महाभारत 13.18 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 18→

[mh-13-18] • 59 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। महायोगी ततः प्राह कृष्णद्वैपायनो मुनिः। पठस्व पुत्र भद्रं ते प्रीयतां ते महेश्वरः।

vaiśaṃpāyana uvāca. mahāyogī tataḥ prāha kṛṣṇadvaipāyano muniḥ. paṭhasva putra bhadraṃ te prīyatāṃ te maheśvaraḥ.

पुरा पुत्र मया मेरौ तप्यता परमं तपः। पुत्रहेतोर् महाराज स्तव एषो ऽनुकीर्तितः।

purā putra mayā merau tapyatā paramaṃ tapaḥ. putrahetor mahārāja stava eṣo 'nukīrtitaḥ.

लब्धवान् अस्मि तान् कामान् अहं वै पाण्डुनन्दन। तथा त्वम् अपि शर्वाद् धि सर्वान् कामान् अवाप्स्यसि। कपिलश् च ततः प्राह सांख्यर्षिर् देवसंमतः। मया जन्मान्य् अनेकानि शक्त्या चाराधितो भवः। प्रीतश् च भगवाञ् ज्ञानं ददौ मम भवान्तकम्।

labdhavān asmi tān kāmān ahaṃ vai pāṇḍunandana. tathā tvam api śarvād dhi sarvān kāmān avāpsyasi. kapilaś ca tataḥ prāha sāṃkhyarṣir devasaṃmataḥ. mayā janmāny anekāni śaktyā cārādhito bhavaḥ. prītaś ca bhagavāñ jñānaṃ dadau mama bhavāntakam.

चतुःशीर्षस् ततः प्राह शक्रस्य दयितः सखा। आलम्बायन इत्य् एव विश्रुतः करुणात्मकः।

catuḥśīrṣas tataḥ prāha śakrasya dayitaḥ sakhā. ālambāyana ity eva viśrutaḥ karuṇātmakaḥ.

मया गोकर्णम् आसाद्य तपस् तप्त्वा शतं समाः। अयोनिजानां दान्तानां धर्मज्ञानां सुवर्चसाम्।

mayā gokarṇam āsādya tapas taptvā śataṃ samāḥ. ayonijānāṃ dāntānāṃ dharmajñānāṃ suvarcasām.

अजराणाम् अदुःखानां शतवर्षसहस्रिणाम्। लब्धं पुत्रशतं शर्वात् पुरा पाण्डुनृपात्मज।

ajarāṇām aduḥkhānāṃ śatavarṣasahasriṇām. labdhaṃ putraśataṃ śarvāt purā pāṇḍunṛpātmaja.

वाल्मीकिश् चापि भगवान् युधिष्ठिरम् अभाषत। विवादे साम्नि मुनिभिर् ब्रह्मघ्नो वै भवान् इति। उक्तः क्षणेन चाविष्टस् तेनाधर्मेण भारत।

vālmīkiś cāpi bhagavān yudhiṣṭhiram abhāṣata. vivāde sāmni munibhir brahmaghno vai bhavān iti. uktaḥ kṣaṇena cāviṣṭas tenādharmeṇa bhārata.

सो ऽहम् ईशानम् अनघम् अस्तौषं शरणं गतः। मुक्तश् चास्म्य् अवशः पापात् ततो दुःखविनाशनः। आह मां त्रिपुरघ्नो वै यशस् ते ऽग्र्यं भविष्यति।

so 'ham īśānam anagham astauṣaṃ śaraṇaṃ gataḥ. muktaś cāsmy avaśaḥ pāpāt tato duḥkhavināśanaḥ. āha māṃ tripuraghno vai yaśas te 'gryaṃ bhaviṣyati.

जामदग्न्यश् च कौन्तेयम् आह धर्मभृतां वरः। ऋषिमध्ये स्थितस् तात तपन्न् इव विभावसुः।

jāmadagnyaś ca kaunteyam āha dharmabhṛtāṃ varaḥ. ṛṣimadhye sthitas tāta tapann iva vibhāvasuḥ.

