःसखश् च हत्वा तां यातुधानीं महाबलाम्। भुवि त्रिदण्डं विष्टभ्य शाद्वले समुपाविशत्।

śunaḥsakhaś ca hatvā tāṃ yātudhānīṃ mahābalām. bhuvi tridaṇḍaṃ viṣṭabhya śādvale samupāviśat.

ततस् ते मुनयः सर्वे पुष्कराणि बिसानि च। यथाकामम् उपादाय समुत्तस्थुर् मुदान्विताः।

tatas te munayaḥ sarve puṣkarāṇi bisāni ca. yathākāmam upādāya samuttasthur mudānvitāḥ.

श्रमेण महता युक्तास् ते बिसानि कलापशः। तीरे निक्षिप्य पद्मिन्यास् तर्पणं चक्रुर् अम्भसा।

śrameṇa mahatā yuktās te bisāni kalāpaśaḥ. tīre nikṣipya padminyās tarpaṇaṃ cakrur ambhasā.

अथोत्थाय जलात् तस्मात् सर्वे ते वै समागमन्। नापश्यंश् चापि ते तानि बिसानि पुरुषर्षभ।

athotthāya jalāt tasmāt sarve te vai samāgaman. nāpaśyaṃś cāpi te tāni bisāni puruṣarṣabha.

ऋषय ऊचुः। केन क्षुधाभिभूतानाम् अस्माकं पापकर्मणा। नृशंसेनापनीतानि बिसान्य् आहारकाङ्क्षिणाम्।

ṛṣaya ūcuḥ. kena kṣudhābhibhūtānām asmākaṃ pāpakarmaṇā. nṛśaṃsenāpanītāni bisāny āhārakāṅkṣiṇām.

ते शङ्कमानास् त्व् अन्योन्यं पप्रच्छुर् द्विजसत्तमाः। त ऊचुः शपथं सर्वे कुर्म इत्य् अरिकर्शन।

te śaṅkamānās tv anyonyaṃ papracchur dvijasattamāḥ. ta ūcuḥ śapathaṃ sarve kurma ity arikarśana.

त उक्त्वा बाढम् इत्य् एव सर्व एव शुनःसखम्। क्षुधार्ताः सुपरिश्रान्ताः शपथायोपचक्रमुः।

ta uktvā bāḍham ity eva sarva eva śunaḥsakham. kṣudhārtāḥ supariśrāntāḥ śapathāyopacakramuḥ.

अत्रिर् उवाच। स गां स्पृशतु पादेन सूर्यं च प्रतिमेहतु। अनध्यायेष्व् अधीयीत बिसस्तैन्यं करोति यः।

atrir uvāca. sa gāṃ spṛśatu pādena sūryaṃ ca pratimehatu. anadhyāyeṣv adhīyīta bisastainyaṃ karoti yaḥ.

वसिष्ठ उवाच। अनध्यायपरो लोके शुनः स परिकर्षतु। परिव्राट् कामवृत्तो ऽस्तु बिसस्तैन्यं करोति यः।

vasiṣṭha uvāca. anadhyāyaparo loke śunaḥ sa parikarṣatu. parivrāṭ kāmavṛtto 'stu bisastainyaṃ karoti yaḥ.

शरणागतं हन्तु मित्रं स्वसुतां चोपजीवतु। अर्थान् काङ्क्षतु कीनाशाद् बिसस्तैन्यं करोति यः।

śaraṇāgataṃ hantu mitraṃ svasutāṃ copajīvatu. arthān kāṅkṣatu kīnāśād bisastainyaṃ karoti yaḥ.

कश्यप उवाच। सर्वत्र सर्वं पणतु न्यासलोपं करोतु च। कूटसाक्षित्वम् अभ्येतु बिसस्तैन्यं करोति यः।

kaśyapa uvāca. sarvatra sarvaṃ paṇatu nyāsalopaṃ karotu ca. kūṭasākṣitvam abhyetu bisastainyaṃ karoti yaḥ.

वृथामांसं समश्नातु वृथादानं करोतु च। यातु स्त्रियं दिवा चैव बिसस्तैन्यं करोति यः।

vṛthāmāṃsaṃ samaśnātu vṛthādānaṃ karotu ca. yātu striyaṃ divā caiva bisastainyaṃ karoti yaḥ.

भरद्वाज उवाच। नृशंसस् त्यक्तधर्मास्तु स्त्रीषु ज्ञातिषु गोषु च। ब्राह्मणं चापि जयतां बिसस्तैन्यं करोति यः।

bharadvāja uvāca. nṛśaṃsas tyaktadharmāstu strīṣu jñātiṣu goṣu ca. brāhmaṇaṃ cāpi jayatāṃ bisastainyaṃ karoti yaḥ.

उपाध्यायम् अधः कृत्वा ऋचो ऽध्येतु यजूंषि च। जुहोतु च स कक्षाग्नौ बिसस्तैन्यं करोति यः।

upādhyāyam adhaḥ kṛtvā ṛco 'dhyetu yajūṃṣi ca. juhotu ca sa kakṣāgnau bisastainyaṃ karoti yaḥ.

