महाभारत 13.86 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 86→

[mh-13-86] • 34 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। उक्ताः पितामहेनेह सुवर्णस्य विधानतः। विस्तरेण प्रदानस्य ये गुणाः श्रुतिलक्षणाः।

yudhiṣṭhira uvāca. uktāḥ pitāmaheneha suvarṇasya vidhānataḥ. vistareṇa pradānasya ye guṇāḥ śrutilakṣaṇāḥ.

यत् तु कारणम् उत्पत्तेः सुवर्णस्येह कीर्तितम्। स कथं तारकः प्राप्तो निधनं तद् ब्रवीहि मे।

yat tu kāraṇam utpatteḥ suvarṇasyeha kīrtitam. sa kathaṃ tārakaḥ prāpto nidhanaṃ tad bravīhi me.

उक्तः स देवतानां हि अवध्य इति पार्थिव। न च तस्येह ते मृत्युर् विस्तरेण प्रकीर्तितः।

uktaḥ sa devatānāṃ hi avadhya iti pārthiva. na ca tasyeha te mṛtyur vistareṇa prakīrtitaḥ.

एतद् इच्छाम्य् अहं श्रोतुं त्वत्तः कुरुकुलोद्वह। कार्त्स्न्येन तारकवधं परं कौतूहलं हि मे।

etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ tvattaḥ kurukulodvaha. kārtsnyena tārakavadhaṃ paraṃ kautūhalaṃ hi me.

भीष्म उवाच। विपन्नकृत्या राजेन्द्र देवता ऋषयस् तथा। कृत्तिकाश् चोदयाम् आसुर् अपत्यभरणाय वै।

bhīṣma uvāca. vipannakṛtyā rājendra devatā ṛṣayas tathā. kṛttikāś codayām āsur apatyabharaṇāya vai.

न देवतानां का चिद् धि समर्था जातवेदसः। एकापि शक्ता तं गर्भं संधारयितुम् ओजसा।

na devatānāṃ kā cid dhi samarthā jātavedasaḥ. ekāpi śaktā taṃ garbhaṃ saṃdhārayitum ojasā.

षण्णां तासां ततः प्रीतः पावको गर्भधारणात्। स्वेन तेजोविसर्गेण वीर्येण परमेण च।

ṣaṇṇāṃ tāsāṃ tataḥ prītaḥ pāvako garbhadhāraṇāt. svena tejovisargeṇa vīryeṇa parameṇa ca.

तास् तु षट् कृत्तिका गर्भं पुपुषुर् जातवेदसः। षट्सु वर्त्मसु तेजो ऽग्नेः सकलं निहितं प्रभो।

tās tu ṣaṭ kṛttikā garbhaṃ pupuṣur jātavedasaḥ. ṣaṭsu vartmasu tejo 'gneḥ sakalaṃ nihitaṃ prabho.

ततस् ता वर्धमानस्य कुमारस्य महात्मनः। तेजसाभिपरीताङ्ग्यो न क्व चिच् छर्म लेभिरे।

tatas tā vardhamānasya kumārasya mahātmanaḥ. tejasābhiparītāṅgyo na kva cic charma lebhire.

ततस् तेजःपरीताङ्ग्यः सर्वाः काल उपस्थिते। समं गर्भं सुषुविरे कृत्तिकास् ता नरर्षभ।

tatas tejaḥparītāṅgyaḥ sarvāḥ kāla upasthite. samaṃ garbhaṃ suṣuvire kṛttikās tā nararṣabha.

ततस् तं षडधिष्ठानं गर्भम् एकत्वम् आगतम्। पृथिवी प्रतिजग्राह कान्तीपुरसमीपतः।

tatas taṃ ṣaḍadhiṣṭhānaṃ garbham ekatvam āgatam. pṛthivī pratijagrāha kāntīpurasamīpataḥ.

स गर्भो दिव्यसंस्थानो दीप्तिमान् पावकप्रभः। दिव्यं शरवणं प्राप्य ववृधे प्रियदर्शनः।

sa garbho divyasaṃsthāno dīptimān pāvakaprabhaḥ. divyaṃ śaravaṇaṃ prāpya vavṛdhe priyadarśanaḥ.

