महाभारत 13.20 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 20→

[mh-13-20] • 76 श्लोकाः

अष्टावक्र उवाच। तथास्तु साधयिष्यामि तत्र यास्याम्य् असंशयम्। यत्र त्वं वदसे साधो भवान् भवतु सत्यवाक्।

aṣṭāvakra uvāca. tathāstu sādhayiṣyāmi tatra yāsyāmy asaṃśayam. yatra tvaṃ vadase sādho bhavān bhavatu satyavāk.

भीष्म उवाच। ततो ऽगच्छत् स भगवान् उत्तराम् उत्तमां दिशम्। हिमवन्तं गिरिश्रेष्ठं सिद्धचारणसेवितम्।

bhīṣma uvāca. tato 'gacchat sa bhagavān uttarām uttamāṃ diśam. himavantaṃ giriśreṣṭhaṃ siddhacāraṇasevitam.

स गत्वा द्विजशार्दूलो हिमवन्तं महागिरिम्। अभ्यगच्छन् नदीं पुण्यां बाहुदां धर्मदायिनीम्।

sa gatvā dvijaśārdūlo himavantaṃ mahāgirim. abhyagacchan nadīṃ puṇyāṃ bāhudāṃ dharmadāyinīm.

अशोके विमले तीर्थे स्नात्वा तर्प्य च देवताः। तत्र वासाय शयने कौश्ये सुखम् उवास ह।

aśoke vimale tīrthe snātvā tarpya ca devatāḥ. tatra vāsāya śayane kauśye sukham uvāsa ha.

ततो रात्र्यां व्यतीतायां प्रातर् उत्थाय स द्विजः। स्नात्वा प्रादुश्चकाराग्निं हुत्वा चैव विधानतः।

tato rātryāṃ vyatītāyāṃ prātar utthāya sa dvijaḥ. snātvā prāduścakārāgniṃ hutvā caiva vidhānataḥ.

रुद्राणीकूपम् आसाद्य ह्रदे तत्र समाश्वसत्। विश्रान्तश् च समुत्थाय कैलासम् अभितो ययौ।

rudrāṇīkūpam āsādya hrade tatra samāśvasat. viśrāntaś ca samutthāya kailāsam abhito yayau.

सो ऽपश्यत् काञ्चनद्वारं दीप्यमानम् इव श्रिया। मन्दाकिनीं च नलिनीं धनदस्य महात्मनः।

so 'paśyat kāñcanadvāraṃ dīpyamānam iva śriyā. mandākinīṃ ca nalinīṃ dhanadasya mahātmanaḥ.

अथ ते राक्षसाः सर्वे ये ऽभिरक्षन्ति पद्मिनीम्। प्रत्युत्थिता भगवन्तं मणिभद्रपुरोगमाः।

atha te rākṣasāḥ sarve ye 'bhirakṣanti padminīm. pratyutthitā bhagavantaṃ maṇibhadrapurogamāḥ.

स तान् प्रत्यर्चयाम् आस राक्षसान् भीमविक्रमान्। निवेदयत मां क्षिप्रं धनदायेति चाब्रवीत्।

sa tān pratyarcayām āsa rākṣasān bhīmavikramān. nivedayata māṃ kṣipraṃ dhanadāyeti cābravīt.

ते राक्षसास् तदा राजन् भगवन्तम् अथाब्रुवन्। असौ वैश्रवणो राजा स्वयम् आयाति ते ऽन्तिकम्।

te rākṣasās tadā rājan bhagavantam athābruvan. asau vaiśravaṇo rājā svayam āyāti te 'ntikam.

विदितो भगवान् अस्य कार्यम् आगमने च यत्। पश्यैनं त्वं महाभागं ज्वलन्तम् इव तेजसा।

vidito bhagavān asya kāryam āgamane ca yat. paśyainaṃ tvaṃ mahābhāgaṃ jvalantam iva tejasā.

ततो वैश्रवणो ऽभ्येत्य अष्टावक्रम् अनिन्दितम्। विधिवत् कुशलं पृष्ट्वा ततो ब्रह्मर्षिम् अब्रवीत्।

tato vaiśravaṇo 'bhyetya aṣṭāvakram aninditam. vidhivat kuśalaṃ pṛṣṭvā tato brahmarṣim abravīt.