पितृविप्रवधेनाहम् आर्तो वै पाण्डवाग्रज। शुचिर् भूत्वा महादेवं गतवाञ् शरणं नृप।

pitṛvipravadhenāham ārto vai pāṇḍavāgraja. śucir bhūtvā mahādevaṃ gatavāñ śaraṇaṃ nṛpa.

नामभिश् चास्तुवं देवं ततस् तुष्टो ऽभवद् भवः। परशुं च ददौ देवो दिव्यान्य् अस्त्राणि चैव मे।

nāmabhiś cāstuvaṃ devaṃ tatas tuṣṭo 'bhavad bhavaḥ. paraśuṃ ca dadau devo divyāny astrāṇi caiva me.

पापं न भविता ते ऽद्य अजेयश् च भविष्यसि। न ते प्रभविता मृत्युर् यशस्वी च भविष्यसि।

pāpaṃ na bhavitā te 'dya ajeyaś ca bhaviṣyasi. na te prabhavitā mṛtyur yaśasvī ca bhaviṣyasi.

आह मां भगवान् एवं शिखण्डी शिवविग्रहः। यद् अवाप्तं च मे सर्वं प्रसादात् तस्य धीमतः। विश्वामित्रस् तदोवाच क्षत्रियो ऽहं पुराभवम्। ब्राह्मणो ऽहं भवानीति मया चाराधितो भवः। तत्प्रसादान् मया प्राप्तं ब्राह्मण्यं दुर्लभं महत्।

āha māṃ bhagavān evaṃ śikhaṇḍī śivavigrahaḥ. yad avāptaṃ ca me sarvaṃ prasādāt tasya dhīmataḥ. viśvāmitras tadovāca kṣatriyo 'haṃ purābhavam. brāhmaṇo 'haṃ bhavānīti mayā cārādhito bhavaḥ. tatprasādān mayā prāptaṃ brāhmaṇyaṃ durlabhaṃ mahat.

असितो देवलश् चैव प्राह पाण्डुसुतं नृपम्। शापाच् छक्रस्य कौन्तेय चितो धर्मो ऽनशन् मम। तन् मे धर्मं यशश् चाग्र्यम् आयुश् चैवाददद् भवः।

asito devalaś caiva prāha pāṇḍusutaṃ nṛpam. śāpāc chakrasya kaunteya cito dharmo 'naśan mama. tan me dharmaṃ yaśaś cāgryam āyuś caivādadad bhavaḥ.

ऋषिर् गृत्समदो नाम शक्रस्य दयितः सखा। प्राहाजमीढं भगवान् बृहस्पतिसमद्युतिः।

ṛṣir gṛtsamado nāma śakrasya dayitaḥ sakhā. prāhājamīḍhaṃ bhagavān bṛhaspatisamadyutiḥ.

वसिष्ठो नाम भगवांश् चाक्षुषस्य मनोः सुतः। शतक्रतोर् अचिन्त्यस्य सत्रे वर्षसहस्रिके। वर्तमाने ऽब्रवीद् वाक्यं साम्नि ह्य् उच्चारिते मया।

vasiṣṭho nāma bhagavāṃś cākṣuṣasya manoḥ sutaḥ. śatakrator acintyasya satre varṣasahasrike. vartamāne 'bravīd vākyaṃ sāmni hy uccārite mayā.

रथन्तरं द्विजश्रेष्ठ न सम्यग् इति वर्तते। समीक्षस्व पुनर् बुद्ध्या हर्षं त्यक्त्वा द्विजोत्तम। अयज्ञवाहिनं पापम् अकार्षीस् त्वं सुदुर्मते।

rathantaraṃ dvijaśreṣṭha na samyag iti vartate. samīkṣasva punar buddhyā harṣaṃ tyaktvā dvijottama. ayajñavāhinaṃ pāpam akārṣīs tvaṃ sudurmate.

