महाभारत 13.85 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 85→

[mh-13-85] • 70 श्लोकाः

वसिष्ठ उवाच। अपि चेदं पुरा राम श्रुतं मे ब्रह्मदर्शनम्। पितामहस्य यद्वृत्तं ब्रह्मणः परमात्मनः।

vasiṣṭha uvāca. api cedaṃ purā rāma śrutaṃ me brahmadarśanam. pitāmahasya yadvṛttaṃ brahmaṇaḥ paramātmanaḥ.

देवस्य महतस् तात वारुणीं बिभ्रतस् तनुम्। ऐश्वर्ये वारुणे राम रुद्रस्येशस्य वै प्रभो।

devasya mahatas tāta vāruṇīṃ bibhratas tanum. aiśvarye vāruṇe rāma rudrasyeśasya vai prabho.

आजग्मुर् मुनयः सर्वे देवाश् चाग्निपुरोगमाः। यज्ञाङ्गानि च सर्वाणि वषट्कारश् च मूर्तिमान्।

ājagmur munayaḥ sarve devāś cāgnipurogamāḥ. yajñāṅgāni ca sarvāṇi vaṣaṭkāraś ca mūrtimān.

मूर्तिमन्ति च सामानि यजूंषि च सहस्रशः। ऋग्वेदश् चागमत् तत्र पदक्रमविभूषितः। ऋग्वेदश् चागमत् तत्र सामानि च यजूंषि च।

mūrtimanti ca sāmāni yajūṃṣi ca sahasraśaḥ. ṛgvedaś cāgamat tatra padakramavibhūṣitaḥ. ṛgvedaś cāgamat tatra sāmāni ca yajūṃṣi ca.

लक्षणानि स्वराः स्तोभा निरुक्तं स्वरभक्तयः। ॐकारश् चावसन् नेत्रे निग्रहप्रग्रहौ तथा।

lakṣaṇāni svarāḥ stobhā niruktaṃ svarabhaktayaḥ. oṃkāraś cāvasan netre nigrahapragrahau tathā.

वेदाश् च सोपनिषदो विद्या सावित्र्य् अथापि च। भूतं भव्यं भविष्यच् च दधार भगवाञ् शिवः। जुह्वच् चात्मन्य् अथात्मानं स्वयम् एव तदा प्रभो। यज्ञं च शोभयाम् आस बहुरूपं पिनाकधृक्। द्यौर् नभः पृथिवी खं च तथा चैवैष भूपतिः। सर्वविद्येश्वरः श्रीमान् एष चापि विभावसुः। एष ब्रह्मा शिवो रुद्रो वरुणो ऽग्निः प्रजापतिः। कीर्त्यते भगवान् देवः सर्वभूतपतिः शिवः। तस्य यज्ञः पशुपतेस् तपः क्रतव एव च। दीक्षा दीप्तव्रता देवी दिशश् च सदिगीश्वराः। दृष्ट्वा देवी तु तत् स्कन्नं रेतः शूलास्त्रधारिणः।

vedāś ca sopaniṣado vidyā sāvitry athāpi ca. bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyac ca dadhāra bhagavāñ śivaḥ. juhvac cātmany athātmānaṃ svayam eva tadā prabho. yajñaṃ ca śobhayām āsa bahurūpaṃ pinākadhṛk. dyaur nabhaḥ pṛthivī khaṃ ca tathā caivaiṣa bhūpatiḥ. sarvavidyeśvaraḥ śrīmān eṣa cāpi vibhāvasuḥ. eṣa brahmā śivo rudro varuṇo 'gniḥ prajāpatiḥ. kīrtyate bhagavān devaḥ sarvabhūtapatiḥ śivaḥ. tasya yajñaḥ paśupates tapaḥ kratava eva ca. dīkṣā dīptavratā devī diśaś ca sadigīśvarāḥ. dṛṣṭvā devī tu tat skannaṃ retaḥ śūlāstradhāriṇaḥ.

देवपत्न्यश् च कन्याश् च देवानां चैव मातरः। आजग्मुः सहितास् तत्र तदा भृगुकुलोद्वह।

devapatnyaś ca kanyāś ca devānāṃ caiva mātaraḥ. ājagmuḥ sahitās tatra tadā bhṛgukulodvaha.

यज्ञं पशुपतेः प्रीता वरुणस्य महात्मनः। स्वयंभुवस् तु ता दृष्ट्वा रेतः समपतद् भुवि।

yajñaṃ paśupateḥ prītā varuṇasya mahātmanaḥ. svayaṃbhuvas tu tā dṛṣṭvā retaḥ samapatad bhuvi.

तस्य शुक्रस्य निष्पन्दात् पांसून् संगृह्य भूमितः। प्रास्यत् पूषा कराभ्यां वै तस्मिन्न् एव हुताशने।

tasya śukrasya niṣpandāt pāṃsūn saṃgṛhya bhūmitaḥ. prāsyat pūṣā karābhyāṃ vai tasminn eva hutāśane.

ततस् तस्मिन् संप्रवृत्ते सत्रे ज्वलितपावके। ब्रह्मणो जुह्वतस् तत्र प्रादुर्भावो बभूव ह।

tatas tasmin saṃpravṛtte satre jvalitapāvake. brahmaṇo juhvatas tatra prādurbhāvo babhūva ha.

स्कन्नमात्रं च तच् छुक्रं स्रुवेण प्रतिगृह्य सः। आज्यवन् मन्त्रवच् चापि सो ऽजुहोद् भृगुनन्दन।

skannamātraṃ ca tac chukraṃ sruveṇa pratigṛhya saḥ. ājyavan mantravac cāpi so 'juhod bhṛgunandana.

ततः संजनयाम् आस भूतग्रामं स वीर्यवान्। ततस् तु तेजसस् तस्माज् जज्ञे लोकेषु तैजसम्।

tataḥ saṃjanayām āsa bhūtagrāmaṃ sa vīryavān. tatas tu tejasas tasmāj jajñe lokeṣu taijasam.

तमसस् तामसा भावा व्यापि सत्त्वं तथोभयम्। सगुणस् तेजसो नित्यं तमस्य् आकाशम् एव च।

tamasas tāmasā bhāvā vyāpi sattvaṃ tathobhayam. saguṇas tejaso nityaṃ tamasy ākāśam eva ca.

सर्वभूतेष्व् अथ तथा सत्त्वं तेजस् तथा तमः। शुक्रे हुते ऽग्नौ तस्मिंस् तु प्रादुरासंस् त्रयः प्रभो।

sarvabhūteṣv atha tathā sattvaṃ tejas tathā tamaḥ. śukre hute 'gnau tasmiṃs tu prādurāsaṃs trayaḥ prabho.

पुरुषा वपुषा युक्ता युक्ताः प्रसवजैर् गुणैः। भृग् इत्य् एव भृगुः पूर्वम् अङ्गारेभ्यो ऽङ्गिराभवत्।

puruṣā vapuṣā yuktā yuktāḥ prasavajair guṇaiḥ. bhṛg ity eva bhṛguḥ pūrvam aṅgārebhyo 'ṅgirābhavat.

अङ्गारसंश्रयाच् चैव कविर् इत्य् अपरो ऽभवत्। सह ज्वालाभिर् उत्पन्नो भृगुस् तस्माद् भृगुः स्मृतः।

aṅgārasaṃśrayāc caiva kavir ity aparo 'bhavat. saha jvālābhir utpanno bhṛgus tasmād bhṛguḥ smṛtaḥ.

मरीचिभ्यो मरीचिस् तु मारीचः कश्यपो ह्य् अभूत्। अङ्गारेभ्यो ऽङ्गिरास् तात वालखिल्याः शिलोच्चयात्। अत्रैवात्रेति च विभो जातम् अत्रिं वदन्त्य् अपि।

marīcibhyo marīcis tu mārīcaḥ kaśyapo hy abhūt. aṅgārebhyo 'ṅgirās tāta vālakhilyāḥ śiloccayāt. atraivātreti ca vibho jātam atriṃ vadanty api.

तथा भस्मव्यपोहेभ्यो ब्रह्मर्षिगणसंमिताः। वैखानसाः समुत्पन्नास् तपःश्रुतगुणेप्सवः। अश्रुतो ऽस्य समुत्पन्नाव् अश्विनौ रूपसंमतौ।

tathā bhasmavyapohebhyo brahmarṣigaṇasaṃmitāḥ. vaikhānasāḥ samutpannās tapaḥśrutaguṇepsavaḥ. aśruto 'sya samutpannāv aśvinau rūpasaṃmatau.