जमदग्निर् उवाच। पुरीषम् उत्सृजत्व् अप्सु हन्तु गां चापि दोहिनीम्। अनृतौ मैथुनं यातु बिसस्तैन्यं करोति यः।

jamadagnir uvāca. purīṣam utsṛjatv apsu hantu gāṃ cāpi dohinīm. anṛtau maithunaṃ yātu bisastainyaṃ karoti yaḥ.

द्वेष्यो भार्योपजीवी स्याद् दूरबन्धुश् च वैरवान्। अन्योन्यस्यातिथिश् चास्तु बिसस्तैन्यं करोति यः।

dveṣyo bhāryopajīvī syād dūrabandhuś ca vairavān. anyonyasyātithiś cāstu bisastainyaṃ karoti yaḥ.

गौतम उवाच। अधीत्य वेदांस् त्यजतु त्रीन् अग्नीन् अपविध्यतु। विक्रीणातु तथा सोमं बिसस्तैन्यं करोति यः।

gautama uvāca. adhītya vedāṃs tyajatu trīn agnīn apavidhyatu. vikrīṇātu tathā somaṃ bisastainyaṃ karoti yaḥ.

उदपानप्लवे ग्रामे ब्राह्मणो वृषलीपतिः। तस्य सालोक्यतां यातु बिसस्तैन्यं करोति यः। उदपाने श्लेष्ममूत्रे चोत्सृजेद् वृषलीपतिः। यातु पापीयसां लोकं बिसस्तैन्यं करोति यः।

udapānaplave grāme brāhmaṇo vṛṣalīpatiḥ. tasya sālokyatāṃ yātu bisastainyaṃ karoti yaḥ. udapāne śleṣmamūtre cotsṛjed vṛṣalīpatiḥ. yātu pāpīyasāṃ lokaṃ bisastainyaṃ karoti yaḥ.

विश्वामित्र उवाच। जीवतो वै गुरून् भृत्यान् भरन्त्व् अस्य परे जनाः। अगतिर् बहुपुत्रः स्याद् बिसस्तैन्यं करोति यः।

viśvāmitra uvāca. jīvato vai gurūn bhṛtyān bharantv asya pare janāḥ. agatir bahuputraḥ syād bisastainyaṃ karoti yaḥ.

अशुचिर् ब्रह्मकूटो ऽस्तु ऋद्ध्या चैवाप्य् अहंकृतः। कर्षको मत्सरी चास्तु बिसस्तैन्यं करोति यः।

aśucir brahmakūṭo 'stu ṛddhyā caivāpy ahaṃkṛtaḥ. karṣako matsarī cāstu bisastainyaṃ karoti yaḥ.

वर्षान् करोतु भृतको राज्ञश् चास्तु पुरोहितः। अयाज्यस्य भवेद् ऋत्विग् बिसस्तैन्यं करोति यः।

varṣān karotu bhṛtako rājñaś cāstu purohitaḥ. ayājyasya bhaved ṛtvig bisastainyaṃ karoti yaḥ.

अरुन्धत्य् उवाच। नित्यं परिवदेच् छ्वश्रूं भर्तुर् भवतु दुर्मनाः। श्वश्र्वा विवादं वदतु भर्तृहीना च जीवतु। एका स्वादु समश्नातु बिसस्तैन्यं करोति या।

arundhaty uvāca. nityaṃ parivadec chvaśrūṃ bhartur bhavatu durmanāḥ. śvaśrvā vivādaṃ vadatu bhartṛhīnā ca jīvatu. ekā svādu samaśnātu bisastainyaṃ karoti yā.

ज्ञातीनां गृहमध्यस्था सक्तून् अत्तु दिनक्षये। अभाग्यावीरसूर् अस्तु बिसस्तैन्यं करोति या।

jñātīnāṃ gṛhamadhyasthā saktūn attu dinakṣaye. abhāgyāvīrasūr astu bisastainyaṃ karoti yā.

गण्डोवाच। अनृतं भाषतु सदा साधुभिश् च विरुध्यतु। ददातु कन्यां शुल्केन बिसस्तैन्यं करोति या।

gaṇḍovāca. anṛtaṃ bhāṣatu sadā sādhubhiś ca virudhyatu. dadātu kanyāṃ śulkena bisastainyaṃ karoti yā.

साधयित्वा स्वयं प्राशेद् दास्ये जीवतु चैव ह। विकर्मणा प्रमीयेत बिसस्तैन्यं करोति या।

sādhayitvā svayaṃ prāśed dāsye jīvatu caiva ha. vikarmaṇā pramīyeta bisastainyaṃ karoti yā.

पशुसख उवाच। दास्य एव प्रजायेत सो ऽप्रसूतिर् अकिंचनः। दैवतेष्व् अनमस्कारो बिसस्तैन्यं करोति यः।

paśusakha uvāca. dāsya eva prajāyeta so 'prasūtir akiṃcanaḥ. daivateṣv anamaskāro bisastainyaṃ karoti yaḥ.

