महाभारत 13.17 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 17→

[mh-13-17] • 171 श्लोकाः

वासुदेव उवाच। ततः स प्रयतो भूत्वा मम तात युधिष्ठिर। प्राञ्जलिः प्राह विप्रर्षिर् नामसंहारम् आदितः।

vāsudeva uvāca. tataḥ sa prayato bhūtvā mama tāta yudhiṣṭhira. prāñjaliḥ prāha viprarṣir nāmasaṃhāram āditaḥ.

उपमन्युर् उवाच। ब्रह्मप्रोक्तैर् ऋषिप्रोक्तैर् वेदवेदाङ्गसंभवैः। सर्वलोकेषु विख्यातैः स्थाणुं स्तोष्यामि नामभिः।

upamanyur uvāca. brahmaproktair ṛṣiproktair vedavedāṅgasaṃbhavaiḥ. sarvalokeṣu vikhyātaiḥ sthāṇuṃ stoṣyāmi nāmabhiḥ.

महद्भिर् विहितैः सत्यैः सिद्धैः सर्वार्थसाधकैः। ऋषिणा तण्डिना भक्त्या कृतैर् देवकृतात्मना।

mahadbhir vihitaiḥ satyaiḥ siddhaiḥ sarvārthasādhakaiḥ. ṛṣiṇā taṇḍinā bhaktyā kṛtair devakṛtātmanā.

यथोक्तैर् लोकविख्यातैर् मुनिभिस् तत्त्वदर्शिभिः। प्रवरं प्रथमं स्वर्ग्यं सर्वभूतहितं शुभम्। श्रुतैः सर्वत्र जगति ब्रह्मलोकावतारितैः।

yathoktair lokavikhyātair munibhis tattvadarśibhiḥ. pravaraṃ prathamaṃ svargyaṃ sarvabhūtahitaṃ śubham. śrutaiḥ sarvatra jagati brahmalokāvatāritaiḥ.

यत् तद् रहस्यं परमं ब्रह्मप्रोक्तं सनातनम्। वक्ष्ये यदुकुलश्रेष्ठ शृणुष्वावहितो मम।

yat tad rahasyaṃ paramaṃ brahmaproktaṃ sanātanam. vakṣye yadukulaśreṣṭha śṛṇuṣvāvahito mama.

परत्वेन भवं देवं भक्तस् त्वं परमेश्वरम्। तेन ते श्रावयिष्यामि यत् तद् ब्रह्म सनातनम्।

paratvena bhavaṃ devaṃ bhaktas tvaṃ parameśvaram. tena te śrāvayiṣyāmi yat tad brahma sanātanam.

न शक्यं विस्तरात् कृत्स्नं वक्तुं शर्वस्य केन चित्। युक्तेनापि विभूतीनाम् अपि वर्षशतैर् अपि।

na śakyaṃ vistarāt kṛtsnaṃ vaktuṃ śarvasya kena cit. yuktenāpi vibhūtīnām api varṣaśatair api.

यस्यादिर् मध्यम् अन्तश् च सुरैर् अपि न गम्यते। कस् तस्य शक्नुयाद् वक्तुं गुणान् कार्त्स्न्येन माधव।

yasyādir madhyam antaś ca surair api na gamyate. kas tasya śaknuyād vaktuṃ guṇān kārtsnyena mādhava.

किं तु देवस्य महतः संक्षिप्तार्थपदाक्षरम्। शक्तितश् चरितं वक्ष्ये प्रसादात् तस्य चैव हि।

kiṃ tu devasya mahataḥ saṃkṣiptārthapadākṣaram. śaktitaś caritaṃ vakṣye prasādāt tasya caiva hi.

अप्राप्येह ततो ऽनुज्ञां न शक्यः स्तोतुम् ईश्वरः। यदा तेनाभ्यनुज्ञातः स्तुवत्य् एव सदा भवम्।

aprāpyeha tato 'nujñāṃ na śakyaḥ stotum īśvaraḥ. yadā tenābhyanujñātaḥ stuvaty eva sadā bhavam.

अनादिनिधनस्याहं सर्वयोनेर् महात्मनः। नाम्नां कं चित् समुद्देशं वक्ष्ये ह्य् अव्यक्तयोनिनः।

anādinidhanasyāhaṃ sarvayoner mahātmanaḥ. nāmnāṃ kaṃ cit samuddeśaṃ vakṣye hy avyaktayoninaḥ.

वरदस्य वरेण्यस्य विश्वरूपस्य धीमतः। शृणु नामसमुद्देशं यद् उक्तं पद्मयोनिना।

varadasya vareṇyasya viśvarūpasya dhīmataḥ. śṛṇu nāmasamuddeśaṃ yad uktaṃ padmayoninā.

दश नामसहस्राणि यान्य् आह प्रपितामहः। तानि निर्मथ्य मनसा दध्नो घृतम् इवोद्धृतम्।

daśa nāmasahasrāṇi yāny āha prapitāmahaḥ. tāni nirmathya manasā dadhno ghṛtam ivoddhṛtam.

गिरेः सारं यथा हेम पुष्पात् सारं यथा मधु। घृतात् सारं यथा मण्डस् तथैतत् सारम् उद्धृतम्।

gireḥ sāraṃ yathā hema puṣpāt sāraṃ yathā madhu. ghṛtāt sāraṃ yathā maṇḍas tathaitat sāram uddhṛtam.