शेषाः प्रजानां पतयः स्रोतोभ्यस् तस्य जज्ञिरे। ऋषयो लोमकूपेभ्यः स्वेदाच् छन्दो मलात्मकम्।

śeṣāḥ prajānāṃ patayaḥ srotobhyas tasya jajñire. ṛṣayo lomakūpebhyaḥ svedāc chando malātmakam.

एतस्मात् कारणाद् आहुर् अग्निं सर्वास् तु देवताः। ऋषयः श्रुतसंपन्ना वेदप्रामाण्यदर्शनात्।

etasmāt kāraṇād āhur agniṃ sarvās tu devatāḥ. ṛṣayaḥ śrutasaṃpannā vedaprāmāṇyadarśanāt.

यानि दारूणि ते मासा निर्यासाः पक्षसंज्ञिताः। अहोरात्रा मुहूर्तास् तु पित्तं ज्योतिश् च वारुणम्।

yāni dārūṇi te māsā niryāsāḥ pakṣasaṃjñitāḥ. ahorātrā muhūrtās tu pittaṃ jyotiś ca vāruṇam.

रौद्रं लोहितम् इत्य् आहुर् लोहितात् कनकं स्मृतम्। तन् मैत्रम् इति विज्ञेयं धूमाच् च वसवः स्मृताः।

raudraṃ lohitam ity āhur lohitāt kanakaṃ smṛtam. tan maitram iti vijñeyaṃ dhūmāc ca vasavaḥ smṛtāḥ.

अर्चिषो याश् च ते रुद्रास् तथादित्या महाप्रभाः। उद्दिष्टास् ते तथाङ्गारा ये धिष्ण्येषु दिवि स्थिताः।

arciṣo yāś ca te rudrās tathādityā mahāprabhāḥ. uddiṣṭās te tathāṅgārā ye dhiṣṇyeṣu divi sthitāḥ.

आदिनाथश् च लोकस्य तत् परं ब्रह्म तद् ध्रुवम्। सर्वकामदम् इत्य् आहुस् तत्र हव्यम् उदावहत्।

ādināthaś ca lokasya tat paraṃ brahma tad dhruvam. sarvakāmadam ity āhus tatra havyam udāvahat.

ततो ऽब्रवीन् महादेवो वरुणः परमात्मकः। मम सत्रम् इदं दिव्यम् अहं गृहपतिस् त्व् इह।

tato 'bravīn mahādevo varuṇaḥ paramātmakaḥ. mama satram idaṃ divyam ahaṃ gṛhapatis tv iha.

त्रीणि पूर्वाण्य् अपत्यानि मम तानि न संशयः। इति जानीत खगमा मम यज्ञफलं हि तत्।

trīṇi pūrvāṇy apatyāni mama tāni na saṃśayaḥ. iti jānīta khagamā mama yajñaphalaṃ hi tat.

अग्निर् उवाच। मदङ्गेभ्यः प्रसूतानि मदाश्रयकृतानि च। ममैव तान्य् अपत्यानि वरुणो ह्य् अवशात्मकः।

agnir uvāca. madaṅgebhyaḥ prasūtāni madāśrayakṛtāni ca. mamaiva tāny apatyāni varuṇo hy avaśātmakaḥ.

अथाब्रवील् लोकगुरुर् ब्रह्मा लोकपितामहः। ममैव तान्य् अपत्यानि मम शुक्रं हुतं हि तत्।

athābravīl lokagurur brahmā lokapitāmahaḥ. mamaiva tāny apatyāni mama śukraṃ hutaṃ hi tat.

अहं वक्ता च मन्त्रस्य होता शुक्रस्य चैव ह। यस्य बीजं फलं तस्य शुक्रं चेत् कारणं मतम्।

ahaṃ vaktā ca mantrasya hotā śukrasya caiva ha. yasya bījaṃ phalaṃ tasya śukraṃ cet kāraṇaṃ matam.

ततो ऽब्रुवन् देवगणाः पितामहम् उपेत्य वै। कृताञ्जलिपुटाः सर्वे शिरोभिर् अभिवन्द्य च।

tato 'bruvan devagaṇāḥ pitāmaham upetya vai. kṛtāñjalipuṭāḥ sarve śirobhir abhivandya ca.

