महाभारत 13.7 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 7→

[mh-13-7] • 29 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। कर्मणां मे समस्तानां शुभानां भरतर्षभ। फलानि महतां श्रेष्ठ प्रब्रूहि परिपृच्छतः।

yudhiṣṭhira uvāca. karmaṇāṃ me samastānāṃ śubhānāṃ bharatarṣabha. phalāni mahatāṃ śreṣṭha prabrūhi paripṛcchataḥ.

भीष्म उवाच। हन्त ते कथयिष्यामि यन् मां पृच्छसि भारत। रहस्यं यद् ऋषीणां तु तच् छृणुष्व युधिष्ठिर। या गतिः प्राप्यते येन प्रेत्यभावे चिरेप्सिता।

bhīṣma uvāca. hanta te kathayiṣyāmi yan māṃ pṛcchasi bhārata. rahasyaṃ yad ṛṣīṇāṃ tu tac chṛṇuṣva yudhiṣṭhira. yā gatiḥ prāpyate yena pretyabhāve cirepsitā.

येन येन शरीरेण यद् यत् कर्म करोति यः। तेन तेन शरीरेण तत् तत् फलम् उपाश्नुते।

yena yena śarīreṇa yad yat karma karoti yaḥ. tena tena śarīreṇa tat tat phalam upāśnute.

यस्यां यस्याम् अवस्थायां यत् करोति शुभाशुभम्। तस्यां तस्याम् अवस्थायां भुङ्क्ते जन्मनि जन्मनि।

yasyāṃ yasyām avasthāyāṃ yat karoti śubhāśubham. tasyāṃ tasyām avasthāyāṃ bhuṅkte janmani janmani.

न नश्यति कृतं कर्म सदा पञ्चेन्द्रियैर् इह। ते ह्य् अस्य साक्षिणो नित्यं षष्ठ आत्मा तथैव च।

na naśyati kṛtaṃ karma sadā pañcendriyair iha. te hy asya sākṣiṇo nityaṃ ṣaṣṭha ātmā tathaiva ca.

चक्षुर् दद्यान् मनो दद्याद् वाचं दद्याच् च सूनृताम्। अनुव्रजेद् उपासीत स यज्ञः पञ्चदक्षिणः।

cakṣur dadyān mano dadyād vācaṃ dadyāc ca sūnṛtām. anuvrajed upāsīta sa yajñaḥ pañcadakṣiṇaḥ.

यो दद्याद् अपरिक्लिष्टम् अन्नम् अध्वनि वर्तते। श्रान्तायादृष्टपूर्वाय तस्य पुण्यफलं महत्।

yo dadyād aparikliṣṭam annam adhvani vartate. śrāntāyādṛṣṭapūrvāya tasya puṇyaphalaṃ mahat.

स्थण्डिले शयमानानां गृहाणि शयनानि च। चीरवल्कलसंवीते वासांस्य् आभरणानि च।

sthaṇḍile śayamānānāṃ gṛhāṇi śayanāni ca. cīravalkalasaṃvīte vāsāṃsy ābharaṇāni ca.

वाहनासनयानानि योगात्मनि तपोधने। अग्नीन् उपशयानस्य राजपौरुषम् उच्यते।

vāhanāsanayānāni yogātmani tapodhane. agnīn upaśayānasya rājapauruṣam ucyate.

रसानां प्रतिसंहारे सौभाग्यम् अनुगच्छति। आमिषप्रतिसंहारे पशून् पुत्रांश् च विन्दति।

rasānāṃ pratisaṃhāre saubhāgyam anugacchati. āmiṣapratisaṃhāre paśūn putrāṃś ca vindati.

अवाक्शिरास् तु यो लम्बेद् उदवासं च यो वसेत्। सततं चैकशायी यः स लभेतेप्सितां गतिम्।

avākśirās tu yo lambed udavāsaṃ ca yo vaset. satataṃ caikaśāyī yaḥ sa labhetepsitāṃ gatim.

पाद्यम् आसनम् एवाथ दीपम् अन्नं प्रतिश्रयम्। दद्याद् अतिथिपूजार्थं स यज्ञः पञ्चदक्षिणः।

pādyam āsanam evātha dīpam annaṃ pratiśrayam. dadyād atithipūjārthaṃ sa yajñaḥ pañcadakṣiṇaḥ.

वीरासनं वीरशय्यां वीरस्थानम् उपासतः। अक्षयास् तस्य वै लोकाः सर्वकामगमास् तथा।

vīrāsanaṃ vīraśayyāṃ vīrasthānam upāsataḥ. akṣayās tasya vai lokāḥ sarvakāmagamās tathā.

धनं लभेत दानेन मौनेनाज्ञां विशां पते। उपभोगांश् च तपसा ब्रह्मचर्येण जीवितम्।

dhanaṃ labheta dānena maunenājñāṃ viśāṃ pate. upabhogāṃś ca tapasā brahmacaryeṇa jīvitam.

रूपम् ऐश्वर्यम् आरोग्यम् अहिंसाफलम् अश्नुते। फलमूलाशिनां राज्यं स्वर्गः पर्णाशिनां तथा।

rūpam aiśvaryam ārogyam ahiṃsāphalam aśnute. phalamūlāśināṃ rājyaṃ svargaḥ parṇāśināṃ tathā.

प्रायोपवेशनाद् राज्यं सर्वत्र सुखम् उच्यते। स्वर्गं सत्येन लभते दीक्षया कुलम् उत्तमम्।

prāyopaveśanād rājyaṃ sarvatra sukham ucyate. svargaṃ satyena labhate dīkṣayā kulam uttamam.