एवम् उक्त्वा महाक्रोधात् प्राह रुष्टः पुनर् वचः। प्रज्ञया रहितो दुःखी नित्यं भीतो वनेचरः। दश वर्षसहस्राणि दशाष्टौ च शतानि च।

evam uktvā mahākrodhāt prāha ruṣṭaḥ punar vacaḥ. prajñayā rahito duḥkhī nityaṃ bhīto vanecaraḥ. daśa varṣasahasrāṇi daśāṣṭau ca śatāni ca.

नष्टपानीययवसे मृगैर् अन्यैश् च वर्जिते। अयज्ञीयद्रुमे देशे रुरुसिंहनिषेविते। भविता त्वं मृगः क्रूरो महादुःखसमन्वितः।

naṣṭapānīyayavase mṛgair anyaiś ca varjite. ayajñīyadrume deśe rurusiṃhaniṣevite. bhavitā tvaṃ mṛgaḥ krūro mahāduḥkhasamanvitaḥ.

तस्य वाक्यस्य निधने पार्थ जातो ह्य् अहं मृगः। ततो मां शरणं प्राप्तं प्राह योगी महेश्वरः।

tasya vākyasya nidhane pārtha jāto hy ahaṃ mṛgaḥ. tato māṃ śaraṇaṃ prāptaṃ prāha yogī maheśvaraḥ.

अजरश् चामरश् चैव भविता दुःखवर्जितः। साम्यं समस् तु ते सौख्यं युवयोर् वर्धतां क्रतुः।

ajaraś cāmaraś caiva bhavitā duḥkhavarjitaḥ. sāmyaṃ samas tu te saukhyaṃ yuvayor vardhatāṃ kratuḥ.

अनुग्रहान् एवम् एष करोति भगवान् विभुः। परं धाता विधाता च सुखदुःखे च सर्वदा।

anugrahān evam eṣa karoti bhagavān vibhuḥ. paraṃ dhātā vidhātā ca sukhaduḥkhe ca sarvadā.

अचिन्त्य एष भगवान् कर्मणा मनसा गिरा। न मे तात युधिश्रेष्ठ विद्यया पण्डितः समः। वासुदेवस् तदोवाच पुनर् मतिमतां वरः। सुवर्णाक्षो महादेवस् तपसा तोषितो मया। ततो ऽथ भगवान् आह प्रीतो मां वै युधिष्ठिर। अन्नात् प्रियतरः कृष्ण मत्प्रसादाद् भविष्यसि। अपराजितश् च युद्धेषु तेजश् चैवानलोपमम्। एवं सहस्रशश् चात्मा महादेवो वरं ददौ। मणिमन्थे ऽथ शैले वै पुरा संराधितो मया। वर्षायुतसहस्राणां सहस्रशतम् एव च। ततो मां भगवान् प्रीत इदं वचनम् अब्रवीत्। वरं वृणीष्व भद्रं ते यस् ते मनसि वर्तते। ततः प्रणम्य शिरसा इदं वचनम् अब्रुवम्। यदि प्रीतो महादेवो भक्त्या परमया प्रभुः। नित्यकालं तवेशान भक्तिर् भवतु मे स्थिरा। एवम् अस्त्व् इति भगवांस् तत्रोक्त्वान्तरधीयत। जैगीषव्यस् तथा प्राह जगद्धाता महेश्वरः।

acintya eṣa bhagavān karmaṇā manasā girā. na me tāta yudhiśreṣṭha vidyayā paṇḍitaḥ samaḥ. vāsudevas tadovāca punar matimatāṃ varaḥ. suvarṇākṣo mahādevas tapasā toṣito mayā. tato 'tha bhagavān āha prīto māṃ vai yudhiṣṭhira. annāt priyataraḥ kṛṣṇa matprasādād bhaviṣyasi. aparājitaś ca yuddheṣu tejaś caivānalopamam. evaṃ sahasraśaś cātmā mahādevo varaṃ dadau. maṇimanthe 'tha śaile vai purā saṃrādhito mayā. varṣāyutasahasrāṇāṃ sahasraśatam eva ca. tato māṃ bhagavān prīta idaṃ vacanam abravīt. varaṃ vṛṇīṣva bhadraṃ te yas te manasi vartate. tataḥ praṇamya śirasā idaṃ vacanam abruvam. yadi prīto mahādevo bhaktyā paramayā prabhuḥ. nityakālaṃ taveśāna bhaktir bhavatu me sthirā. evam astv iti bhagavāṃs tatroktvāntaradhīyata. jaigīṣavyas tathā prāha jagaddhātā maheśvaraḥ.