वयं च भगवन् सर्वे जगच् च सचराचरम्। तवैव प्रसवाः सर्वे तस्माद् अग्निर् विभावसुः। वरुणश् चेश्वरो देवो लभतां कामम् ईप्सितम्।

vayaṃ ca bhagavan sarve jagac ca sacarācaram. tavaiva prasavāḥ sarve tasmād agnir vibhāvasuḥ. varuṇaś ceśvaro devo labhatāṃ kāmam īpsitam.

निसर्गाद् वरुणश् चापि ब्रह्मणो यादसां पतिः। जग्राह वै भृगुं पूर्वम् अपत्यं सूर्यवर्चसम्।

nisargād varuṇaś cāpi brahmaṇo yādasāṃ patiḥ. jagrāha vai bhṛguṃ pūrvam apatyaṃ sūryavarcasam.

ईश्वरो ऽङ्गिरसं चाग्नेर् अपत्यार्थे ऽभ्यकल्पयत्। पितामहस् त्व् अपत्यं वै कविं जग्राह तत्त्ववित्।

īśvaro 'ṅgirasaṃ cāgner apatyārthe 'bhyakalpayat. pitāmahas tv apatyaṃ vai kaviṃ jagrāha tattvavit.

तदा स वारुणः ख्यातो भृगुः प्रसवकर्मकृत्। आग्नेयस् त्व् अङ्गिराः श्रीमान् कविर् ब्राह्मो महायशाः। भार्गवाङ्गिरसौ लोके लोकसंतानलक्षणौ।

tadā sa vāruṇaḥ khyāto bhṛguḥ prasavakarmakṛt. āgneyas tv aṅgirāḥ śrīmān kavir brāhmo mahāyaśāḥ. bhārgavāṅgirasau loke lokasaṃtānalakṣaṇau.

एते विप्रवराः सर्वे प्रजानां पतयस् त्रयः। सर्वं संतानम् एतेषाम् इदम् इत्य् उपधारय।

ete vipravarāḥ sarve prajānāṃ patayas trayaḥ. sarvaṃ saṃtānam eteṣām idam ity upadhāraya.

भृगोस् तु पुत्रास् तत्रासन् सप्त तुल्या भृगोर् गुणैः। च्यवनो वज्रशीर्षश् च शुचिर् और्वस् तथैव च।

bhṛgos tu putrās tatrāsan sapta tulyā bhṛgor guṇaiḥ. cyavano vajraśīrṣaś ca śucir aurvas tathaiva ca.

शुक्रो वरेण्यश् च विभुः सवनश् चेति सप्त ते। भार्गवा वारुणाः सर्वे येषां वंशे भवान् अपि।

śukro vareṇyaś ca vibhuḥ savanaś ceti sapta te. bhārgavā vāruṇāḥ sarve yeṣāṃ vaṃśe bhavān api.

अष्टौ चाङ्गिरसः पुत्रा वारुणास् ते ऽप्य् उदाहृताः। बृहस्पतिर् उतथ्यश् च वयस्यः शान्तिर् एव च।

aṣṭau cāṅgirasaḥ putrā vāruṇās te 'py udāhṛtāḥ. bṛhaspatir utathyaś ca vayasyaḥ śāntir eva ca.

घोरो विरूपः संवर्तः सुधन्वा चाष्टमः स्मृतः। एते ऽष्टाव् अग्निजाः सर्वे ज्ञाननिष्ठा निरामयाः।

ghoro virūpaḥ saṃvartaḥ sudhanvā cāṣṭamaḥ smṛtaḥ. ete 'ṣṭāv agnijāḥ sarve jñānaniṣṭhā nirāmayāḥ.

ब्राह्मणस्य कवेः पुत्रा वारुणास् ते ऽप्य् उदाहृताः। अष्टौ प्रसवजैर् युक्ता गुणैर् ब्रह्मविदः शुभाः।

brāhmaṇasya kaveḥ putrā vāruṇās te 'py udāhṛtāḥ. aṣṭau prasavajair yuktā guṇair brahmavidaḥ śubhāḥ.

कविः काव्यश् च विष्णुश् च बुद्धिमान् उशनास् तथा। भृगुश् च विरजाश् चैव काशी चोग्रश् च धर्मवित्।

kaviḥ kāvyaś ca viṣṇuś ca buddhimān uśanās tathā. bhṛguś ca virajāś caiva kāśī cograś ca dharmavit.

