महाभारत 13.63 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 63→

[mh-13-63] • 36 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। श्रुतं मे भवतो वाक्यम् अन्नदानस्य यो विधिः। नक्षत्रयोगस्येदानीं दानकल्पं ब्रवीहि मे।

yudhiṣṭhira uvāca. śrutaṃ me bhavato vākyam annadānasya yo vidhiḥ. nakṣatrayogasyedānīṃ dānakalpaṃ bravīhi me.

भीष्म उवाच। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। देवक्याश् चैव संवादं देवर्षेर् नारदस्य च।

bhīṣma uvāca. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. devakyāś caiva saṃvādaṃ devarṣer nāradasya ca.

द्वारकाम् अनुसंप्राप्तं नारदं देवदर्शनम्। पप्रच्छैनं ततः प्रश्नं देवकी धर्मदर्शिनी।

dvārakām anusaṃprāptaṃ nāradaṃ devadarśanam. papracchainaṃ tataḥ praśnaṃ devakī dharmadarśinī.

तस्याः संपृच्छमानाया देवर्षिर् नारदस् तदा। आचष्ट विधिवत् सर्वं यत् तच् छृणु विशां पते।

tasyāḥ saṃpṛcchamānāyā devarṣir nāradas tadā. ācaṣṭa vidhivat sarvaṃ yat tac chṛṇu viśāṃ pate.

नारद उवाच। कृत्तिकासु महाभागे पायसेन ससर्पिषा। संतर्प्य ब्राह्मणान् साधूंल् लोकान् आप्नोत्य् अनुत्तमान्।

nārada uvāca. kṛttikāsu mahābhāge pāyasena sasarpiṣā. saṃtarpya brāhmaṇān sādhūṃl lokān āpnoty anuttamān.

रोहिण्यां प्रथितैर् मांसैर् माषैर् अन्नेन सर्पिषा। पयो ऽनुपानं दातव्यम् आनृण्यार्थं द्विजातये।

rohiṇyāṃ prathitair māṃsair māṣair annena sarpiṣā. payo 'nupānaṃ dātavyam ānṛṇyārthaṃ dvijātaye.

दोग्ध्रीं दत्त्वा सवत्सां तु नक्षत्रे सोमदैवते। गच्छन्ति मानुषाल् लोकात् स्वर्गलोकम् अनुत्तमम्।

dogdhrīṃ dattvā savatsāṃ tu nakṣatre somadaivate. gacchanti mānuṣāl lokāt svargalokam anuttamam.

आर्द्रायां कृसरं दत्त्वा तैलमिश्रम् उपोषितः। नरस् तरति दुर्गाणि क्षुरधारांश् च पर्वतान्।

ārdrāyāṃ kṛsaraṃ dattvā tailamiśram upoṣitaḥ. naras tarati durgāṇi kṣuradhārāṃś ca parvatān.

अपूपान् पुनर्वसौ दत्त्वा तथैवान्नानि शोभने। यशस्वी रूपसंपन्नो बह्वन्ने जायते कुले।

apūpān punarvasau dattvā tathaivānnāni śobhane. yaśasvī rūpasaṃpanno bahvanne jāyate kule.

पुष्ये तु कनकं दत्त्वा कृतं चाकृतम् एव च। अनालोकेषु लोकेषु सोमवत् स विराजते।

puṣye tu kanakaṃ dattvā kṛtaṃ cākṛtam eva ca. anālokeṣu lokeṣu somavat sa virājate.

आश्लेषायां तु यो रूप्यम् ऋषभं वा प्रयच्छति। स सर्वभयनिर्मुक्तः शात्रवान् अधितिष्ठति।

āśleṣāyāṃ tu yo rūpyam ṛṣabhaṃ vā prayacchati. sa sarvabhayanirmuktaḥ śātravān adhitiṣṭhati.

मघासु तिलपूर्णानि वर्धमानानि मानवः। ताम्राणि तिलपात्राणि त्रिंशत्पलमितानि तु। प्रदाय पुत्रपशुमान् इह प्रेत्य च मोदते।

maghāsu tilapūrṇāni vardhamānāni mānavaḥ. tāmrāṇi tilapātrāṇi triṃśatpalamitāni tu. pradāya putrapaśumān iha pretya ca modate.