जैगीषव्य उवाच। ममाष्टगुणम् ऐश्वर्यं दत्तं भगवता पुरा। यत्नेनाल्पेन बलिना वाराणस्यां युधिष्ठिर। पराशरश् चाह मुनिः पुरा मम च तोषितः।

jaigīṣavya uvāca. mamāṣṭaguṇam aiśvaryaṃ dattaṃ bhagavatā purā. yatnenālpena balinā vārāṇasyāṃ yudhiṣṭhira. parāśaraś cāha muniḥ purā mama ca toṣitaḥ.

गार्ग्य उवाच। चतुःषष्ट्यङ्गम् अददात् कालज्ञानं ममाद्भुतम्। सरस्वत्यास् तटे तुष्टो मनोयज्ञेन पाण्डव।

gārgya uvāca. catuḥṣaṣṭyaṅgam adadāt kālajñānaṃ mamādbhutam. sarasvatyās taṭe tuṣṭo manoyajñena pāṇḍava.

तुल्यं मम सहस्रं तु सुतानां ब्रह्मवादिनाम्। आयुश् चैव सपुत्रस्य संवत्सरशतायुतम्।

tulyaṃ mama sahasraṃ tu sutānāṃ brahmavādinām. āyuś caiva saputrasya saṃvatsaraśatāyutam.

पराशर उवाच। प्रसाद्याहं पुरा शर्वं मनसाचिन्तयं नृप। महातपा महातेजा महायोगी महायशाः। वेदव्यासः श्रियावासो ब्रह्मण्यः करुणात्मकः।

parāśara uvāca. prasādyāhaṃ purā śarvaṃ manasācintayaṃ nṛpa. mahātapā mahātejā mahāyogī mahāyaśāḥ. vedavyāsaḥ śriyāvāso brahmaṇyaḥ karuṇātmakaḥ.

अपि नामेप्सितः पुत्रो मम स्याद् वै महेश्वरात्। तद् अभिज्ञाय माम् आह शंकरस् त्रिपुरार्दनः। पितृकन्या वसोः पुत्री शापाद् दाशगृहोदिता। तस्यां विष्णुकृता नाम विद्यया शोधकः सताम्। इति मत्वा हृदि मतं प्राह मां सुरसत्तमः।

api nāmepsitaḥ putro mama syād vai maheśvarāt. tad abhijñāya mām āha śaṃkaras tripurārdanaḥ. pitṛkanyā vasoḥ putrī śāpād dāśagṛhoditā. tasyāṃ viṣṇukṛtā nāma vidyayā śodhakaḥ satām. iti matvā hṛdi mataṃ prāha māṃ surasattamaḥ.

मयि संभवतस् तस्य फलात् कृष्णो भविष्यति। सावर्णस्य मनोः सर्गे सप्तर्षिश् च भविष्यति।

mayi saṃbhavatas tasya phalāt kṛṣṇo bhaviṣyati. sāvarṇasya manoḥ sarge saptarṣiś ca bhaviṣyati.

वेदानां च स वै व्यस्ता कुरुवंशकरस् तथा। इतिहासस्य कर्ता च पुत्रस् ते जगतो हितः।

vedānāṃ ca sa vai vyastā kuruvaṃśakaras tathā. itihāsasya kartā ca putras te jagato hitaḥ.