अष्टौ कविसुता ह्य् एते सर्वम् एभिर् जगत् ततम्। प्रजापतय एते हि प्रजानां यैर् इमाः प्रजाः।

aṣṭau kavisutā hy ete sarvam ebhir jagat tatam. prajāpataya ete hi prajānāṃ yair imāḥ prajāḥ.

एवम् अङ्गिरसश् चैव कवेश् च प्रसवान्वयैः। भृगोश् च भृगुशार्दूल वंशजैः सततं जगत्।

evam aṅgirasaś caiva kaveś ca prasavānvayaiḥ. bhṛgoś ca bhṛguśārdūla vaṃśajaiḥ satataṃ jagat.

वरुणश् चादितो विप्र जग्राह प्रभुर् ईश्वरः। कविं तात भृगुं चैव तस्मात् तौ वारुणौ स्मृतौ।

varuṇaś cādito vipra jagrāha prabhur īśvaraḥ. kaviṃ tāta bhṛguṃ caiva tasmāt tau vāruṇau smṛtau.

जग्राहाङ्गिरसं देवः शिखी तस्माद् धुताशनः। तस्माद् अङ्गिरसो ज्ञेयाः सर्व एव तदन्वयाः।

jagrāhāṅgirasaṃ devaḥ śikhī tasmād dhutāśanaḥ. tasmād aṅgiraso jñeyāḥ sarva eva tadanvayāḥ.

ब्रह्मा पितामहः पूर्वं देवताभिः प्रसादितः। इमे नः संतरिष्यन्ति प्रजाभिर् जगदीश्वराः।

brahmā pitāmahaḥ pūrvaṃ devatābhiḥ prasāditaḥ. ime naḥ saṃtariṣyanti prajābhir jagadīśvarāḥ.

सर्वे प्रजानां पतयः सर्वे चातितपस्विनः। त्वत्प्रसादाद् इमं लोकं तारयिष्यन्ति शाश्वतम्।

sarve prajānāṃ patayaḥ sarve cātitapasvinaḥ. tvatprasādād imaṃ lokaṃ tārayiṣyanti śāśvatam.

तथैव वंशकर्तारस् तव तेजोविवर्धनाः। भवेयुर् वेदविदुषः सर्वे वाक्पतयस् तथा।

tathaiva vaṃśakartāras tava tejovivardhanāḥ. bhaveyur vedaviduṣaḥ sarve vākpatayas tathā.

देवपक्षधराः सौम्याः प्राजापत्या महर्षयः। आप्नुवन्ति तपश् चैव ब्रह्मचर्यं परं तथा। अनन्तं ब्रह्म सत्यं च तपश् च परमं भुवि।

devapakṣadharāḥ saumyāḥ prājāpatyā maharṣayaḥ. āpnuvanti tapaś caiva brahmacaryaṃ paraṃ tathā. anantaṃ brahma satyaṃ ca tapaś ca paramaṃ bhuvi.

सर्वे हि वयम् एते च तवैव प्रसवः प्रभो। देवानां ब्राह्मणानां च त्वं हि कर्ता पितामह।

sarve hi vayam ete ca tavaiva prasavaḥ prabho. devānāṃ brāhmaṇānāṃ ca tvaṃ hi kartā pitāmaha.

मरीचिम् आदितः कृत्वा सर्वे चैवाथ भार्गवाः। अपत्यानीति संप्रेक्ष्य क्षमयाम पितामह।

marīcim āditaḥ kṛtvā sarve caivātha bhārgavāḥ. apatyānīti saṃprekṣya kṣamayāma pitāmaha.

ते त्व् अनेनैव रूपेण प्रजनिष्यन्ति वै प्रजाः। स्थापयिष्यन्ति चात्मानं युगादिनिधने तथा। इत्य् उक्तः स तदा तैस् तु ब्रह्मा लोकपितामहः। तथेत्य् एवाब्रवीत् प्रीतस् ते ऽपि जग्मुर् यथागतम्।

te tv anenaiva rūpeṇa prajaniṣyanti vai prajāḥ. sthāpayiṣyanti cātmānaṃ yugādinidhane tathā. ity uktaḥ sa tadā tais tu brahmā lokapitāmahaḥ. tathety evābravīt prītas te 'pi jagmur yathāgatam.