सुखं प्राप्तो भवान् कच्चित् किं वा मत्तश् चिकीर्षसि। ब्रूहि सर्वं करिष्यामि यन् मां त्वं वक्ष्यसि द्विज।

sukhaṃ prāpto bhavān kaccit kiṃ vā mattaś cikīrṣasi. brūhi sarvaṃ kariṣyāmi yan māṃ tvaṃ vakṣyasi dvija.

भवनं प्रविश त्वं मे यथाकामं द्विजोत्तम। सत्कृतः कृतकार्यश् च भवान् यास्यत्य् अविघ्नतः।

bhavanaṃ praviśa tvaṃ me yathākāmaṃ dvijottama. satkṛtaḥ kṛtakāryaś ca bhavān yāsyaty avighnataḥ.

प्राविशद् भवनं स्वं वै गृहीत्वा तं द्विजोत्तमम्। आसनं स्वं ददौ चैव पाद्यम् अर्घ्यं तथैव च।

prāviśad bhavanaṃ svaṃ vai gṛhītvā taṃ dvijottamam. āsanaṃ svaṃ dadau caiva pādyam arghyaṃ tathaiva ca.

अथोपविष्टयोस् तत्र मणिभद्रपुरोगमाः। निषेदुस् तत्र कौबेरा यक्षगन्धर्वराक्षसाः।

athopaviṣṭayos tatra maṇibhadrapurogamāḥ. niṣedus tatra kauberā yakṣagandharvarākṣasāḥ.

ततस् तेषां निषण्णानां धनदो वाक्यम् अब्रवीत्। भवच्छन्दं समाज्ञाय नृत्येरन्न् अप्सरोगणाः।

tatas teṣāṃ niṣaṇṇānāṃ dhanado vākyam abravīt. bhavacchandaṃ samājñāya nṛtyerann apsarogaṇāḥ.

आतिथ्यं परमं कार्यं शुश्रूषा भवतस् तथा। संवर्तताम् इत्य् उवाच मुनिर् मधुरया गिरा।

ātithyaṃ paramaṃ kāryaṃ śuśrūṣā bhavatas tathā. saṃvartatām ity uvāca munir madhurayā girā.

अथोर्वरा मिश्रकेशी रम्भा चैवोर्वशी तथा। अलम्बुसा घृताची च चित्रा चित्राङ्गदा रुचिः।

athorvarā miśrakeśī rambhā caivorvaśī tathā. alambusā ghṛtācī ca citrā citrāṅgadā ruciḥ.

मनोहरा सुकेशी च सुमुखी हासिनी प्रभा। विद्युता प्रशमा दान्ता विद्योता रतिर् एव च।

manoharā sukeśī ca sumukhī hāsinī prabhā. vidyutā praśamā dāntā vidyotā ratir eva ca.

एताश् चान्याश् च वै बह्व्यः प्रनृत्ताप्सरसः शुभाः। अवादयंश् च गन्धर्वा वाद्यानि विविधानि च।

etāś cānyāś ca vai bahvyaḥ pranṛttāpsarasaḥ śubhāḥ. avādayaṃś ca gandharvā vādyāni vividhāni ca.

अथ प्रवृत्ते गान्धर्वे दिव्ये ऋषिर् उपावसत्। दिव्यं संवत्सरं तत्र रमन् वै सुमहातपाः।

atha pravṛtte gāndharve divye ṛṣir upāvasat. divyaṃ saṃvatsaraṃ tatra raman vai sumahātapāḥ.

ततो वैश्रवणो राजा भगवन्तम् उवाच ह। साग्रः संवत्सरो यातस् तव विप्रेह पश्यतः।

tato vaiśravaṇo rājā bhagavantam uvāca ha. sāgraḥ saṃvatsaro yātas tava vipreha paśyataḥ.

