महाभारत 13.55 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 55→

[mh-13-55] • 35 श्लोकाः

च्यवन उवाच। वरश् च गृह्यतां मत्तो यश् च ते संशयो हृदि। तं च ब्रूहि नरश्रेष्ठ सर्वं संपादयामि ते।

cyavana uvāca. varaś ca gṛhyatāṃ matto yaś ca te saṃśayo hṛdi. taṃ ca brūhi naraśreṣṭha sarvaṃ saṃpādayāmi te.

कुशिक उवाच। यदि प्रीतो ऽसि भगवंस् ततो मे वद भार्गव। कारणं श्रोतुम् इच्छामि मद्गृहे वासकारितम्।

kuśika uvāca. yadi prīto 'si bhagavaṃs tato me vada bhārgava. kāraṇaṃ śrotum icchāmi madgṛhe vāsakāritam.

शयनं चैकपार्श्वेन दिवसान् एकविंशतिम्। अकिंचिद् उक्त्वा गमनं बहिश् च मुनिपुंगव।

śayanaṃ caikapārśvena divasān ekaviṃśatim. akiṃcid uktvā gamanaṃ bahiś ca munipuṃgava.

अन्तर्धानम् अकस्माच् च पुनर् एव च दर्शनम्। पुनश् च शयनं विप्र दिवसान् एकविंशतिम्।

antardhānam akasmāc ca punar eva ca darśanam. punaś ca śayanaṃ vipra divasān ekaviṃśatim.

तैलाभ्यक्तस्य गमनं भोजनं च गृहे मम। समुपानीय विविधं यद् दग्धं जातवेदसा। निर्याणं च रथेनाशु सहसा यत् कृतं त्वया।

tailābhyaktasya gamanaṃ bhojanaṃ ca gṛhe mama. samupānīya vividhaṃ yad dagdhaṃ jātavedasā. niryāṇaṃ ca rathenāśu sahasā yat kṛtaṃ tvayā.

धनानां च विसर्गस्य वनस्यापि च दर्शनम्। प्रासादानां बहूनां च काञ्चनानां महामुने।

dhanānāṃ ca visargasya vanasyāpi ca darśanam. prāsādānāṃ bahūnāṃ ca kāñcanānāṃ mahāmune.

मणिविद्रुमपादानां पर्यङ्कानां च दर्शनम्। पुनश् चादर्शनं तस्य श्रोतुम् इच्छामि कारणम्।

maṇividrumapādānāṃ paryaṅkānāṃ ca darśanam. punaś cādarśanaṃ tasya śrotum icchāmi kāraṇam.

अतीव ह्य् अत्र मुह्यामि चिन्तयानो दिवानिशम्। न चैवात्राधिगच्छामि सर्वस्यास्य विनिश्चयम्। एतद् इच्छामि कार्त्स्न्येन सत्यं श्रोतुं तपोधन।

atīva hy atra muhyāmi cintayāno divāniśam. na caivātrādhigacchāmi sarvasyāsya viniścayam. etad icchāmi kārtsnyena satyaṃ śrotuṃ tapodhana.

च्यवन उवाच। शृणु सर्वम् अशेषेण यद् इदं येन हेतुना। न हि शक्यम् अनाख्यातुम् एवं पृष्टेन पार्थिव।

cyavana uvāca. śṛṇu sarvam aśeṣeṇa yad idaṃ yena hetunā. na hi śakyam anākhyātum evaṃ pṛṣṭena pārthiva.

पितामहस्य वदतः पुरा देवसमागमे। श्रुतवान् अस्मि यद् राजंस् तन् मे निगदतः शृणु।

pitāmahasya vadataḥ purā devasamāgame. śrutavān asmi yad rājaṃs tan me nigadataḥ śṛṇu.

ब्रह्मक्षत्रविरोधेन भविता कुलसंकरः। पौत्रस् ते भविता राजंस् तेजोवीर्यसमन्वितः।

brahmakṣatravirodhena bhavitā kulasaṃkaraḥ. pautras te bhavitā rājaṃs tejovīryasamanvitaḥ.

ततः स्वकुलरक्षार्थम् अहं त्वा समुपागमम्। चिकीर्षन् कुशिकोच्छेदं संदिधक्षुः कुलं तव।

tataḥ svakularakṣārtham ahaṃ tvā samupāgamam. cikīrṣan kuśikocchedaṃ saṃdidhakṣuḥ kulaṃ tava.