भविष्यति महेन्द्रस्य दयितः स महामुनिः। अजरश् चामरश् चैव पराशर सुतस् तव।

bhaviṣyati mahendrasya dayitaḥ sa mahāmuniḥ. ajaraś cāmaraś caiva parāśara sutas tava.

एवम् उक्त्वा स भगवांस् तत्रैवान्तरधीयत। युधिष्ठिर महायोगी वीर्यवान् अक्षयो ऽव्ययः। माण्डव्यश् चाह देवेश भक्तो लोकहिते भवे।

evam uktvā sa bhagavāṃs tatraivāntaradhīyata. yudhiṣṭhira mahāyogī vīryavān akṣayo 'vyayaḥ. māṇḍavyaś cāha deveśa bhakto lokahite bhave.

माण्डव्य उवाच। अचौरश् चौरशङ्कायां शूले भिन्नो ह्य् अहं यदा। तत्रस्थेन स्तुतो देवः प्राह मां वै महेश्वरः।

māṇḍavya uvāca. acauraś cauraśaṅkāyāṃ śūle bhinno hy ahaṃ yadā. tatrasthena stuto devaḥ prāha māṃ vai maheśvaraḥ.

मोक्षं प्राप्स्यसि शूलाच् च जीविष्यसि समार्बुदम्। रुजा शूलकृता चैव न ते विप्र भविष्यति। आधिभिर् व्याधिभिश् चैव वर्जितस् त्वं भविष्यसि। अमर्षं सफलं कर्तुं शक्तो निर्विघ्नधर्मभाक्।

mokṣaṃ prāpsyasi śūlāc ca jīviṣyasi samārbudam. rujā śūlakṛtā caiva na te vipra bhaviṣyati. ādhibhir vyādhibhiś caiva varjitas tvaṃ bhaviṣyasi. amarṣaṃ saphalaṃ kartuṃ śakto nirvighnadharmabhāk.

पादाच् चतुर्थात् संभूत आत्मा यस्मान् मुने तव। त्वं भविष्यस्य् अनुपमो जन्म वै सफलं कुरु।

pādāc caturthāt saṃbhūta ātmā yasmān mune tava. tvaṃ bhaviṣyasy anupamo janma vai saphalaṃ kuru.

तीर्थाभिषेकं सफलं त्वम् अविघ्नेन चाप्स्यसि। स्वर्गं चैवाक्षयं विप्र विदधामि तवोर्जितम्।

tīrthābhiṣekaṃ saphalaṃ tvam avighnena cāpsyasi. svargaṃ caivākṣayaṃ vipra vidadhāmi tavorjitam.

एवम् उक्त्वा तु भगवान् वरेण्यो वृषवाहनः। महेश्वरो महाराज कृत्तिवासा महाद्युतिः। सगणो दैवतश्रेष्ठस् तत्रैवान्तरधीयत।

evam uktvā tu bhagavān vareṇyo vṛṣavāhanaḥ. maheśvaro mahārāja kṛttivāsā mahādyutiḥ. sagaṇo daivataśreṣṭhas tatraivāntaradhīyata.

गालव उवाच। विश्वामित्राभ्यनुज्ञातो ह्य् अहं पितरम् आगतः। अब्रवीन् मां ततो माता दुःखिता रुदती भृशम्।

gālava uvāca. viśvāmitrābhyanujñāto hy ahaṃ pitaram āgataḥ. abravīn māṃ tato mātā duḥkhitā rudatī bhṛśam.

कौशिकेनाभ्यनुज्ञातं पुत्रं वेदविभूषितम्। न तात तरुणं दान्तं पिता त्वां पश्यते ऽनघ।

kauśikenābhyanujñātaṃ putraṃ vedavibhūṣitam. na tāta taruṇaṃ dāntaṃ pitā tvāṃ paśyate 'nagha.

श्रुत्वा जनन्या वचनं निराशो गुरुदर्शने। नियतात्मा महादेवम् अपश्यं सो ऽब्रवीच् च माम्।

śrutvā jananyā vacanaṃ nirāśo gurudarśane. niyatātmā mahādevam apaśyaṃ so 'bravīc ca mām.