फल्गुनीपूर्वसमये ब्राह्मणानाम् उपोषितः। भक्षान् फाणितसंयुक्तान् दत्त्वा सौभाग्यम् ऋच्छति।

phalgunīpūrvasamaye brāhmaṇānām upoṣitaḥ. bhakṣān phāṇitasaṃyuktān dattvā saubhāgyam ṛcchati.

घृतक्षीरसमायुक्तं विधिवत् षष्टिकौदनम्। उत्तराविषये दत्त्वा स्वर्गलोके महीयते।

ghṛtakṣīrasamāyuktaṃ vidhivat ṣaṣṭikaudanam. uttarāviṣaye dattvā svargaloke mahīyate.

यद् यत् प्रदीयते दानम् उत्तराविषये नरैः। महाफलम् अनन्तं च भवतीति विनिश्चयः।

yad yat pradīyate dānam uttarāviṣaye naraiḥ. mahāphalam anantaṃ ca bhavatīti viniścayaḥ.

हस्ते हस्तिरथं दत्त्वा चतुर्युक्तम् उपोषितः। प्राप्नोति परमांल् लोकान् पुण्यकामसमन्वितान्।

haste hastirathaṃ dattvā caturyuktam upoṣitaḥ. prāpnoti paramāṃl lokān puṇyakāmasamanvitān.

चित्रायाम् ऋषभं दत्त्वा पुण्यान् गन्धांश् च भारत। चरत्य् अप्सरसां लोके रमते नन्दने तथा।

citrāyām ṛṣabhaṃ dattvā puṇyān gandhāṃś ca bhārata. caraty apsarasāṃ loke ramate nandane tathā.

स्वाताव् अथ धनं दत्त्वा यद् इष्टतमम् आत्मनः। प्राप्नोति लोकान् स शुभान् इह चैव महद् यशः।

svātāv atha dhanaṃ dattvā yad iṣṭatamam ātmanaḥ. prāpnoti lokān sa śubhān iha caiva mahad yaśaḥ.

विशाखायाम् अनड्वाहं धेनुं दत्त्वा च दुग्धदाम्। सप्रासङ्गं च शकटं सधान्यं वस्त्रसंयुतम्।

viśākhāyām anaḍvāhaṃ dhenuṃ dattvā ca dugdhadām. saprāsaṅgaṃ ca śakaṭaṃ sadhānyaṃ vastrasaṃyutam.

पितॄन् देवांश् च प्रीणाति प्रेत्य चानन्त्यम् अश्नुते। न च दुर्गाण्य् अवाप्नोति स्वर्गलोकं च गच्छति।

pitṝn devāṃś ca prīṇāti pretya cānantyam aśnute. na ca durgāṇy avāpnoti svargalokaṃ ca gacchati.

दत्त्वा यथोक्तं विप्रेभ्यो वृत्तिम् इष्टां स विन्दति। नरकादींश् च संक्लेशान् नाप्नोतीति विनिश्चयः।

dattvā yathoktaṃ viprebhyo vṛttim iṣṭāṃ sa vindati. narakādīṃś ca saṃkleśān nāpnotīti viniścayaḥ.

अनुराधासु प्रावारं वस्त्रान्तरम् उपोषितः। दत्त्वा युगशतं चापि नरः स्वर्गे महीयते।

anurādhāsu prāvāraṃ vastrāntaram upoṣitaḥ. dattvā yugaśataṃ cāpi naraḥ svarge mahīyate.

कालशाकं तु विप्रेभ्यो दत्त्वा मर्त्यः समूलकम्। ज्येष्ठायाम् ऋद्धिम् इष्टां वै गतिम् इष्टां च विन्दति।

kālaśākaṃ tu viprebhyo dattvā martyaḥ samūlakam. jyeṣṭhāyām ṛddhim iṣṭāṃ vai gatim iṣṭāṃ ca vindati.

मूले मूलफलं दत्त्वा ब्राह्मणेभ्यः समाहितः। पितॄन् प्रीणयते चापि गतिम् इष्टां च गच्छति।

mūle mūlaphalaṃ dattvā brāhmaṇebhyaḥ samāhitaḥ. pitṝn prīṇayate cāpi gatim iṣṭāṃ ca gacchati.