हार्यो ऽयं विषयो ब्रह्मन् गान्धर्वो नाम नामतः। छन्दतो वर्ततां विप्र यथा वदति वा भवान्।

hāryo 'yaṃ viṣayo brahman gāndharvo nāma nāmataḥ. chandato vartatāṃ vipra yathā vadati vā bhavān.

अतिथिः पूजनीयस् त्वम् इदं च भवतो गृहम्। सर्वम् आज्ञाप्यताम् आशु परवन्तो वयं त्वयि।

atithiḥ pūjanīyas tvam idaṃ ca bhavato gṛham. sarvam ājñāpyatām āśu paravanto vayaṃ tvayi.

अथ वैश्रवणं प्रीतो भगवान् प्रत्यभाषत। अर्चितो ऽस्मि यथान्यायं गमिष्यामि धनेश्वर।

atha vaiśravaṇaṃ prīto bhagavān pratyabhāṣata. arcito 'smi yathānyāyaṃ gamiṣyāmi dhaneśvara.

प्रीतो ऽस्मि सदृशं चैव तव सर्वं धनाधिप। तव प्रसादाद् भगवन् महर्षेश् च महात्मनः। नियोगाद् अद्य यास्यामि वृद्धिमान् ऋद्धिमान् भव।

prīto 'smi sadṛśaṃ caiva tava sarvaṃ dhanādhipa. tava prasādād bhagavan maharṣeś ca mahātmanaḥ. niyogād adya yāsyāmi vṛddhimān ṛddhimān bhava.

अथ निष्क्रम्य भगवान् प्रययाव् उत्तरामुखः। कैलासे शंकरावासम् अभिवीक्ष्य प्रणम्य च। गौरीशं शंकरं दान्तं शरणागतवत्सलम्। गङ्गाधरं गोपतिगं गणावृतम् अकल्मषम्। कैलासं मन्दरं हैमं सर्वान् अनुचचार ह।

atha niṣkramya bhagavān prayayāv uttarāmukhaḥ. kailāse śaṃkarāvāsam abhivīkṣya praṇamya ca. gaurīśaṃ śaṃkaraṃ dāntaṃ śaraṇāgatavatsalam. gaṅgādharaṃ gopatigaṃ gaṇāvṛtam akalmaṣam. kailāsaṃ mandaraṃ haimaṃ sarvān anucacāra ha.

तान् अतीत्य महाशैलान् कैरातं स्थानम् उत्तमम्। प्रदक्षिणं ततश् चक्रे प्रयतः शिरसा नमन्। धरणीम् अवतीर्याथ पूतात्मासौ तदाभवत्।

tān atītya mahāśailān kairātaṃ sthānam uttamam. pradakṣiṇaṃ tataś cakre prayataḥ śirasā naman. dharaṇīm avatīryātha pūtātmāsau tadābhavat.

स तं प्रदक्षिणं कृत्वा त्रिः शैलं चोत्तरामुखः। समेन भूमिभागेन ययौ प्रीतिपुरस्कृतः।

sa taṃ pradakṣiṇaṃ kṛtvā triḥ śailaṃ cottarāmukhaḥ. samena bhūmibhāgena yayau prītipuraskṛtaḥ.

ततो ऽपरं वनोद्देशं रमणीयम् अपश्यत। सर्वर्तुभिर् मूलफलैः पक्षिभिश् च समन्वितम्। रमणीयैर् वनोद्देशैस् तत्र तत्र विभूषितम्।

tato 'paraṃ vanoddeśaṃ ramaṇīyam apaśyata. sarvartubhir mūlaphalaiḥ pakṣibhiś ca samanvitam. ramaṇīyair vanoddeśais tatra tatra vibhūṣitam.

तत्राश्रमपदं दिव्यं ददर्श भगवान् अथ। शैलांश् च विविधाकारान् काञ्चनान् रत्नभूषितान्। मणिभूमौ निविष्टाश् च पुष्करिण्यस् तथैव च।

tatrāśramapadaṃ divyaṃ dadarśa bhagavān atha. śailāṃś ca vividhākārān kāñcanān ratnabhūṣitān. maṇibhūmau niviṣṭāś ca puṣkariṇyas tathaiva ca.

अन्यान्य् अपि सुरम्याणि ददर्श सुबहून्य् अथ। भृशं तस्य मनो रेमे महर्षेर् भावितात्मनः।

anyāny api suramyāṇi dadarśa subahūny atha. bhṛśaṃ tasya mano reme maharṣer bhāvitātmanaḥ.

स तत्र काञ्चनं दिव्यं सर्वरत्नमयं गृहम्। ददर्शाद्भुतसंकाशं धनदस्य गृहाद् वरम्।

sa tatra kāñcanaṃ divyaṃ sarvaratnamayaṃ gṛham. dadarśādbhutasaṃkāśaṃ dhanadasya gṛhād varam.

महान्तो यत्र विविधाः प्रासादाः पर्वतोपमाः। विमानानि च रम्याणि रत्नानि विविधानि च।

mahānto yatra vividhāḥ prāsādāḥ parvatopamāḥ. vimānāni ca ramyāṇi ratnāni vividhāni ca.

मन्दारपुष्पैः संकीर्णा तथा मन्दाकिनी नदी। स्वयंप्रभाश् च मणयो वज्रैर् भूमिश् च भूषिता।

mandārapuṣpaiḥ saṃkīrṇā tathā mandākinī nadī. svayaṃprabhāś ca maṇayo vajrair bhūmiś ca bhūṣitā.

नानाविधैश् च भवनैर् विचित्रमणितोरणैः। मुक्ताजालपरिक्षिप्तैर् मणिरत्नविभूषितैः। मनोदृष्टिहरै रम्यैः सर्वतः संवृतं शुभैः।

nānāvidhaiś ca bhavanair vicitramaṇitoraṇaiḥ. muktājālaparikṣiptair maṇiratnavibhūṣitaiḥ. manodṛṣṭiharai ramyaiḥ sarvataḥ saṃvṛtaṃ śubhaiḥ.

ऋषिः समन्ततो ऽपश्यत् तत्र तत्र मनोरमम्। ततो ऽभवत् तस्य चिन्ता क्व मे वासो भवेद् इति।

ṛṣiḥ samantato 'paśyat tatra tatra manoramam. tato 'bhavat tasya cintā kva me vāso bhaved iti.

अथ द्वारं समभितो गत्वा स्थित्वा ततो ऽब्रवीत्। अतिथिं माम् अनुप्राप्तम् अनुजानन्तु ये ऽत्र वै।

atha dvāraṃ samabhito gatvā sthitvā tato 'bravīt. atithiṃ mām anuprāptam anujānantu ye 'tra vai.

अथ कन्यापरिवृता गृहात् तस्माद् विनिःसृताः। नानारूपाः सप्त विभो कन्याः सर्वा मनोहराः।

atha kanyāparivṛtā gṛhāt tasmād viniḥsṛtāḥ. nānārūpāḥ sapta vibho kanyāḥ sarvā manoharāḥ.

यां याम् अपश्यत् कन्यां स सा सा तस्य मनो ऽहरत्। नाशक्नुवद् धारयितुं मनो ऽथास्यावसीदति।

yāṃ yām apaśyat kanyāṃ sa sā sā tasya mano 'harat. nāśaknuvad dhārayituṃ mano 'thāsyāvasīdati.

ततो धृतिः समुत्पन्ना तस्य विप्रस्य धीमतः। अथ तं प्रमदाः प्राहुर् भगवान् प्रविशत्व् इति।

tato dhṛtiḥ samutpannā tasya viprasya dhīmataḥ. atha taṃ pramadāḥ prāhur bhagavān praviśatv iti.

स च तासां सुरूपाणां तस्यैव भवनस्य च। कौतूहलसमाविष्टः प्रविवेश गृहं द्विजः।

sa ca tāsāṃ surūpāṇāṃ tasyaiva bhavanasya ca. kautūhalasamāviṣṭaḥ praviveśa gṛhaṃ dvijaḥ.

तत्रापश्यज् जरायुक्ताम् अरजोम्बरधारिणीम्। वृद्धां पर्यङ्कम् आसीनां सर्वाभरणभूषिताम्।

tatrāpaśyaj jarāyuktām arajombaradhāriṇīm. vṛddhāṃ paryaṅkam āsīnāṃ sarvābharaṇabhūṣitām.

स्वस्तीति चाथ तेनोक्ता सा स्त्री प्रत्यवदत् तदा। प्रत्युत्थाय च तं विप्रम् आस्यताम् इत्य् उवाच ह।

svastīti cātha tenoktā sā strī pratyavadat tadā. pratyutthāya ca taṃ vipram āsyatām ity uvāca ha.

अष्टावक्र उवाच। सर्वाः स्वान् आलयान् यान्तु एका माम् उपतिष्ठतु। सुप्रज्ञाता सुप्रशान्ता शेषा गच्छन्तु च्छन्दतः।

aṣṭāvakra uvāca. sarvāḥ svān ālayān yāntu ekā mām upatiṣṭhatu. suprajñātā supraśāntā śeṣā gacchantu cchandataḥ.

ततः प्रदक्षिणीकृत्य कन्यास् तास् तम् ऋषिं तदा। निराक्रामन् गृहात् तस्मात् सा वृद्धाथ व्यतिष्ठत। तया संपूजितस् तत्र शयने चातिनिर्मले।

tataḥ pradakṣiṇīkṛtya kanyās tās tam ṛṣiṃ tadā. nirākrāman gṛhāt tasmāt sā vṛddhātha vyatiṣṭhata. tayā saṃpūjitas tatra śayane cātinirmale.

अथ तां संविशन् प्राह शयने भास्वरे तदा। त्वयापि सुप्यतां भद्रे रजनी ह्य् अतिवर्तते।

atha tāṃ saṃviśan prāha śayane bhāsvare tadā. tvayāpi supyatāṃ bhadre rajanī hy ativartate.

संलापात् तेन विप्रेण तथा सा तत्र भाषिता। द्वितीये शयने दिव्ये संविवेश महाप्रभे।

saṃlāpāt tena vipreṇa tathā sā tatra bhāṣitā. dvitīye śayane divye saṃviveśa mahāprabhe.

अथ सा वेपमानाङ्गी निमित्तं शीतजं तदा। व्यपदिश्य महर्षेर् वै शयनं चाध्यरोहत।

atha sā vepamānāṅgī nimittaṃ śītajaṃ tadā. vyapadiśya maharṣer vai śayanaṃ cādhyarohata.

स्वागतं स्वागतेनास्तु भगवांस् ताम् अभाषत। सोपागूहद् भुजाभ्यां तु ऋषिं प्रीत्या नरर्षभ।

svāgataṃ svāgatenāstu bhagavāṃs tām abhāṣata. sopāgūhad bhujābhyāṃ tu ṛṣiṃ prītyā nararṣabha.

निर्विकारम् ऋषिं चापि काष्ठकुड्योपमं तदा। दुःखिता प्रेक्ष्य संजल्पम् अकार्षीद् ऋषिणा सह।

nirvikāram ṛṣiṃ cāpi kāṣṭhakuḍyopamaṃ tadā. duḥkhitā prekṣya saṃjalpam akārṣīd ṛṣiṇā saha.

ब्रह्मन् न कामकारो ऽस्ति स्त्रीणां पुरुषतो धृतिः। कामेन मोहिता चाहं त्वां भजन्तीं भजस्व माम्।

brahman na kāmakāro 'sti strīṇāṃ puruṣato dhṛtiḥ. kāmena mohitā cāhaṃ tvāṃ bhajantīṃ bhajasva mām.

प्रहृष्टो भव विप्रर्षे समागच्छ मया सह। उपगूह च मां विप्र कामार्ताहं भृशं त्वयि।

prahṛṣṭo bhava viprarṣe samāgaccha mayā saha. upagūha ca māṃ vipra kāmārtāhaṃ bhṛśaṃ tvayi.

एतद् धि तव धर्मात्मंस् तपसः पूज्यते फलम्। प्रार्थितं दर्शनाद् एव भजमानां भजस्व माम्।

etad dhi tava dharmātmaṃs tapasaḥ pūjyate phalam. prārthitaṃ darśanād eva bhajamānāṃ bhajasva mām.

सद्म चेदं वनं चेदं यच् चान्यद् अपि पश्यसि। प्रभुत्वं तव सर्वत्र मयि चैव न संशयः।

sadma cedaṃ vanaṃ cedaṃ yac cānyad api paśyasi. prabhutvaṃ tava sarvatra mayi caiva na saṃśayaḥ.

सर्वान् कामान् विधास्यामि रमस्व सहितो मया। रमणीये वने विप्र सर्वकामफलप्रदे।

sarvān kāmān vidhāsyāmi ramasva sahito mayā. ramaṇīye vane vipra sarvakāmaphalaprade.

त्वद्वशाहं भविष्यामि रंस्यसे च मया सह। सर्वान् कामान् उपाश्नानो ये दिव्या ये च मानुषाः।

tvadvaśāhaṃ bhaviṣyāmi raṃsyase ca mayā saha. sarvān kāmān upāśnāno ye divyā ye ca mānuṣāḥ.

नातः परं हि नारीणां कार्यं किं चन विद्यते। यथा पुरुषसंसर्गः परम् एतद् धि नः फलम्।

nātaḥ paraṃ hi nārīṇāṃ kāryaṃ kiṃ cana vidyate. yathā puruṣasaṃsargaḥ param etad dhi naḥ phalam.

आत्मच्छन्देन वर्तन्ते नार्यो मन्मथचोदिताः। न च दह्यन्ति गच्छन्त्यः सुतप्तैर् अपि पांसुभिः।

ātmacchandena vartante nāryo manmathacoditāḥ. na ca dahyanti gacchantyaḥ sutaptair api pāṃsubhiḥ.

अष्टावक्र उवाच। परदारान् अहं भद्रे न गच्छेयं कथं चन। दूषितं धर्मशास्त्रेषु परदाराभिमर्शनम्। शुद्धक्षेत्रे ब्रह्महत्या प्रायश्चित्तम् अथोच्यते। पुनश् च पातकं दृष्टं विप्रक्षेत्रे विशेषतः।

aṣṭāvakra uvāca. paradārān ahaṃ bhadre na gaccheyaṃ kathaṃ cana. dūṣitaṃ dharmaśāstreṣu paradārābhimarśanam. śuddhakṣetre brahmahatyā prāyaścittam athocyate. punaś ca pātakaṃ dṛṣṭaṃ viprakṣetre viśeṣataḥ.

भद्रे निवेष्टुकामं मां विद्धि सत्येन वै शपे। प्रायश्चित्तं महद् अतो दारग्रहणपूर्वकम्। बीजं न शुध्यते वोढुर् अस्य चाकृतनिष्कृतेः। मातृतः पितृतः शुद्धो ज्ञेयः पुत्रो यथार्थतः। विषयेष्व् अनभिज्ञो ऽहं धर्मार्थं किल संततिः।

bhadre niveṣṭukāmaṃ māṃ viddhi satyena vai śape. prāyaścittaṃ mahad ato dāragrahaṇapūrvakam. bījaṃ na śudhyate voḍhur asya cākṛtaniṣkṛteḥ. mātṛtaḥ pitṛtaḥ śuddho jñeyaḥ putro yathārthataḥ. viṣayeṣv anabhijño 'haṃ dharmārthaṃ kila saṃtatiḥ.

एवं लोकान् गमिष्यामि पुत्रैर् इति न संशयः। भद्रे धर्मं विजानीष्व ज्ञात्वा चोपरमस्व ह।

evaṃ lokān gamiṣyāmi putrair iti na saṃśayaḥ. bhadre dharmaṃ vijānīṣva jñātvā coparamasva ha.

स्त्र्य् उवाच। नानिलो ऽग्निर् न वरुणो न चान्ये त्रिदशा द्विज। प्रियाः स्त्रीणां यथा कामो रतिशीला हि योषितः।

stry uvāca. nānilo 'gnir na varuṇo na cānye tridaśā dvija. priyāḥ strīṇāṃ yathā kāmo ratiśīlā hi yoṣitaḥ.

सहस्रैका यता नारी प्राप्नोतीह कदा चन। तथा शतसहस्रेषु यदि का चित् पतिव्रता।

sahasraikā yatā nārī prāpnotīha kadā cana. tathā śatasahasreṣu yadi kā cit pativratā.

नैता जानन्ति पितरं न कुलं न च मातरम्। न भ्रातॄन् न च भर्तारं न पुत्रान् न च देवरान्।

naitā jānanti pitaraṃ na kulaṃ na ca mātaram. na bhrātṝn na ca bhartāraṃ na putrān na ca devarān.

लीलायन्त्यः कुलं घ्नन्ति कूलानीव सरिद्वराः। दोषांश् च मन्दान् मन्दासु प्रजापतिर् अभाषत।

līlāyantyaḥ kulaṃ ghnanti kūlānīva saridvarāḥ. doṣāṃś ca mandān mandāsu prajāpatir abhāṣata.

भीष्म उवाच। ततः स ऋषिर् एकाग्रस् तां स्त्रियं प्रत्यभाषत। आस्यतां रुचिरं छन्दः किं वा कार्यं ब्रवीहि मे।

bhīṣma uvāca. tataḥ sa ṛṣir ekāgras tāṃ striyaṃ pratyabhāṣata. āsyatāṃ ruciraṃ chandaḥ kiṃ vā kāryaṃ bravīhi me.

सा स्त्री प्रोवाच भगवन् द्रक्ष्यसे देशकालतः। वस तावन् महाप्राज्ञ कृतकृत्यो गमिष्यसि।

sā strī provāca bhagavan drakṣyase deśakālataḥ. vasa tāvan mahāprājña kṛtakṛtyo gamiṣyasi.

ब्रह्मर्षिस् ताम् अथोवाच स तथेति युधिष्ठिर। वत्स्ये ऽहं यावद् उत्साहो भवत्या नात्र संशयः।

brahmarṣis tām athovāca sa tatheti yudhiṣṭhira. vatsye 'haṃ yāvad utsāho bhavatyā nātra saṃśayaḥ.

अथर्षिर् अभिसंप्रेक्ष्य स्त्रियं तां जरयान्विताम्। चिन्तां परमिकां भेजे संतप्त इव चाभवत्।

atharṣir abhisaṃprekṣya striyaṃ tāṃ jarayānvitām. cintāṃ paramikāṃ bheje saṃtapta iva cābhavat.

यद् यद् अङ्गं हि सो ऽपश्यत् तस्या विप्रर्षभस् तदा। नारमत् तत्र तत्रास्य दृष्टी रूपपराजिता।

yad yad aṅgaṃ hi so 'paśyat tasyā viprarṣabhas tadā. nāramat tatra tatrāsya dṛṣṭī rūpaparājitā.

देवतेयं गृहस्यास्य शापान् नूनं विरूपिता। अस्याश् च कारणं वेत्तुं न युक्तं सहसा मया।

devateyaṃ gṛhasyāsya śāpān nūnaṃ virūpitā. asyāś ca kāraṇaṃ vettuṃ na yuktaṃ sahasā mayā.

इति चिन्ताविषक्तस्य तम् अर्थं ज्ञातुम् इच्छतः। व्यगमत् तद् अहःशेषं मनसा व्याकुलेन तु।

iti cintāviṣaktasya tam arthaṃ jñātum icchataḥ. vyagamat tad ahaḥśeṣaṃ manasā vyākulena tu.

अथ सा स्त्री तदोवाच भगवन् पश्य वै रवेः। रूपं संध्याभ्रसंयुक्तं किम् उपस्थाप्यतां तव।

atha sā strī tadovāca bhagavan paśya vai raveḥ. rūpaṃ saṃdhyābhrasaṃyuktaṃ kim upasthāpyatāṃ tava.

स उवाच तदा तां स्त्रीं स्नानोदकम् इहानय। उपासिष्ये ततः संध्यां वाग्यतो नियतेन्द्रियः।

sa uvāca tadā tāṃ strīṃ snānodakam ihānaya. upāsiṣye tataḥ saṃdhyāṃ vāgyato niyatendriyaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...