पिता माता च ते त्वं च पुत्र मृत्युविवर्जिताः। भविष्यथ विश क्षिप्रं द्रष्टासि पितरं क्षये।

pitā mātā ca te tvaṃ ca putra mṛtyuvivarjitāḥ. bhaviṣyatha viśa kṣipraṃ draṣṭāsi pitaraṃ kṣaye.

अनुज्ञातो भगवता गृहं गत्वा युधिष्ठिर। अपश्यं पितरं तात इष्टिं कृत्वा विनिःसृतम्।

anujñāto bhagavatā gṛhaṃ gatvā yudhiṣṭhira. apaśyaṃ pitaraṃ tāta iṣṭiṃ kṛtvā viniḥsṛtam.

उपस्पृश्य गृहीत्वेध्मं कुशांश् च शरणाद् गुरून्। तान् विसृज्य च मां प्राह पिता सास्राविलेक्षणः।

upaspṛśya gṛhītvedhmaṃ kuśāṃś ca śaraṇād gurūn. tān visṛjya ca māṃ prāha pitā sāsrāvilekṣaṇaḥ.

प्रणमन्तं परिष्वज्य मूर्ध्नि चाघ्राय पाण्डव। दिष्ट्या दृष्टो ऽसि मे पुत्र कृतविद्य इहागतः।

praṇamantaṃ pariṣvajya mūrdhni cāghrāya pāṇḍava. diṣṭyā dṛṣṭo 'si me putra kṛtavidya ihāgataḥ.

वैशंपायन उवाच। एतान्य् अत्यद्भुतान्य् एव कर्माण्य् अथ महात्मनः। प्रोक्तानि मुनिभिः श्रुत्वा विस्मयाम् आस पाण्डवः।

vaiśaṃpāyana uvāca. etāny atyadbhutāny eva karmāṇy atha mahātmanaḥ. proktāni munibhiḥ śrutvā vismayām āsa pāṇḍavaḥ.

ततः कृष्णो ऽब्रवीद् वाक्यं पुनर् मतिमतां वरः। युधिष्ठिरं धर्मनित्यं पुरुहूतम् इवेश्वरः। वासुदेव उवाच। उपमन्युर् मयि प्राह तपन्न् इव दिवाकरः। अशुभैः पापकर्माणो ये नराः कलुषीकृताः। ईशानं न प्रपद्यन्ते तमोराजसवृत्तयः। ईश्वरं संप्रपद्यन्ते द्विजा भावितभावनाः। सर्वथा वर्तमानो ऽपि यो भक्तः परमेश्वरे। सदृशो ऽरण्यवासीनां मुनीनां भावितात्मनाम्। ब्रह्मत्वं केशवत्वं वा शक्रत्वं वा सुरैः सह। त्रैलोक्यस्याधिपत्यं वा तुष्टो रुद्रः प्रयच्छति। मनसापि शिवं तात ये प्रपद्यन्ति मानवाः। विधूय सर्वपापानि देवैः सह वसन्ति ते। भित्त्वा छित्त्वा च कूलानि हत्वा सर्वम् इदं जगत्। यजेद् देवं विरूपाक्षं न स पापेन लिप्यते। सर्वलक्षणहीनो ऽपि युक्तो वा सर्वपातकैः। सर्वं तुदति तत् पापं भावयञ् छिवम् आत्मना। कीटपक्षिपतंगानां तिरश्चाम् अपि केशव। महादेवप्रपन्नानां न भयं विद्यते क्व चित्। एवम् एव महादेवं भक्ता ये मानवा भुवि। न ते संसारवशगा इति मे निश्चिता मतिः। ततः कृष्णो ऽब्रवीद् वाक्यं धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम्।