शुनःसख उवाच। अध्वर्यवे दुहितरं ददातु; च्छन्दोगे वा चरितब्रह्मचर्ये। आथर्वणं वेदम् अधीत्य विप्रः; स्नायीत यो वै हरते बिसानि।

śunaḥsakha uvāca. adhvaryave duhitaraṃ dadātu; cchandoge vā caritabrahmacarye. ātharvaṇaṃ vedam adhītya vipraḥ; snāyīta yo vai harate bisāni.

ऋषय ऊचुः। इष्टम् एतद् द्विजातीनां यो ऽयं ते शपथः कृतः। त्वया कृतं बिसस्तैन्यं सर्वेषां नः शुनःसख।

ṛṣaya ūcuḥ. iṣṭam etad dvijātīnāṃ yo 'yaṃ te śapathaḥ kṛtaḥ. tvayā kṛtaṃ bisastainyaṃ sarveṣāṃ naḥ śunaḥsakha.

शुनःसख उवाच। न्यस्तम् आद्यम् अपश्यद्भिर् यद् उक्तं कृतकर्मभिः। सत्यम् एतन् न मिथ्यैतद् बिसस्तैन्यं कृतं मया।

śunaḥsakha uvāca. nyastam ādyam apaśyadbhir yad uktaṃ kṛtakarmabhiḥ. satyam etan na mithyaitad bisastainyaṃ kṛtaṃ mayā.

मया ह्य् अन्तर्हितानीह बिसानीमानि पश्यत। परीक्षार्थं भगवतां कृतम् एतन् मयानघाः। रक्षणार्थं च सर्वेषां भवताम् अहम् आगतः।

mayā hy antarhitānīha bisānīmāni paśyata. parīkṣārthaṃ bhagavatāṃ kṛtam etan mayānaghāḥ. rakṣaṇārthaṃ ca sarveṣāṃ bhavatām aham āgataḥ.

यातुधानी ह्य् अतिक्रुद्धा कृत्यैषा वो वधैषिणी। वृषादर्भिप्रयुक्तैषा निहता मे तपोधनाः।

yātudhānī hy atikruddhā kṛtyaiṣā vo vadhaiṣiṇī. vṛṣādarbhiprayuktaiṣā nihatā me tapodhanāḥ.

दुष्टा हिंस्याद् इयं पापा युष्मान् प्रत्य् अग्निसंभवा। तस्माद् अस्म्य् आगतो विप्रा वासवं मां निबोधत।

duṣṭā hiṃsyād iyaṃ pāpā yuṣmān praty agnisaṃbhavā. tasmād asmy āgato viprā vāsavaṃ māṃ nibodhata.

अलोभाद् अक्षया लोकाः प्राप्ता वः सार्वकामिकाः। उत्तिष्ठध्वम् इतः क्षिप्रं तान् अवाप्नुत वै द्विजाः।

alobhād akṣayā lokāḥ prāptā vaḥ sārvakāmikāḥ. uttiṣṭhadhvam itaḥ kṣipraṃ tān avāpnuta vai dvijāḥ.

भीष्म उवाच। ततो महर्षयः प्रीतास् तथेत्य् उक्त्वा पुरंदरम्। सहैव त्रिदशेन्द्रेण सर्वे जग्मुस् त्रिविष्टपम्।

bhīṣma uvāca. tato maharṣayaḥ prītās tathety uktvā puraṃdaram. sahaiva tridaśendreṇa sarve jagmus triviṣṭapam.

एवम् एते महात्मानो भोगैर् बहुविधैर् अपि। क्षुधा परमया युक्ताश् छन्द्यमाना महात्मभिः। नैव लोभं तदा चक्रुस् ततः स्वर्गम् अवाप्नुवन्।

evam ete mahātmāno bhogair bahuvidhair api. kṣudhā paramayā yuktāś chandyamānā mahātmabhiḥ. naiva lobhaṃ tadā cakrus tataḥ svargam avāpnuvan.

तस्मात् सर्वास्व् अवस्थासु नरो लोभं विवर्जयेत्। एष धर्मः परो राजन्न् अलोभ इति विश्रुतः।

tasmāt sarvāsv avasthāsu naro lobhaṃ vivarjayet. eṣa dharmaḥ paro rājann alobha iti viśrutaḥ.

इदं नरः सच्चरितं समवायेषु कीर्तयेत्। सुखभागी च भवति न च दुर्गाण्य् अवाप्नुते।

idaṃ naraḥ saccaritaṃ samavāyeṣu kīrtayet. sukhabhāgī ca bhavati na ca durgāṇy avāpnute.

प्रीयन्ते पितरश् चास्य ऋषयो देवतास् तथा। यशोधर्मार्थभागी च भवति प्रेत्य मानवः।

prīyante pitaraś cāsya ṛṣayo devatās tathā. yaśodharmārthabhāgī ca bhavati pretya mānavaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...