महाभारत 13.50 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 50→

[mh-13-50] • 26 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। दर्शने कीदृशः स्नेहः संवासे च पितामह। महाभाग्यं गवां चैव तन् मे ब्रूहि पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. darśane kīdṛśaḥ snehaḥ saṃvāse ca pitāmaha. mahābhāgyaṃ gavāṃ caiva tan me brūhi pitāmaha.

भीष्म उवाच। हन्त ते कथयिष्यामि पुरावृत्तं महाद्युते। नहुषस्य च संवादं महर्षेश् च्यवनस्य च।

bhīṣma uvāca. hanta te kathayiṣyāmi purāvṛttaṃ mahādyute. nahuṣasya ca saṃvādaṃ maharṣeś cyavanasya ca.

पुरा महर्षिश् च्यवनो भार्गवो भरतर्षभ। उदवासकृतारम्भो बभूव सुमहाव्रतः।

purā maharṣiś cyavano bhārgavo bharatarṣabha. udavāsakṛtārambho babhūva sumahāvrataḥ.

निहत्य मानं क्रोधं च प्रहर्षं शोकम् एव च। वर्षाणि द्वादश मुनिर् जलवासे धृतव्रतः।

nihatya mānaṃ krodhaṃ ca praharṣaṃ śokam eva ca. varṣāṇi dvādaśa munir jalavāse dhṛtavrataḥ.

आदधत् सर्वभूतेषु विस्रम्भं परमं शुभम्। जलेचरेषु सत्त्वेषु शीतरश्मिर् इव प्रभुः।

ādadhat sarvabhūteṣu visrambhaṃ paramaṃ śubham. jalecareṣu sattveṣu śītaraśmir iva prabhuḥ.

स्थाणुभूतः शुचिर् भूत्वा दैवतेभ्यः प्रणम्य च। गङ्गायमुनयोर् मध्ये जलं संप्रविवेश ह।

sthāṇubhūtaḥ śucir bhūtvā daivatebhyaḥ praṇamya ca. gaṅgāyamunayor madhye jalaṃ saṃpraviveśa ha.

गङ्गायमुनयोर् वेगं सुभीमं भीमनिःस्वनम्। प्रतिजग्राह शिरसा वातवेगसमं जवे।

gaṅgāyamunayor vegaṃ subhīmaṃ bhīmaniḥsvanam. pratijagrāha śirasā vātavegasamaṃ jave.

गङ्गा च यमुना चैव सरितश् चानुगास् तयोः। प्रदक्षिणम् ऋषिं चक्रुर् न चैनं पर्यपीडयन्।

gaṅgā ca yamunā caiva saritaś cānugās tayoḥ. pradakṣiṇam ṛṣiṃ cakrur na cainaṃ paryapīḍayan.

अन्तर्जले स सुष्वाप काष्ठभूतो महामुनिः। ततश् चोर्ध्वस्थितो धीमान् अभवद् भरतर्षभ।

antarjale sa suṣvāpa kāṣṭhabhūto mahāmuniḥ. tataś cordhvasthito dhīmān abhavad bharatarṣabha.

जलौकसां स सत्त्वानां बभूव प्रियदर्शनः। उपाजिघ्रन्त च तदा मत्स्यास् तं हृष्टमानसाः। तत्र तस्यासतः कालः समतीतो ऽभवन् महान्।

jalaukasāṃ sa sattvānāṃ babhūva priyadarśanaḥ. upājighranta ca tadā matsyās taṃ hṛṣṭamānasāḥ. tatra tasyāsataḥ kālaḥ samatīto 'bhavan mahān.

ततः कदा चित् समये कस्मिंश् चिन् मत्स्यजीविनः। तं देशं समुपाजग्मुर् जालहस्ता महाद्युते।

tataḥ kadā cit samaye kasmiṃś cin matsyajīvinaḥ. taṃ deśaṃ samupājagmur jālahastā mahādyute.

निषादा बहवस् तत्र मत्स्योद्धरणनिश्चिताः। व्यायता बलिनः शूराः सलिलेष्व् अनिवर्तिनः। अभ्याययुश् च तं देशं निश्चिता जालकर्मणि।

niṣādā bahavas tatra matsyoddharaṇaniścitāḥ. vyāyatā balinaḥ śūrāḥ salileṣv anivartinaḥ. abhyāyayuś ca taṃ deśaṃ niścitā jālakarmaṇi.

जालं च योजयाम् आसुर् विशेषेण जनाधिप। मत्स्योदकं समासाद्य तदा भरतसत्तम।

jālaṃ ca yojayām āsur viśeṣeṇa janādhipa. matsyodakaṃ samāsādya tadā bharatasattama.

