महाभारत 13.37 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 37→

[mh-13-37] • 19 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। अपूर्वं वा भवेत् पात्रम् अथ वापि चिरोषितम्। दूराद् अभ्यागतं वापि किं पात्रं स्यात् पितामह।

yudhiṣṭhira uvāca. apūrvaṃ vā bhavet pātram atha vāpi ciroṣitam. dūrād abhyāgataṃ vāpi kiṃ pātraṃ syāt pitāmaha.

भीष्म उवाच। क्रिया भवति केषां चिद् उपांशुव्रतम् उत्तमम्। यो यो याचेत यत् किं चित् सर्वं दद्याम इत्य् उत।

bhīṣma uvāca. kriyā bhavati keṣāṃ cid upāṃśuvratam uttamam. yo yo yāceta yat kiṃ cit sarvaṃ dadyāma ity uta.

अपीडयन् भृत्यवर्गम् इत्य् एवम् अनुशुश्रुम। पीडयन् भृत्यवर्गं हि आत्मानम् अपकर्षति।

apīḍayan bhṛtyavargam ity evam anuśuśruma. pīḍayan bhṛtyavargaṃ hi ātmānam apakarṣati.

अपूर्वं वापि यत् पात्रं यच् चापि स्याच् चिरोषितम्। दूराद् अभ्यागतं चापि तत् पात्रं च विदुर् बुधाः।

apūrvaṃ vāpi yat pātraṃ yac cāpi syāc ciroṣitam. dūrād abhyāgataṃ cāpi tat pātraṃ ca vidur budhāḥ.

युधिष्ठिर उवाच। अपीडया च भृत्यानां धर्मस्याहिंसया तथा। पात्रं विद्याम तत्त्वेन यस्मै दत्तं न संतपेत्।

yudhiṣṭhira uvāca. apīḍayā ca bhṛtyānāṃ dharmasyāhiṃsayā tathā. pātraṃ vidyāma tattvena yasmai dattaṃ na saṃtapet.

भीष्म उवाच। ऋत्विक्पुरोहिताचार्याः शिष्याः संबन्धिबान्धवाः। सर्वे पूज्याश् च मान्याश् च श्रुतवृत्तोपसंहिताः।

bhīṣma uvāca. ṛtvikpurohitācāryāḥ śiṣyāḥ saṃbandhibāndhavāḥ. sarve pūjyāś ca mānyāś ca śrutavṛttopasaṃhitāḥ.

अतो ऽन्यथा वर्तमानाः सर्वे नार्हन्ति सत्क्रियाम्। तस्मान् नित्यं परीक्षेत पुरुषान् प्रणिधाय वै।

ato 'nyathā vartamānāḥ sarve nārhanti satkriyām. tasmān nityaṃ parīkṣeta puruṣān praṇidhāya vai.

अक्रोधः सत्यवचनम् अहिंसा दम आर्जवम्। अद्रोहो नातिमानश् च ह्रीस् तितिक्षा तपः शमः।

akrodhaḥ satyavacanam ahiṃsā dama ārjavam. adroho nātimānaś ca hrīs titikṣā tapaḥ śamaḥ.

यस्मिन्न् एतानि दृश्यन्ते न चाकार्याणि भारत। भावतो विनिविष्टानि तत् पात्रं मानम् अर्हति।

yasminn etāni dṛśyante na cākāryāṇi bhārata. bhāvato viniviṣṭāni tat pātraṃ mānam arhati.

तथा चिरोषितं चापि संप्रत्यागतम् एव च। अपूर्वं चैव पूर्वं च तत् पात्रं मानम् अर्हति।

tathā ciroṣitaṃ cāpi saṃpratyāgatam eva ca. apūrvaṃ caiva pūrvaṃ ca tat pātraṃ mānam arhati.

अप्रामाण्यं च वेदानां शास्त्राणां चातिलङ्घनम्। सर्वत्र चानवस्थानम् एतन् नाशनम् आत्मनः।

aprāmāṇyaṃ ca vedānāṃ śāstrāṇāṃ cātilaṅghanam. sarvatra cānavasthānam etan nāśanam ātmanaḥ.