एवम् एतत् पुरा वृत्तं तस्य यज्ञे महात्मनः। देवश्रेष्ठस्य लोकादौ वारुणीं बिभ्रतस् तनुम्।

evam etat purā vṛttaṃ tasya yajñe mahātmanaḥ. devaśreṣṭhasya lokādau vāruṇīṃ bibhratas tanum.

अग्निर् ब्रह्मा पशुपतिः शर्वो रुद्रः प्रजापतिः। अग्नेर् अपत्यम् एतद् वै सुवर्णम् इति धारणा।

agnir brahmā paśupatiḥ śarvo rudraḥ prajāpatiḥ. agner apatyam etad vai suvarṇam iti dhāraṇā.

अग्न्यभावे च कुर्वन्ति वह्निस्थानेषु काञ्चनम्। जामदग्न्य प्रमाणज्ञा वेदश्रुतिनिदर्शनात्।

agnyabhāve ca kurvanti vahnisthāneṣu kāñcanam. jāmadagnya pramāṇajñā vedaśrutinidarśanāt.

कुशस्तम्बे जुहोत्य् अग्निं सुवर्णं तत्र संस्थितम्। वल्मीकस्य वपायां च कर्णे वाजस्य दक्षिणे। शकटोर्व्यां परस्याप्सु ब्राह्मणस्य करे ऽपि वा। हुते प्रीतिकरीम् ऋद्धिं भगवांस् तत्र मन्यते।

kuśastambe juhoty agniṃ suvarṇaṃ tatra saṃsthitam. valmīkasya vapāyāṃ ca karṇe vājasya dakṣiṇe. śakaṭorvyāṃ parasyāpsu brāhmaṇasya kare 'pi vā. hute prītikarīm ṛddhiṃ bhagavāṃs tatra manyate.

तस्माद् अग्निपराः सर्वा देवता इति शुश्रुम। ब्रह्मणो हि प्रसूतो ऽग्निर् अग्नेर् अपि च काञ्चनम्।

tasmād agniparāḥ sarvā devatā iti śuśruma. brahmaṇo hi prasūto 'gnir agner api ca kāñcanam.

तस्माद् ये वै प्रयच्छन्ति सुवर्णं धर्मदर्शिनः। सुवर्णं ये प्रयच्छन्ति नराः शुद्धेन चेतसा। देवतास् ते प्रयच्छन्ति समस्ता इति नः श्रुतम्।

tasmād ye vai prayacchanti suvarṇaṃ dharmadarśinaḥ. suvarṇaṃ ye prayacchanti narāḥ śuddhena cetasā. devatās te prayacchanti samastā iti naḥ śrutam.

तस्य चातमसो लोका गच्छतः परमां गतिम्। स्वर्लोके राजराज्येन सो ऽभिषिच्येत भार्गव।

tasya cātamaso lokā gacchataḥ paramāṃ gatim. svarloke rājarājyena so 'bhiṣicyeta bhārgava.

आदित्योदयने प्राप्ते विधिमन्त्रपुरस्कृतम्। ददाति काञ्चनं यो वै दुःस्वप्नं प्रतिहन्ति सः।

ādityodayane prāpte vidhimantrapuraskṛtam. dadāti kāñcanaṃ yo vai duḥsvapnaṃ pratihanti saḥ.

ददात्य् उदितमात्रे यस् तस्य पाप्मा विधूयते। मध्याह्ने ददतो रुक्मं हन्ति पापम् अनागतम्।

dadāty uditamātre yas tasya pāpmā vidhūyate. madhyāhne dadato rukmaṃ hanti pāpam anāgatam.

ददाति पश्चिमां संध्यां यः सुवर्णं धृतव्रतः। ब्रह्मवाय्वग्निसोमानां सालोक्यम् उपयाति सः।

dadāti paścimāṃ saṃdhyāṃ yaḥ suvarṇaṃ dhṛtavrataḥ. brahmavāyvagnisomānāṃ sālokyam upayāti saḥ.

सेन्द्रेषु चैव लोकेषु प्रतिष्ठां प्राप्नुते शुभाम्। इह लोके यशः प्राप्य शान्तपाप्मा प्रमोदते।

sendreṣu caiva lokeṣu pratiṣṭhāṃ prāpnute śubhām. iha loke yaśaḥ prāpya śāntapāpmā pramodate.

ततः संपद्यते ऽन्येषु लोकेष्व् अप्रतिमः सदा। अनावृतगतिश् चैव कामचारी भवत्य् उत।

tataḥ saṃpadyate 'nyeṣu lokeṣv apratimaḥ sadā. anāvṛtagatiś caiva kāmacārī bhavaty uta.