ततस् ते बहुभिर् योगैः कैवर्ता मत्स्यकाङ्क्षिणः। गङ्गायमुनयोर् वारि जालैर् अभ्यकिरंस् ततः।

tatas te bahubhir yogaiḥ kaivartā matsyakāṅkṣiṇaḥ. gaṅgāyamunayor vāri jālair abhyakiraṃs tataḥ.

जालं सुविततं तेषां नवसूत्रकृतं तथा। विस्तारायामसंपन्नं यत् तत्र सलिले क्षमम्।

jālaṃ suvitataṃ teṣāṃ navasūtrakṛtaṃ tathā. vistārāyāmasaṃpannaṃ yat tatra salile kṣamam.

ततस् ते सुमहच् चैव बलवच् च सुवर्तितम्। प्रकीर्य सर्वतः सर्वे जालं चकृषिरे तदा।

tatas te sumahac caiva balavac ca suvartitam. prakīrya sarvataḥ sarve jālaṃ cakṛṣire tadā.

अभीतरूपाः संहृष्टास् ते ऽन्योन्यवशवर्तिनः। बबन्धुस् तत्र मत्स्यांश् च तथान्याञ् जलचारिणः।

abhītarūpāḥ saṃhṛṣṭās te 'nyonyavaśavartinaḥ. babandhus tatra matsyāṃś ca tathānyāñ jalacāriṇaḥ.

तथा मत्स्यैः परिवृतं च्यवनं भृगुनन्दनम्। आकर्षन्त महाराज जालेनाथ यदृच्छया।

tathā matsyaiḥ parivṛtaṃ cyavanaṃ bhṛgunandanam. ākarṣanta mahārāja jālenātha yadṛcchayā.

नदीशैवलदिग्धाङ्गं हरिश्मश्रुजटाधरम्। लग्नैः शङ्खगणैर् गात्रैः कोष्ठैश् चित्रैर् इवावृतम्।

nadīśaivaladigdhāṅgaṃ hariśmaśrujaṭādharam. lagnaiḥ śaṅkhagaṇair gātraiḥ koṣṭhaiś citrair ivāvṛtam.

तं जालेनोद्धृतं दृष्ट्वा ते तदा वेदपारगम्। सर्वे प्राञ्जलयो दाशाः शिरोभिः प्रापतन् भुवि।

taṃ jālenoddhṛtaṃ dṛṣṭvā te tadā vedapāragam. sarve prāñjalayo dāśāḥ śirobhiḥ prāpatan bhuvi.

परिखेदपरित्रासाज् जालस्याकर्षणेन च। मत्स्या बभूवुर् व्यापन्नाः स्थलसंकर्षणेन च।

parikhedaparitrāsāj jālasyākarṣaṇena ca. matsyā babhūvur vyāpannāḥ sthalasaṃkarṣaṇena ca.

स मुनिस् तत् तदा दृष्ट्वा मत्स्यानां कदनं कृतम्। बभूव कृपयाविष्टो निःश्वसंश् च पुनः पुनः।

sa munis tat tadā dṛṣṭvā matsyānāṃ kadanaṃ kṛtam. babhūva kṛpayāviṣṭo niḥśvasaṃś ca punaḥ punaḥ.

निषादा ऊचुः। अज्ञानाद् यत् कृतं पापं प्रसादं तत्र नः कुरु। करवाम प्रियं किं ते तन् नो ब्रूहि महामुने।

niṣādā ūcuḥ. ajñānād yat kṛtaṃ pāpaṃ prasādaṃ tatra naḥ kuru. karavāma priyaṃ kiṃ te tan no brūhi mahāmune.

भीष्म उवाच। इत्य् उक्तो मत्स्यमध्यस्थश् च्यवनो वाक्यम् अब्रवीत्। यो मे ऽद्य परमः कामस् तं शृणुध्वं समाहिताः।

bhīṣma uvāca. ity ukto matsyamadhyasthaś cyavano vākyam abravīt. yo me 'dya paramaḥ kāmas taṃ śṛṇudhvaṃ samāhitāḥ.

प्राणोत्सर्गं विक्रयं वा मत्स्यैर् यास्याम्य् अहं सह। संवासान् नोत्सहे त्यक्तुं सलिलाध्युषितान् इमान्।

prāṇotsargaṃ vikrayaṃ vā matsyair yāsyāmy ahaṃ saha. saṃvāsān notsahe tyaktuṃ salilādhyuṣitān imān.

इत्य् उक्तास् ते निषादास् तु सुभृशं भयकम्पिताः। सर्वे विषण्णवदना नहुषाय न्यवेदयन्।

ity uktās te niṣādās tu subhṛśaṃ bhayakampitāḥ. sarve viṣaṇṇavadanā nahuṣāya nyavedayan.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...