भवेत् पण्डितमानी यो ब्राह्मणो वेदनिन्दकः। आन्वीक्षिकीं तर्कविद्याम् अनुरक्तो निरर्थिकाम्।

bhavet paṇḍitamānī yo brāhmaṇo vedanindakaḥ. ānvīkṣikīṃ tarkavidyām anurakto nirarthikām.

हेतुवादान् ब्रुवन् सत्सु विजेताहेतुवादिकः। विद्यातपोभ्यां हीनेन न तु ग्राह्यः प्रतिग्रहः। गृह्णन् प्रतिग्रहम् अथो नयत्य् आत्मानम् एव च। प्रतिग्रहसमर्थो ऽपि नादत्ते यः प्रतिग्रहम्। ये लोका दानशीलानां स तान् आप्नोति पुष्कलान्। आक्रोष्टा चातिवक्ता च ब्राह्मणानां सदैव हि।

hetuvādān bruvan satsu vijetāhetuvādikaḥ. vidyātapobhyāṃ hīnena na tu grāhyaḥ pratigrahaḥ. gṛhṇan pratigraham atho nayaty ātmānam eva ca. pratigrahasamartho 'pi nādatte yaḥ pratigraham. ye lokā dānaśīlānāṃ sa tān āpnoti puṣkalān. ākroṣṭā cātivaktā ca brāhmaṇānāṃ sadaiva hi.

सर्वाभिशङ्की मूढश् च बालः कटुकवाग् अपि। बोद्धव्यस् तादृशस् तात नरश्वानं हि तं विदुः।

sarvābhiśaṅkī mūḍhaś ca bālaḥ kaṭukavāg api. boddhavyas tādṛśas tāta naraśvānaṃ hi taṃ viduḥ.

यथा श्वा भषितुं चैव हन्तुं चैवावसृज्यते। एवं संभाषणार्थाय सर्वशास्त्रवधाय च। अल्पश्रुताः कुतर्काश् च दृष्टाः स्पृष्टाः कुपण्डिताः।

yathā śvā bhaṣituṃ caiva hantuṃ caivāvasṛjyate. evaṃ saṃbhāṣaṇārthāya sarvaśāstravadhāya ca. alpaśrutāḥ kutarkāś ca dṛṣṭāḥ spṛṣṭāḥ kupaṇḍitāḥ.

श्रुतिस्मृतीतिहासादिपुराणारण्यवेदिनः। अनुरुन्ध्याद् बहुज्ञांश् च सारज्ञांश् चैव पण्डितान्।

śrutismṛtītihāsādipurāṇāraṇyavedinaḥ. anurundhyād bahujñāṃś ca sārajñāṃś caiva paṇḍitān.

लोकयात्रा च द्रष्टव्या धर्मश् चात्महितानि च। एवं नरो वर्तमानः शाश्वतीर् एधते समाः।

lokayātrā ca draṣṭavyā dharmaś cātmahitāni ca. evaṃ naro vartamānaḥ śāśvatīr edhate samāḥ.

ऋणम् उन्मुच्य देवानाम् ऋषीणां च तथैव च। पितॄणाम् अथ विप्राणाम् अतिथीनां च पञ्चमम्।

ṛṇam unmucya devānām ṛṣīṇāṃ ca tathaiva ca. pitṝṇām atha viprāṇām atithīnāṃ ca pañcamam.

पर्यायेण विशुद्धेन सुनिर्णिक्तेन कर्मणा। एवं गृहस्थः कर्माणि कुर्वन् धर्मान् न हीयते। पात्राणाम् उत्तमं पात्रं तद् आहुर् धर्मचिन्तकाः।

paryāyeṇa viśuddhena sunirṇiktena karmaṇā. evaṃ gṛhasthaḥ karmāṇi kurvan dharmān na hīyate. pātrāṇām uttamaṃ pātraṃ tad āhur dharmacintakāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...