tataḥ kṛṣṇo 'bravīd vākyaṃ punar matimatāṃ varaḥ. yudhiṣṭhiraṃ dharmanityaṃ puruhūtam iveśvaraḥ. vāsudeva uvāca. upamanyur mayi prāha tapann iva divākaraḥ. aśubhaiḥ pāpakarmāṇo ye narāḥ kaluṣīkṛtāḥ. īśānaṃ na prapadyante tamorājasavṛttayaḥ. īśvaraṃ saṃprapadyante dvijā bhāvitabhāvanāḥ. sarvathā vartamāno 'pi yo bhaktaḥ parameśvare. sadṛśo 'raṇyavāsīnāṃ munīnāṃ bhāvitātmanām. brahmatvaṃ keśavatvaṃ vā śakratvaṃ vā suraiḥ saha. trailokyasyādhipatyaṃ vā tuṣṭo rudraḥ prayacchati. manasāpi śivaṃ tāta ye prapadyanti mānavāḥ. vidhūya sarvapāpāni devaiḥ saha vasanti te. bhittvā chittvā ca kūlāni hatvā sarvam idaṃ jagat. yajed devaṃ virūpākṣaṃ na sa pāpena lipyate. sarvalakṣaṇahīno 'pi yukto vā sarvapātakaiḥ. sarvaṃ tudati tat pāpaṃ bhāvayañ chivam ātmanā. kīṭapakṣipataṃgānāṃ tiraścām api keśava. mahādevaprapannānāṃ na bhayaṃ vidyate kva cit. evam eva mahādevaṃ bhaktā ye mānavā bhuvi. na te saṃsāravaśagā iti me niścitā matiḥ. tataḥ kṛṣṇo 'bravīd vākyaṃ dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram.

आदित्यचन्द्राव् अनिलानलौ च; द्यौर् भूमिर् आपो वसवो ऽथ विश्वे। धातार्यमा शुक्रबृहस्पती च; रुद्राः ससाध्या वरुणो वित्तगोपः।

ādityacandrāv anilānalau ca; dyaur bhūmir āpo vasavo 'tha viśve. dhātāryamā śukrabṛhaspatī ca; rudrāḥ sasādhyā varuṇo vittagopaḥ.

ब्रह्मा शक्रो मारुतो ब्रह्म सत्यं; वेदा यज्ञा दक्षिणा वेदवाहाः। सोमो यष्टा यच् च हव्यं हविश् च; रक्षा दीक्षा नियमा ये च के चित्।

brahmā śakro māruto brahma satyaṃ; vedā yajñā dakṣiṇā vedavāhāḥ. somo yaṣṭā yac ca havyaṃ haviś ca; rakṣā dīkṣā niyamā ye ca ke cit.

स्वाहा वषड् ब्राह्मणाः सौरभेया; धर्मं चक्रं कालचक्रं चरं च। यशो दमो बुद्धिमती स्थितिश् च; शुभाशुभं मुनयश् चैव सप्त।

svāhā vaṣaḍ brāhmaṇāḥ saurabheyā; dharmaṃ cakraṃ kālacakraṃ caraṃ ca. yaśo damo buddhimatī sthitiś ca; śubhāśubhaṃ munayaś caiva sapta.

अग्र्या बुद्धिर् मनसा दर्शने च; स्पर्शे सिद्धिः कर्मणां या च सिद्धिः। गणा देवानाम् ऊष्मपाः सोमपाश् च; लेखाः सुयामास् तुषिता ब्रह्मकायाः।

agryā buddhir manasā darśane ca; sparśe siddhiḥ karmaṇāṃ yā ca siddhiḥ. gaṇā devānām ūṣmapāḥ somapāś ca; lekhāḥ suyāmās tuṣitā brahmakāyāḥ.

आभास्वरा गन्धपा दृष्टिपाश् च; वाचा विरुद्धाश् च मनोविरुद्धाः। शुद्धाश् च निर्वाणरताश् च देवाः; स्पर्शाशना दर्शपा आज्यपाश् च।

ābhāsvarā gandhapā dṛṣṭipāś ca; vācā viruddhāś ca manoviruddhāḥ. śuddhāś ca nirvāṇaratāś ca devāḥ; sparśāśanā darśapā ājyapāś ca.