ततो ऽहम् आगम्य पुरा त्वाम् अवोचं महीपते। नियमं कं चिद् आरप्स्ये शुश्रूषा क्रियताम् इति।

tato 'ham āgamya purā tvām avocaṃ mahīpate. niyamaṃ kaṃ cid ārapsye śuśrūṣā kriyatām iti.

न च ते दुष्कृतं किं चिद् अहम् आसादयं गृहे। तेन जीवसि राजर्षे न भवेथास् ततो ऽन्यथा।

na ca te duṣkṛtaṃ kiṃ cid aham āsādayaṃ gṛhe. tena jīvasi rājarṣe na bhavethās tato 'nyathā.

एतां बुद्धिं समास्थाय दिवसान् एकविंशतिम्। सुप्तो ऽस्मि यदि मां कश् चिद् बोधयेद् इति पार्थिव।

etāṃ buddhiṃ samāsthāya divasān ekaviṃśatim. supto 'smi yadi māṃ kaś cid bodhayed iti pārthiva.

यदा त्वया सभार्येण संसुप्तो न प्रबोधितः। अहं तदैव ते प्रीतो मनसा राजसत्तम।

yadā tvayā sabhāryeṇa saṃsupto na prabodhitaḥ. ahaṃ tadaiva te prīto manasā rājasattama.

उत्थाय चास्मि निष्क्रान्तो यदि मां त्वं महीपते। पृच्छेः क्व यास्यसीत्य् एवं शपेयं त्वाम् इति प्रभो।

utthāya cāsmi niṣkrānto yadi māṃ tvaṃ mahīpate. pṛccheḥ kva yāsyasīty evaṃ śapeyaṃ tvām iti prabho.

अन्तर्हितश् चास्मि पुनः पुनर् एव च ते गृहे। योगम् आस्थाय संविष्टो दिवसान् एकविंशतिम्।

antarhitaś cāsmi punaḥ punar eva ca te gṛhe. yogam āsthāya saṃviṣṭo divasān ekaviṃśatim.

क्षुधितो माम् असूयेथाः श्रमाद् वेति नराधिप। एतां बुद्धिं समास्थाय कर्शितौ वां मया क्षुधा।

kṣudhito mām asūyethāḥ śramād veti narādhipa. etāṃ buddhiṃ samāsthāya karśitau vāṃ mayā kṣudhā.

न च ते ऽभूत् सुसूक्ष्मो ऽपि मन्युर् मनसि पार्थिव। सभार्यस्य नरश्रेष्ठ तेन ते प्रीतिमान् अहम्।

na ca te 'bhūt susūkṣmo 'pi manyur manasi pārthiva. sabhāryasya naraśreṣṭha tena te prītimān aham.

भोजनं च समानाय्य यत् तद् आदीपितं मया। क्रुध्येथा यदि मात्सर्याद् इति तन् मर्षितं च ते। रथेन वाहितश् चापि श्रमात् क्रोधोद्भवाय ते।

bhojanaṃ ca samānāyya yat tad ādīpitaṃ mayā. krudhyethā yadi mātsaryād iti tan marṣitaṃ ca te. rathena vāhitaś cāpi śramāt krodhodbhavāya te.

ततो ऽहं रथम् आरुह्य त्वाम् अवोचं नराधिप। सभार्यो मां वहस्वेति तच् च त्वं कृतवांस् तथा।

tato 'haṃ ratham āruhya tvām avocaṃ narādhipa. sabhāryo māṃ vahasveti tac ca tvaṃ kṛtavāṃs tathā.

अविशङ्को नरपते प्रीतो ऽहं चापि तेन ते। धनोत्सर्गे ऽपि च कृते न त्वां क्रोधः प्रधर्षयत्।

aviśaṅko narapate prīto 'haṃ cāpi tena te. dhanotsarge 'pi ca kṛte na tvāṃ krodhaḥ pradharṣayat.

ततः प्रीतेन ते राजन् पुनर् एतत् कृतं तव। सभार्यस्य वनं भूयस् तद् विद्धि मनुजाधिप।

tataḥ prītena te rājan punar etat kṛtaṃ tava. sabhāryasya vanaṃ bhūyas tad viddhi manujādhipa.