अथ पूर्वास्व् अषाढासु दधिपात्राण्य् उपोषितः। कुलवृत्तोपसंपन्ने ब्राह्मणे वेदपारगे। प्रदाय जायते प्रेत्य कुले सुबहुगोकुले।

atha pūrvāsv aṣāḍhāsu dadhipātrāṇy upoṣitaḥ. kulavṛttopasaṃpanne brāhmaṇe vedapārage. pradāya jāyate pretya kule subahugokule.

उदमन्थं ससर्पिष्कं प्रभूतमधुफाणितम्। दत्त्वोत्तरास्व् अषाढासु सर्वकामान् अवाप्नुयात्।

udamanthaṃ sasarpiṣkaṃ prabhūtamadhuphāṇitam. dattvottarāsv aṣāḍhāsu sarvakāmān avāpnuyāt.

दुग्धं त्व् अभिजिते योगे दत्त्वा मधुघृताप्लुतम्। धर्मनित्यो मनीषिभ्यः स्वर्गलोके महीयते।

dugdhaṃ tv abhijite yoge dattvā madhughṛtāplutam. dharmanityo manīṣibhyaḥ svargaloke mahīyate.

श्रवणे कम्बलं दत्त्वा वस्त्रान्तरितम् एव च। श्वेतेन याति यानेन सर्वलोकान् असंवृतान्।

śravaṇe kambalaṃ dattvā vastrāntaritam eva ca. śvetena yāti yānena sarvalokān asaṃvṛtān.

गोप्रयुक्तं धनिष्ठासु यानं दत्त्वा समाहितः। वस्त्ररश्मिधरं सद्यः प्रेत्य राज्यं प्रपद्यते।

goprayuktaṃ dhaniṣṭhāsu yānaṃ dattvā samāhitaḥ. vastraraśmidharaṃ sadyaḥ pretya rājyaṃ prapadyate.

गन्धाञ् शतभिषग्योगे दत्त्वा सागुरुचन्दनान्। प्राप्नोत्य् अप्सरसां लोकान् प्रेत्य गन्धांश् च शाश्वतान्।

gandhāñ śatabhiṣagyoge dattvā sāgurucandanān. prāpnoty apsarasāṃ lokān pretya gandhāṃś ca śāśvatān.

पूर्वभाद्रपदायोगे राजमाषान् प्रदाय तु। सर्वभक्षफलोपेतः स वै प्रेत्य सुखी भवेत्।

pūrvabhādrapadāyoge rājamāṣān pradāya tu. sarvabhakṣaphalopetaḥ sa vai pretya sukhī bhavet.

औरभ्रम् उत्तरायोगे यस् तु मांसं प्रयच्छति। स पितॄन् प्रीणयति वै प्रेत्य चानन्त्यम् अश्नुते।

aurabhram uttarāyoge yas tu māṃsaṃ prayacchati. sa pitṝn prīṇayati vai pretya cānantyam aśnute.

कांस्योपदोहनां धेनुं रेवत्यां यः प्रयच्छति। सा प्रेत्य कामान् आदाय दातारम् उपतिष्ठति।

kāṃsyopadohanāṃ dhenuṃ revatyāṃ yaḥ prayacchati. sā pretya kāmān ādāya dātāram upatiṣṭhati.

रथम् अश्वसमायुक्तं दत्त्वाश्विन्यां नरोत्तमः। हस्त्यश्वरथसंपन्ने वर्चस्वी जायते कुले।

ratham aśvasamāyuktaṃ dattvāśvinyāṃ narottamaḥ. hastyaśvarathasaṃpanne varcasvī jāyate kule.

भरणीषु द्विजातिभ्यस् तिलधेनुं प्रदाय वै। गाः सुप्रभूताः प्राप्नोति नरः प्रेत्य यशस् तथा।

bharaṇīṣu dvijātibhyas tiladhenuṃ pradāya vai. gāḥ suprabhūtāḥ prāpnoti naraḥ pretya yaśas tathā.

भीष्म उवाच। इत्य् एष लक्षणोद्देशः प्रोक्तो नक्षत्रयोगतः। देवक्या नारदेनेह सा स्नुषाभ्यो ऽब्रवीद् इदम्।

bhīṣma uvāca. ity eṣa lakṣaṇoddeśaḥ prokto nakṣatrayogataḥ. devakyā nāradeneha sā snuṣābhyo 'bravīd idam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...