चिन्तागता ये च देवेषु मुख्या; ये चाप्य् अन्ये देवताश् चाजमीढ। सुपर्णगन्धर्वपिशाचदानवा; यक्षास् तथा पन्नगाश् चारणाश् च।

cintāgatā ye ca deveṣu mukhyā; ye cāpy anye devatāś cājamīḍha. suparṇagandharvapiśācadānavā; yakṣās tathā pannagāś cāraṇāś ca.

सूक्ष्मं स्थूलं मृदु यच् चाप्य् असूक्ष्मं; सुखं दुःखं सुखदुःखान्तरं च। सांख्यं योगं यत् पराणां परं च; शर्वाज् जातं विद्धि यत् कीर्तितं मे।

sūkṣmaṃ sthūlaṃ mṛdu yac cāpy asūkṣmaṃ; sukhaṃ duḥkhaṃ sukhaduḥkhāntaraṃ ca. sāṃkhyaṃ yogaṃ yat parāṇāṃ paraṃ ca; śarvāj jātaṃ viddhi yat kīrtitaṃ me.

तत्संभूता भूतकृतो वरेण्याः; सर्वे देवा भुवनस्यास्य गोपाः। आविश्येमां धरणीं ये ऽभ्यरक्षन्; पुरातनीं तस्य देवस्य सृष्टिम्।

tatsaṃbhūtā bhūtakṛto vareṇyāḥ; sarve devā bhuvanasyāsya gopāḥ. āviśyemāṃ dharaṇīṃ ye 'bhyarakṣan; purātanīṃ tasya devasya sṛṣṭim.

विचिन्वन्तं मनसा तोष्टुवीमि; किं चित् तत्त्वं प्राणहेतोर् नतो ऽस्मि। ददातु देवः स वरान् इहेष्टान्; अभिष्टुतो नः प्रभुर् अव्ययः सदा।

vicinvantaṃ manasā toṣṭuvīmi; kiṃ cit tattvaṃ prāṇahetor nato 'smi. dadātu devaḥ sa varān iheṣṭān; abhiṣṭuto naḥ prabhur avyayaḥ sadā.

इमं स्तवं संनियम्येन्द्रियाणि; शुचिर् भूत्वा यः पुरुषः पठेत। अभग्नयोगो नियतो ऽब्दम् एकं; स प्राप्नुयाद् अश्वमेधे फलं यत्।

imaṃ stavaṃ saṃniyamyendriyāṇi; śucir bhūtvā yaḥ puruṣaḥ paṭheta. abhagnayogo niyato 'bdam ekaṃ; sa prāpnuyād aśvamedhe phalaṃ yat.

वेदान् कृत्स्नान् ब्राह्मणः प्राप्नुयाच् च; जयेद् राजा पृथिवीं चापि कृत्स्नाम्। वैश्यो लाभं प्राप्नुयान् नैपुणं च; शूद्रो गतिं प्रेत्य तथा सुखं च।

vedān kṛtsnān brāhmaṇaḥ prāpnuyāc ca; jayed rājā pṛthivīṃ cāpi kṛtsnām. vaiśyo lābhaṃ prāpnuyān naipuṇaṃ ca; śūdro gatiṃ pretya tathā sukhaṃ ca.

स्तवराजम् इमं कृत्वा रुद्राय दधिरे मनः। सर्वदोषापहं पुण्यं पवित्रं च यशस्विनम्।

stavarājam imaṃ kṛtvā rudrāya dadhire manaḥ. sarvadoṣāpahaṃ puṇyaṃ pavitraṃ ca yaśasvinam.

यावन्त्य् अस्य शरीरेषु रोमकूपाणि भारत। तावद् वर्षसहस्राणि स्वर्गे वसति मानवः।

yāvanty asya śarīreṣu romakūpāṇi bhārata. tāvad varṣasahasrāṇi svarge vasati mānavaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...