प्रीत्यर्थं तव चैतन् मे स्वर्गसंदर्शनं कृतम्। यत् ते वने ऽस्मिन् नृपते दृष्टं दिव्यं निदर्शनम्।

prītyarthaṃ tava caitan me svargasaṃdarśanaṃ kṛtam. yat te vane 'smin nṛpate dṛṣṭaṃ divyaṃ nidarśanam.

स्वर्गोद्देशस् त्वया राजन् सशरीरेण पार्थिव। मुहूर्तम् अनुभूतो ऽसौ सभार्येण नृपोत्तम।

svargoddeśas tvayā rājan saśarīreṇa pārthiva. muhūrtam anubhūto 'sau sabhāryeṇa nṛpottama.

निदर्शनार्थं तपसो धर्मस्य च नराधिप। तत्र यासीत् स्पृहा राजंस् तच् चापि विदितं मम।

nidarśanārthaṃ tapaso dharmasya ca narādhipa. tatra yāsīt spṛhā rājaṃs tac cāpi viditaṃ mama.

ब्राह्मण्यं काङ्क्षसे हि त्वं तपश् च पृथिवीपते। अवमन्य नरेन्द्रत्वं देवेन्द्रत्वं च पार्थिव।

brāhmaṇyaṃ kāṅkṣase hi tvaṃ tapaś ca pṛthivīpate. avamanya narendratvaṃ devendratvaṃ ca pārthiva.

एवम् एतद् यथात्थ त्वं ब्राह्मण्यं तात दुर्लभम्। ब्राह्मण्ये सति चर्षित्वम् ऋषित्वे च तपस्विता।

evam etad yathāttha tvaṃ brāhmaṇyaṃ tāta durlabham. brāhmaṇye sati carṣitvam ṛṣitve ca tapasvitā.

भविष्यत्य् एष ते कामः कुशिकात् कौशिको द्विजः। तृतीयं पुरुषं प्राप्य ब्राह्मणत्वं गमिष्यति।

bhaviṣyaty eṣa te kāmaḥ kuśikāt kauśiko dvijaḥ. tṛtīyaṃ puruṣaṃ prāpya brāhmaṇatvaṃ gamiṣyati.

वंशस् ते पार्थिवश्रेष्ठ भृगूणाम् एव तेजसा। पौत्रस् ते भविता विप्र तपस्वी पावकद्युतिः।

vaṃśas te pārthivaśreṣṭha bhṛgūṇām eva tejasā. pautras te bhavitā vipra tapasvī pāvakadyutiḥ.

यः स देवमनुष्याणां भयम् उत्पादयिष्यति। जमदग्नौ महाभाग तपसा भावितात्मनि। स चापि भृगुशार्दूलस् तं वेदं धारयिष्यति। त्रयाणां चैव लोकानां सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते।

yaḥ sa devamanuṣyāṇāṃ bhayam utpādayiṣyati. jamadagnau mahābhāga tapasā bhāvitātmani. sa cāpi bhṛguśārdūlas taṃ vedaṃ dhārayiṣyati. trayāṇāṃ caiva lokānāṃ satyam etad bravīmi te.

वरं गृहाण राजर्षे यस् ते मनसि वर्तते। तीर्थयात्रां गमिष्यामि पुरा कालो ऽतिवर्तते।

varaṃ gṛhāṇa rājarṣe yas te manasi vartate. tīrthayātrāṃ gamiṣyāmi purā kālo 'tivartate.

कुशिक उवाच। एष एव वरो मे ऽद्य यत् त्वं प्रीतो महामुने। भवत्व् एतद् यथात्थ त्वं तपः पौत्रे ममानघ। ब्राह्मण्यं मे कुलस्यास्तु भगवन्न् एष मे वरः।

kuśika uvāca. eṣa eva varo me 'dya yat tvaṃ prīto mahāmune. bhavatv etad yathāttha tvaṃ tapaḥ pautre mamānagha. brāhmaṇyaṃ me kulasyāstu bhagavann eṣa me varaḥ.

पुनश् चाख्यातुम् इच्छामि भगवन् विस्तरेण वै। कथम् एष्यति विप्रत्वं कुलं मे भृगुनन्दन। कश् चासौ भविता बन्धुर् मम कश् चापि संमतः।

punaś cākhyātum icchāmi bhagavan vistareṇa vai. katham eṣyati vipratvaṃ kulaṃ me bhṛgunandana. kaś cāsau bhavitā bandhur mama kaś cāpi saṃmataḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...