न च क्षरति तेभ्यः स शश्वच् चैवाप्नुते महत्। सुवर्णम् अक्षयं दत्त्वा लोकान् आप्नोति पुष्कलान्।

na ca kṣarati tebhyaḥ sa śaśvac caivāpnute mahat. suvarṇam akṣayaṃ dattvā lokān āpnoti puṣkalān.

यस् तु संजनयित्वाग्निम् आदित्योदयनं प्रति। दद्याद् वै व्रतम् उद्दिश्य सर्वान् कामान् समश्नुते।

yas tu saṃjanayitvāgnim ādityodayanaṃ prati. dadyād vai vratam uddiśya sarvān kāmān samaśnute.

अग्निर् इत्य् एव तत् प्राहुः प्रदानं वै सुखावहम्। यथेष्टगुणसंपन्नं प्रवर्तकम् इति स्मृतम्। एषा सुवर्णस्योत्पत्तिः कथिता ते मयानघ। कार्त्तिकेयस्य च विभो तद् विद्धि भृगुनन्दन। कार्त्तिकेयस् तु संवृद्धः कालेन महता तदा। देवैः सेनापतित्वेन वृतः सेन्द्रैर् भृगूद्वह। जघान तारकं चापि दैत्यम् अन्यांस् तथासुरान्। त्रिदशेन्द्राज्ञया ब्रह्मंल् लोकानां हितकाम्यया। सुवर्णदाने च मया कथितास् ते गुणा विभो। तस्मात् सुवर्णं विप्रेभ्यः प्रयच्छ ददतां वर।

agnir ity eva tat prāhuḥ pradānaṃ vai sukhāvaham. yatheṣṭaguṇasaṃpannaṃ pravartakam iti smṛtam. eṣā suvarṇasyotpattiḥ kathitā te mayānagha. kārttikeyasya ca vibho tad viddhi bhṛgunandana. kārttikeyas tu saṃvṛddhaḥ kālena mahatā tadā. devaiḥ senāpatitvena vṛtaḥ sendrair bhṛgūdvaha. jaghāna tārakaṃ cāpi daityam anyāṃs tathāsurān. tridaśendrājñayā brahmaṃl lokānāṃ hitakāmyayā. suvarṇadāne ca mayā kathitās te guṇā vibho. tasmāt suvarṇaṃ viprebhyaḥ prayaccha dadatāṃ vara.

भीष्म उवाच। इत्य् उक्तः स वसिष्ठेन जामदग्न्यः प्रतापवान्। ददौ सुवर्णं विप्रेभ्यो व्यमुच्यत च किल्बिषात्।

bhīṣma uvāca. ity uktaḥ sa vasiṣṭhena jāmadagnyaḥ pratāpavān. dadau suvarṇaṃ viprebhyo vyamucyata ca kilbiṣāt.

एतत् ते सर्वम् आख्यातं सुवर्णस्य महीपते। प्रदानस्य फलं चैव जन्म चाग्न्यम् अनुत्तमम्।

etat te sarvam ākhyātaṃ suvarṇasya mahīpate. pradānasya phalaṃ caiva janma cāgnyam anuttamam.

तस्मात् त्वम् अपि विप्रेभ्यः प्रयच्छ कनकं बहु। ददत् सुवर्णं नृपते किल्बिषाद् विप्रमोक्ष्यसि। एवम् एतन् महाराज सुवर्णस्य महात्मनः। जन्म ते कथितं पुण्यं प्रदानं च युधिष्ठिर। इति रामम् उवाचेदं वसिष्ठः श्रेष्ठवाग् ऋषिः। सुवर्णदाने माहात्म्यं तत् कुरुष्व युधिष्ठिर।

tasmāt tvam api viprebhyaḥ prayaccha kanakaṃ bahu. dadat suvarṇaṃ nṛpate kilbiṣād vipramokṣyasi. evam etan mahārāja suvarṇasya mahātmanaḥ. janma te kathitaṃ puṇyaṃ pradānaṃ ca yudhiṣṭhira. iti rāmam uvācedaṃ vasiṣṭhaḥ śreṣṭhavāg ṛṣiḥ. suvarṇadāne māhātmyaṃ tat kuruṣva yudhiṣṭhira.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...