महाभारत 13.45 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 45→

[mh-13-45] • 24 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। कन्यायाः प्राप्तशुल्कायाः पतिश् चेन् नास्ति कश् चन। तत्र का प्रतिपत्तिः स्यात् तन् मे ब्रूहि पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. kanyāyāḥ prāptaśulkāyāḥ patiś cen nāsti kaś cana. tatra kā pratipattiḥ syāt tan me brūhi pitāmaha.

भीष्म उवाच। यापुत्रकस्याप्य् अरिक्थस्य प्रतिपत् सा तदा भवेत्।

bhīṣma uvāca. yāputrakasyāpy arikthasya pratipat sā tadā bhavet.

अथ चेत् साहरेच् छुल्कं क्रीता शुल्कप्रदस्य सा। तस्यार्थे ऽपत्यम् ईहेत येन न्यायेन शक्नुयात्।

atha cet sāharec chulkaṃ krītā śulkapradasya sā. tasyārthe 'patyam īheta yena nyāyena śaknuyāt.

न तस्या मन्त्रवत् कार्यं कश् चित् कुर्वीत किं चन।

na tasyā mantravat kāryaṃ kaś cit kurvīta kiṃ cana.

स्वयं वृतेति सावित्री पित्रा वै प्रत्यपद्यत। तत् तस्यान्ये प्रशंसन्ति धर्मज्ञा नेतरे जनाः।

svayaṃ vṛteti sāvitrī pitrā vai pratyapadyata. tat tasyānye praśaṃsanti dharmajñā netare janāḥ.

एतत् तु नापरे चक्रुर् न परे जातु साधवः। साधूनां पुनर् आचारो गरीयो धर्मलक्षणम्।

etat tu nāpare cakrur na pare jātu sādhavaḥ. sādhūnāṃ punar ācāro garīyo dharmalakṣaṇam.

अस्मिन्न् एव प्रकरणे सुक्रतुर् वाक्यम् अब्रवीत्। नप्ता विदेहराजस्य जनकस्य महात्मनः।

asminn eva prakaraṇe sukratur vākyam abravīt. naptā videharājasya janakasya mahātmanaḥ.

असदाचरिते मार्गे कथं स्याद् अनुकीर्तनम्। अनुप्रश्नः संशयो वा सताम् एतद् उपालभेत्।

asadācarite mārge kathaṃ syād anukīrtanam. anupraśnaḥ saṃśayo vā satām etad upālabhet.

असद् एव हि धर्मस्य प्रमादो धर्म आसुरः। नानुशुश्रुम जात्व् एताम् इमां पूर्वेषु जन्मसु।

asad eva hi dharmasya pramādo dharma āsuraḥ. nānuśuśruma jātv etām imāṃ pūrveṣu janmasu.

भार्यापत्योर् हि संबन्धः स्त्रीपुंसोस् तुल्य एव सः। रतिः साधारणो धर्म इति चाह स पार्थिवः।

bhāryāpatyor hi saṃbandhaḥ strīpuṃsos tulya eva saḥ. ratiḥ sādhāraṇo dharma iti cāha sa pārthivaḥ.

युधिष्ठिर उवाच। अथ केन प्रमाणेन पुंसाम् आदीयते धनम्। पुत्रवद् धि पितुस् तस्य कन्या भवितुम् अर्हति।

yudhiṣṭhira uvāca. atha kena pramāṇena puṃsām ādīyate dhanam. putravad dhi pitus tasya kanyā bhavitum arhati.

भीष्म उवाच। यथैवात्मा तथा पुत्रः पुत्रेण दुहिता समा। तस्याम् आत्मनि तिष्ठन्त्यां कथम् अन्यो धनं हरेत्।

bhīṣma uvāca. yathaivātmā tathā putraḥ putreṇa duhitā samā. tasyām ātmani tiṣṭhantyāṃ katham anyo dhanaṃ haret.