ददृशुः कृत्तिकास् तं तु बालं वह्निसमद्युतिम्। जातस्नेहाश् च सौहार्दात् पुपुषुः स्तन्यविस्रवैः।

dadṛśuḥ kṛttikās taṃ tu bālaṃ vahnisamadyutim. jātasnehāś ca sauhārdāt pupuṣuḥ stanyavisravaiḥ.

अभवत् कार्त्तिकेयः स त्रैलोक्ये सचराचरे। स्कन्नत्वात् स्कन्दतां चाप गुहावासाद् गुहो ऽभवत्।

abhavat kārttikeyaḥ sa trailokye sacarācare. skannatvāt skandatāṃ cāpa guhāvāsād guho 'bhavat.

ततो देवास् त्रयस्त्रिंशद् दिशश् च सदिगीश्वराः। रुद्रो धाता च विष्णुश् च यज्ञः पूषार्यमा भगः।

tato devās trayastriṃśad diśaś ca sadigīśvarāḥ. rudro dhātā ca viṣṇuś ca yajñaḥ pūṣāryamā bhagaḥ.

अंशो मित्रश् च साध्याश् च वसवो वासवो ऽश्विनौ। आपो वायुर् नभश् चन्द्रो नक्षत्राणि ग्रहा रविः।

aṃśo mitraś ca sādhyāś ca vasavo vāsavo 'śvinau. āpo vāyur nabhaś candro nakṣatrāṇi grahā raviḥ.

पृथग् भूतानि चान्यानि यानि देवार्पणानि वै। आजग्मुस् तत्र तं द्रष्टुं कुमारं ज्वलनात्मजम्। ऋषयस् तुष्टुवुश् चैव गन्धर्वाश् च जगुस् तथा।

pṛthag bhūtāni cānyāni yāni devārpaṇāni vai. ājagmus tatra taṃ draṣṭuṃ kumāraṃ jvalanātmajam. ṛṣayas tuṣṭuvuś caiva gandharvāś ca jagus tathā.

षडाननं कुमारं तं द्विषडक्षं द्विजप्रियम्। पीनांसं द्वादशभुजं पावकादित्यवर्चसम्।

ṣaḍānanaṃ kumāraṃ taṃ dviṣaḍakṣaṃ dvijapriyam. pīnāṃsaṃ dvādaśabhujaṃ pāvakādityavarcasam.

शयानं शरगुल्मस्थं दृष्ट्वा देवाः सहर्षिभिः। लेभिरे परमं हर्षं मेनिरे चासुरं हतम्।

śayānaṃ śaragulmasthaṃ dṛṣṭvā devāḥ saharṣibhiḥ. lebhire paramaṃ harṣaṃ menire cāsuraṃ hatam.

ततो देवाः प्रियाण्य् अस्य सर्व एव समाचरन्। क्रीडतः क्रीडनीयानि ददुः पक्षिगणांश् च ह।

tato devāḥ priyāṇy asya sarva eva samācaran. krīḍataḥ krīḍanīyāni daduḥ pakṣigaṇāṃś ca ha.

सुपर्णो ऽस्य ददौ पत्रं मयूरं चित्रबर्हिणम्। राक्षसाश् च ददुस् तस्मै वराहमहिषाव् उभौ।

suparṇo 'sya dadau patraṃ mayūraṃ citrabarhiṇam. rākṣasāś ca dadus tasmai varāhamahiṣāv ubhau.

कुक्कुटं चाग्निसंकाशं प्रददौ वरुणः स्वयम्। चन्द्रमाः प्रददौ मेषम् आदित्यो रुचिरां प्रभाम्।

kukkuṭaṃ cāgnisaṃkāśaṃ pradadau varuṇaḥ svayam. candramāḥ pradadau meṣam ādityo rucirāṃ prabhām.

गवां माता च गा देवी ददौ शतसहस्रशः। छागम् अग्निर् गुणोपेतम् इला पुष्पफलं बहु।

gavāṃ mātā ca gā devī dadau śatasahasraśaḥ. chāgam agnir guṇopetam ilā puṣpaphalaṃ bahu.