गवाढ्यः शाकदीक्षायां स्वर्गगामी तृणाशनः। स्त्रियस् त्रिषवणं स्नात्वा वायुं पीत्वा क्रतुं लभेत्।

gavāḍhyaḥ śākadīkṣāyāṃ svargagāmī tṛṇāśanaḥ. striyas triṣavaṇaṃ snātvā vāyuṃ pītvā kratuṃ labhet.

सलिलाशी भवेद् यश् च सदाग्निः संस्कृतो द्विजः। मरुं साधयतो राज्यं नाकपृष्ठम् अनाशके।

salilāśī bhaved yaś ca sadāgniḥ saṃskṛto dvijaḥ. maruṃ sādhayato rājyaṃ nākapṛṣṭham anāśake.

उपवासं च दीक्षां च अभिषेकं च पार्थिव। कृत्वा द्वादशवर्षाणि वीरस्थानाद् विशिष्यते।

upavāsaṃ ca dīkṣāṃ ca abhiṣekaṃ ca pārthiva. kṛtvā dvādaśavarṣāṇi vīrasthānād viśiṣyate.

अधीत्य सर्ववेदान् वै सद्यो दुःखात् प्रमुच्यते। तत्पाठधारणात् स्वर्गम् अर्थज्ञानात् परां गतिम्। वितृष्णानां वेदजपात् स्वर्गमोक्षफलं स्मृतम्। मानसं हि चरन् धर्मं स्वर्गलोकम् अवाप्नुयात्। तत्परा ये द्विजा लोके तस्य लोकाः सनातनम्।

adhītya sarvavedān vai sadyo duḥkhāt pramucyate. tatpāṭhadhāraṇāt svargam arthajñānāt parāṃ gatim. vitṛṣṇānāṃ vedajapāt svargamokṣaphalaṃ smṛtam. mānasaṃ hi caran dharmaṃ svargalokam avāpnuyāt. tatparā ye dvijā loke tasya lokāḥ sanātanam.

या दुस्त्यजा दुर्मतिभिर् या न जीर्यति जीर्यतः। यो ऽसौ प्राणान्तिको रोगस् तां तृष्णां त्यजतः सुखम्।

yā dustyajā durmatibhir yā na jīryati jīryataḥ. yo 'sau prāṇāntiko rogas tāṃ tṛṣṇāṃ tyajataḥ sukham.

यथा धेनुसहस्रेषु वत्सो विन्दति मातरम्। एवं पूर्वकृतं कर्म कर्तारम् अनुगच्छति।

yathā dhenusahasreṣu vatso vindati mātaram. evaṃ pūrvakṛtaṃ karma kartāram anugacchati.

अचोद्यमानानि यथा पुष्पाणि च फलानि च। स्वकालं नातिवर्तन्ते तथा कर्म पुराकृतम्।

acodyamānāni yathā puṣpāṇi ca phalāni ca. svakālaṃ nātivartante tathā karma purākṛtam.

जीर्यन्ति जीर्यतः केशा दन्ता जीर्यन्ति जीर्यतः। चक्षुःश्रोत्रे च जीर्येते तृष्णैका तु न जीर्यते।

jīryanti jīryataḥ keśā dantā jīryanti jīryataḥ. cakṣuḥśrotre ca jīryete tṛṣṇaikā tu na jīryate.

येन प्रीणाति पितरं तेन प्रीतः प्रजापतिः। प्रीणाति मातरं येन पृथिवी तेन पूजिता। येन प्रीणात्य् उपाध्यायं तेन स्याद् ब्रह्म पूजितम्।

yena prīṇāti pitaraṃ tena prītaḥ prajāpatiḥ. prīṇāti mātaraṃ yena pṛthivī tena pūjitā. yena prīṇāty upādhyāyaṃ tena syād brahma pūjitam.

सर्वे तस्यादृता धर्मा यस्यैते त्रय आदृताः। अनादृतास् तु यस्यैते सर्वास् तस्याफलाः क्रियाः।

sarve tasyādṛtā dharmā yasyaite traya ādṛtāḥ. anādṛtās tu yasyaite sarvās tasyāphalāḥ kriyāḥ.

वैशंपायन उवाच। भीष्मस्य तद् वचः श्रुत्वा विस्मिताः कुरुपुंगवाः। आसन् प्रहृष्टमनसः प्रीतिमन्तो ऽभवंस् तदा।

vaiśaṃpāyana uvāca. bhīṣmasya tad vacaḥ śrutvā vismitāḥ kurupuṃgavāḥ. āsan prahṛṣṭamanasaḥ prītimanto 'bhavaṃs tadā.

यन् मन्त्रे भवति वृथा प्रयुज्यमाने; यत् सोमे भवति वृथाभिषूयमाणे। यच् चाग्नौ भवति वृथाभिहूयमाने; तत् सर्वं भवति वृथाभिधीयमाने।

yan mantre bhavati vṛthā prayujyamāne; yat some bhavati vṛthābhiṣūyamāṇe. yac cāgnau bhavati vṛthābhihūyamāne; tat sarvaṃ bhavati vṛthābhidhīyamāne.

इत्य् एतद् ऋषिणा प्रोक्तम् उक्तवान् अस्मि यद् विभो। शुभाशुभफलप्राप्तौ किम् अतः श्रोतुम् इच्छसि।

ity etad ṛṣiṇā proktam uktavān asmi yad vibho. śubhāśubhaphalaprāptau kim ataḥ śrotum icchasi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents