महाभारत 13.19 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 19→

[mh-13-19] • 25 श्लोकाः

युधिष्ठिर उवाच। यद् इदं सहधर्मेति प्रोच्यते भरतर्षभ। पाणिग्रहणकाले तु स्त्रीणाम् एतत् कथं स्मृतम्।

yudhiṣṭhira uvāca. yad idaṃ sahadharmeti procyate bharatarṣabha. pāṇigrahaṇakāle tu strīṇām etat kathaṃ smṛtam.

आर्ष एष भवेद् धर्मः प्राजापत्यो ऽथ वासुरः। यद् एतत् सहधर्मेति पूर्वम् उक्तं महर्षिभिः।

ārṣa eṣa bhaved dharmaḥ prājāpatyo 'tha vāsuraḥ. yad etat sahadharmeti pūrvam uktaṃ maharṣibhiḥ.

संदेहः सुमहान् एष विरुद्ध इति मे मतिः। इह यः सहधर्मो वै प्रेत्यायं विहितः क्व नु।

saṃdehaḥ sumahān eṣa viruddha iti me matiḥ. iha yaḥ sahadharmo vai pretyāyaṃ vihitaḥ kva nu.

स्वर्गे मृतानां भवति सहधर्मः पितामह। पूर्वम् एकस् तु म्रियते क्व चैकस् तिष्ठते वद।

svarge mṛtānāṃ bhavati sahadharmaḥ pitāmaha. pūrvam ekas tu mriyate kva caikas tiṣṭhate vada.

नानाकर्मफलोपेता नानाकर्मनिवासिनः। नानानिरयनिष्ठान्ता मानुषा बहवो यदा।

nānākarmaphalopetā nānākarmanivāsinaḥ. nānānirayaniṣṭhāntā mānuṣā bahavo yadā.

अनृताः स्त्रिय इत्य् एवं सूत्रकारो व्यवस्यति। यदानृताः स्त्रियस् तात सहधर्मः कुतः स्मृतः।

anṛtāḥ striya ity evaṃ sūtrakāro vyavasyati. yadānṛtāḥ striyas tāta sahadharmaḥ kutaḥ smṛtaḥ.

अनृताः स्त्रिय इत्य् एवं वेदेष्व् अपि हि पठ्यते। धर्मो ऽयं पौर्विकी संज्ञा उपचारः क्रियाविधिः।

anṛtāḥ striya ity evaṃ vedeṣv api hi paṭhyate. dharmo 'yaṃ paurvikī saṃjñā upacāraḥ kriyāvidhiḥ.

गह्वरं प्रतिभात्य् एतन् मम चिन्तयतो ऽनिशम्। निःसंदेहम् इदं सर्वं पितामह यथा श्रुतिः।

gahvaraṃ pratibhāty etan mama cintayato 'niśam. niḥsaṃdeham idaṃ sarvaṃ pitāmaha yathā śrutiḥ.

यद् एतद् यादृशं चैतद् यथा चैतत् प्रवर्तितम्। निखिलेन महाप्राज्ञ भवान् एतद् ब्रवीतु मे।

yad etad yādṛśaṃ caitad yathā caitat pravartitam. nikhilena mahāprājña bhavān etad bravītu me.

भीष्म उवाच। अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। अष्टावक्रस्य संवादं दिशया सह भारत।

bhīṣma uvāca. atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. aṣṭāvakrasya saṃvādaṃ diśayā saha bhārata.

निवेष्टुकामस् तु पुरा अष्टावक्रो महातपाः। ऋषेर् अथ वदान्यस्य कन्यां वव्रे महात्मनः।

niveṣṭukāmas tu purā aṣṭāvakro mahātapāḥ. ṛṣer atha vadānyasya kanyāṃ vavre mahātmanaḥ.

सुप्रभां नाम वै नाम्ना रूपेणाप्रतिमां भुवि। गुणप्रबर्हां शीलेन साध्वीं चारित्रशोभनाम्।

suprabhāṃ nāma vai nāmnā rūpeṇāpratimāṃ bhuvi. guṇaprabarhāṃ śīlena sādhvīṃ cāritraśobhanām.

सा तस्य दृष्ट्वैव मनो जहार शुभलोचना। वनराजी यथा चित्रा वसन्ते कुसुमाचिता।

sā tasya dṛṣṭvaiva mano jahāra śubhalocanā. vanarājī yathā citrā vasante kusumācitā.

ऋषिस् तम् आह देया मे सुता तुभ्यं शृणुष्व मे। अनन्यस्त्रीजनः प्राज्ञो ह्य् अप्रवासी प्रियंवदः। सुरूपः संमतो वीरः शीलवान् भोगभुक् शुचिः। दारानुमतयज्ञश् च सुनक्षत्राम् अथोद्वहेत्। सभृत्यः स्वजनोपेत इह प्रेत्य च मोदते। गच्छ तावद् दिशं पुण्याम् उत्तरां द्रक्ष्यसे ततः।

ṛṣis tam āha deyā me sutā tubhyaṃ śṛṇuṣva me. ananyastrījanaḥ prājño hy apravāsī priyaṃvadaḥ. surūpaḥ saṃmato vīraḥ śīlavān bhogabhuk śuciḥ. dārānumatayajñaś ca sunakṣatrām athodvahet. sabhṛtyaḥ svajanopeta iha pretya ca modate. gaccha tāvad diśaṃ puṇyām uttarāṃ drakṣyase tataḥ.

अष्टावक्र उवाच। किं द्रष्टव्यं मया तत्र वक्तुम् अर्हति मे भवान्। तथेदानीं मया कार्यं यथा वक्ष्यति मां भवान्।

aṣṭāvakra uvāca. kiṃ draṣṭavyaṃ mayā tatra vaktum arhati me bhavān. tathedānīṃ mayā kāryaṃ yathā vakṣyati māṃ bhavān.

वदान्य उवाच। धनदं समतिक्रम्य हिमवन्तं तथैव च। रुद्रस्यायतनं दृष्ट्वा सिद्धचारणसेवितम्।

vadānya uvāca. dhanadaṃ samatikramya himavantaṃ tathaiva ca. rudrasyāyatanaṃ dṛṣṭvā siddhacāraṇasevitam.

प्रहृष्टैः पार्षदैर् जुष्टं नृत्यद्भिर् विविधाननैः। दिव्याङ्गरागैः पैशाचैर् वन्यैर् नानाविधैस् तथा।

prahṛṣṭaiḥ pārṣadair juṣṭaṃ nṛtyadbhir vividhānanaiḥ. divyāṅgarāgaiḥ paiśācair vanyair nānāvidhais tathā.

पाणितालसतालैश् च शम्यातालैः समैस् तथा। संप्रहृष्टैः प्रनृत्यद्भिः शर्वस् तत्र निषेव्यते।

pāṇitālasatālaiś ca śamyātālaiḥ samais tathā. saṃprahṛṣṭaiḥ pranṛtyadbhiḥ śarvas tatra niṣevyate.

इष्टं किल गिरौ स्थानं तद् दिव्यम् अनुशुश्रुम। नित्यं संनिहितो देवस् तथा पारिषदाः शुभाः।

iṣṭaṃ kila girau sthānaṃ tad divyam anuśuśruma. nityaṃ saṃnihito devas tathā pāriṣadāḥ śubhāḥ.

तत्र देव्या तपस् तप्तं शंकरार्थं सुदुश्चरम्। अतस् तद् इष्टं देवस्य तथोमाया इति श्रुतिः।

tatra devyā tapas taptaṃ śaṃkarārthaṃ suduścaram. atas tad iṣṭaṃ devasya tathomāyā iti śrutiḥ.

तत्र कूपो महान् पार्श्वे देवस्योत्तरतस् तथा। ऋतवः कालरात्रिश् च ये दिव्या ये च मानुषाः।

tatra kūpo mahān pārśve devasyottaratas tathā. ṛtavaḥ kālarātriś ca ye divyā ye ca mānuṣāḥ.

सर्वे देवम् उपासन्ते रूपिणः किल तत्र ह। तद् अतिक्रम्य भवनं त्वया यातव्यम् एव हि।

sarve devam upāsante rūpiṇaḥ kila tatra ha. tad atikramya bhavanaṃ tvayā yātavyam eva hi.

ततो नीलं वनोद्देशं द्रक्ष्यसे मेघसंनिभम्। रमणीयं मनोग्राहि तत्र द्रक्ष्यसि वै स्त्रियम्।

tato nīlaṃ vanoddeśaṃ drakṣyase meghasaṃnibham. ramaṇīyaṃ manogrāhi tatra drakṣyasi vai striyam.

तपस्विनीं महाभागां वृद्धां दीक्षाम् अनुष्ठिताम्। द्रष्टव्या सा त्वया तत्र संपूज्या चैव यत्नतः।

tapasvinīṃ mahābhāgāṃ vṛddhāṃ dīkṣām anuṣṭhitām. draṣṭavyā sā tvayā tatra saṃpūjyā caiva yatnataḥ.

तां दृष्ट्वा विनिवृत्तस् त्वं ततः पाणिं ग्रहीष्यसि। यद्य् एष समयः सत्यः साध्यतां तत्र गम्यताम्।

tāṃ dṛṣṭvā vinivṛttas tvaṃ tataḥ pāṇiṃ grahīṣyasi. yady eṣa samayaḥ satyaḥ sādhyatāṃ tatra gamyatām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...