सुधन्वा शकटं चैव रथं चामितकूबरम्। वरुणो वारुणान् दिव्यान् भुजंगान् प्रददौ शुभान्। सिंहान् सुरेन्द्रो व्याघ्रांश् च द्वीपिनो ऽन्यांश् च दंष्ट्रिणः।

sudhanvā śakaṭaṃ caiva rathaṃ cāmitakūbaram. varuṇo vāruṇān divyān bhujaṃgān pradadau śubhān. siṃhān surendro vyāghrāṃś ca dvīpino 'nyāṃś ca daṃṣṭriṇaḥ.

श्वापदांश् च बहून् घोरांश् छत्राणि विविधानि च। राक्षसासुरसंघाश् च ये ऽनुजग्मुस् तम् ईश्वरम्। तस्मै प्रददुर् अग्र्याणि वाहनानि धनानि च।

śvāpadāṃś ca bahūn ghorāṃś chatrāṇi vividhāni ca. rākṣasāsurasaṃghāś ca ye 'nujagmus tam īśvaram. tasmai pradadur agryāṇi vāhanāni dhanāni ca.

वर्धमानं तु तं दृष्ट्वा प्रार्थयाम् आस तारकः। उपायैर् बहुभिर् हन्तुं नाशकच् चापि तं विभुम्।

vardhamānaṃ tu taṃ dṛṣṭvā prārthayām āsa tārakaḥ. upāyair bahubhir hantuṃ nāśakac cāpi taṃ vibhum.

सेनापत्येन तं देवाः पूजयित्वा गुहालयम्। शशंसुर् विप्रकारं तं तस्मै तारककारितम्।

senāpatyena taṃ devāḥ pūjayitvā guhālayam. śaśaṃsur viprakāraṃ taṃ tasmai tārakakāritam.

स विवृद्धो महावीर्यो देवसेनापतिः प्रभुः। जघानामोघया शक्त्या दानवं तारकं गुहः।

sa vivṛddho mahāvīryo devasenāpatiḥ prabhuḥ. jaghānāmoghayā śaktyā dānavaṃ tārakaṃ guhaḥ.

तेन तस्मिन् कुमारेण क्रीडता निहते ऽसुरे। सुरेन्द्रः स्थापितो राज्ये देवानां पुनर् ईश्वरः।

tena tasmin kumāreṇa krīḍatā nihate 'sure. surendraḥ sthāpito rājye devānāṃ punar īśvaraḥ.

स सेनापतिर् एवाथ बभौ स्कन्दः प्रतापवान्। ईशो गोप्ता च देवानां प्रियकृच् छंकरस्य च।

sa senāpatir evātha babhau skandaḥ pratāpavān. īśo goptā ca devānāṃ priyakṛc chaṃkarasya ca.

हिरण्यमूर्तिर् भगवान् एष एव च पावकिः। सदा कुमारो देवानां सेनापत्यम् अवाप्तवान्।

hiraṇyamūrtir bhagavān eṣa eva ca pāvakiḥ. sadā kumāro devānāṃ senāpatyam avāptavān.

तस्मात् सुवर्णं मङ्गल्यं रत्नम् अक्षय्यम् उत्तमम्। सहजं कार्त्तिकेयस्य वह्नेस् तेजः परं मतम्।

tasmāt suvarṇaṃ maṅgalyaṃ ratnam akṣayyam uttamam. sahajaṃ kārttikeyasya vahnes tejaḥ paraṃ matam.

एवं रामाय कौरव्य वसिष्ठो ऽकथयत् पुरा। तस्मात् सुवर्णदानाय प्रयतस्व नराधिप।

evaṃ rāmāya kauravya vasiṣṭho 'kathayat purā. tasmāt suvarṇadānāya prayatasva narādhipa.

रामः सुवर्णं दत्त्वा हि विमुक्तः सर्वकिल्बिषैः। त्रिविष्टपे महत् स्थानम् अवापासुलभं नरैः।

rāmaḥ suvarṇaṃ dattvā hi vimuktaḥ sarvakilbiṣaiḥ. triviṣṭape mahat sthānam avāpāsulabhaṃ naraiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...