मातुश् च यौतकं यत् स्यात् कुमारीभाग एव सः। दौहित्र एव वा रिक्थम् अपुत्रस्य पितुर् हरेत्।

mātuś ca yautakaṃ yat syāt kumārībhāga eva saḥ. dauhitra eva vā riktham aputrasya pitur haret.

ददाति हि स पिण्डं वै पितुर् मातामहस्य च। पुत्रदौहित्रयोर् नेह विशेषो धर्मतः स्मृतः।

dadāti hi sa piṇḍaṃ vai pitur mātāmahasya ca. putradauhitrayor neha viśeṣo dharmataḥ smṛtaḥ.

अन्यत्र जातया सा हि प्रजया पुत्र ईहते। दुहितान्यत्र जातेन पुत्रेणापि विशिष्यते।

anyatra jātayā sā hi prajayā putra īhate. duhitānyatra jātena putreṇāpi viśiṣyate.

दौहित्रकेण धर्मेण नात्र पश्यामि कारणम्। विक्रीतासु च ये पुत्रा भवन्ति पितुर् एव ते।

dauhitrakeṇa dharmeṇa nātra paśyāmi kāraṇam. vikrītāsu ca ye putrā bhavanti pitur eva te.

असूयवस् त्व् अधर्मिष्ठाः परस्वादायिनः शठाः। आसुराद् अधिसंभूता धर्माद् विषमवृत्तयः।

asūyavas tv adharmiṣṭhāḥ parasvādāyinaḥ śaṭhāḥ. āsurād adhisaṃbhūtā dharmād viṣamavṛttayaḥ.

अत्र गाथा यमोद्गीताः कीर्तयन्ति पुराविदः। धर्मज्ञा धर्मशास्त्रेषु निबद्धा धर्मसेतुषु।

atra gāthā yamodgītāḥ kīrtayanti purāvidaḥ. dharmajñā dharmaśāstreṣu nibaddhā dharmasetuṣu.

यो मनुष्यः स्वकं पुत्रं विक्रीय धनम् इच्छति। कन्यां वा जीवितार्थाय यः शुल्केन प्रयच्छति।

yo manuṣyaḥ svakaṃ putraṃ vikrīya dhanam icchati. kanyāṃ vā jīvitārthāya yaḥ śulkena prayacchati.

सप्तावरे महाघोरे निरये कालसाह्वये। स्वेदं मूत्रं पुरीषं च तस्मिन् प्रेत उपाश्नुते।

saptāvare mahāghore niraye kālasāhvaye. svedaṃ mūtraṃ purīṣaṃ ca tasmin preta upāśnute.

आर्षे गोमिथुनं शुल्कं के चिद् आहुर् मृषैव तत्। अल्पं वा बहु वा राजन् विक्रयस् तावद् एव सः।

ārṣe gomithunaṃ śulkaṃ ke cid āhur mṛṣaiva tat. alpaṃ vā bahu vā rājan vikrayas tāvad eva saḥ.

यद्य् अप्य् आचरितः कैश् चिन् नैष धर्मः कथं चन। अन्येषाम् अपि दृश्यन्ते लोभतः संप्रवृत्तयः।

yady apy ācaritaḥ kaiś cin naiṣa dharmaḥ kathaṃ cana. anyeṣām api dṛśyante lobhataḥ saṃpravṛttayaḥ.

वश्यां कुमारीं विहितां ये च ताम् उपभुञ्जते। एते पापस्य कर्तारस् तमस्य् अन्धे ऽथ शेरते।

vaśyāṃ kumārīṃ vihitāṃ ye ca tām upabhuñjate. ete pāpasya kartāras tamasy andhe 'tha śerate.

अन्यो ऽप्य् अथ न विक्रेयो मनुष्यः किं पुनः प्रजाः। अधर्ममूलैर् हि धनैर् न तैर् अर्थो ऽस्ति कश् चन।

anyo 'py atha na vikreyo manuṣyaḥ kiṃ punaḥ prajāḥ. adharmamūlair hi dhanair na tair artho 'sti kaś cana.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...