सर्वपाप्मापहम् इदं चतुर्वेदसमन्वितम्। प्रयत्नेनाधिगन्तव्यं धार्यं च प्रयतात्मना। शान्तिकं पौष्टिकं चैव रक्षोघ्नं पावनं महत्।

sarvapāpmāpaham idaṃ caturvedasamanvitam. prayatnenādhigantavyaṃ dhāryaṃ ca prayatātmanā. śāntikaṃ pauṣṭikaṃ caiva rakṣoghnaṃ pāvanaṃ mahat.

इदं भक्ताय दातव्यं श्रद्दधानास्तिकाय च। नाश्रद्दधानरूपाय नास्तिकायाजितात्मने।

idaṃ bhaktāya dātavyaṃ śraddadhānāstikāya ca. nāśraddadhānarūpāya nāstikāyājitātmane.

यश् चाभ्यसूयते देवं भूतात्मानं पिनाकिनम्। स कृष्ण नरकं याति सह पूर्वैः सहानुगैः।

yaś cābhyasūyate devaṃ bhūtātmānaṃ pinākinam. sa kṛṣṇa narakaṃ yāti saha pūrvaiḥ sahānugaiḥ.

इदं ध्यानम् इदं योगम् इदं ध्येयम् अनुत्तमम्। इदं जप्यम् इदं ज्ञानं रहस्यम् इदम् उत्तमम्। इदं ज्ञात्वान्तकाले ऽपि गच्छेद् धि परमां गतिम्।

idaṃ dhyānam idaṃ yogam idaṃ dhyeyam anuttamam. idaṃ japyam idaṃ jñānaṃ rahasyam idam uttamam. idaṃ jñātvāntakāle 'pi gacched dhi paramāṃ gatim.

पवित्रं मङ्गलं पुण्यं कल्याणम् इदम् उत्तमम्। निगदिष्ये महाबाहो स्तवानाम् उत्तमं स्तवम्।

pavitraṃ maṅgalaṃ puṇyaṃ kalyāṇam idam uttamam. nigadiṣye mahābāho stavānām uttamaṃ stavam.

इदं ब्रह्मा पुरा कृत्वा सर्वलोकपितामहः। सर्वस्तवानां दिव्यानां राजत्वे समकल्पयत्।

idaṃ brahmā purā kṛtvā sarvalokapitāmahaḥ. sarvastavānāṃ divyānāṃ rājatve samakalpayat.

तदाप्रभृति चैवायम् ईश्वरस्य महात्मनः। स्तवराजेति विख्यातो जगत्य् अमरपूजितः। ब्रह्मलोकाद् अयं चैव स्तवराजो ऽवतारितः।

tadāprabhṛti caivāyam īśvarasya mahātmanaḥ. stavarājeti vikhyāto jagaty amarapūjitaḥ. brahmalokād ayaṃ caiva stavarājo 'vatāritaḥ.

यस्मात् तण्डिः पुरा प्राह तेन तण्डिकृतो ऽभवत्। स्वर्गाच् चैवात्र भूलोकं तण्डिना ह्य् अवतारितः।

yasmāt taṇḍiḥ purā prāha tena taṇḍikṛto 'bhavat. svargāc caivātra bhūlokaṃ taṇḍinā hy avatāritaḥ.

सर्वमङ्गलमङ्गल्यं सर्वपापप्रणाशनम्। निगदिष्ये महाबाहो स्तवानाम् उत्तमं स्तवम्।

sarvamaṅgalamaṅgalyaṃ sarvapāpapraṇāśanam. nigadiṣye mahābāho stavānām uttamaṃ stavam.

ब्रह्मणाम् अपि यद् ब्रह्म पराणाम् अपि यत् परम्। तेजसाम् अपि यत् तेजस् तपसाम् अपि यत् तपः।

brahmaṇām api yad brahma parāṇām api yat param. tejasām api yat tejas tapasām api yat tapaḥ.

शान्तीनाम् अपि या शान्तिर् द्युतीनाम् अपि या द्युतिः। दान्तानाम् अपि यो दान्तो धीमताम् अपि या च धीः।

śāntīnām api yā śāntir dyutīnām api yā dyutiḥ. dāntānām api yo dānto dhīmatām api yā ca dhīḥ.

देवानाम् अपि यो देवो मुनीनाम् अपि यो मुनिः। यज्ञानाम् अपि यो यज्ञः शिवानाम् अपि यः शिवः।

devānām api yo devo munīnām api yo muniḥ. yajñānām api yo yajñaḥ śivānām api yaḥ śivaḥ.

रुद्राणाम् अपि यो रुद्रः प्रभुः प्रभवताम् अपि। योगिनाम् अपि यो योगी कारणानां च कारणम्।

rudrāṇām api yo rudraḥ prabhuḥ prabhavatām api. yoginām api yo yogī kāraṇānāṃ ca kāraṇam.

यतो लोकाः संभवन्ति न भवन्ति यतः पुनः। सर्वभूतात्मभूतस्य हरस्यामिततेजसः।

yato lokāḥ saṃbhavanti na bhavanti yataḥ punaḥ. sarvabhūtātmabhūtasya harasyāmitatejasaḥ.

अष्टोत्तरसहस्रं तु नाम्नां शर्वस्य मे शृणु। यच् छ्रुत्वा मनुजश्रेष्ठ सर्वान् कामान् अवाप्स्यसि।

aṣṭottarasahasraṃ tu nāmnāṃ śarvasya me śṛṇu. yac chrutvā manujaśreṣṭha sarvān kāmān avāpsyasi.

स्थिरः स्थाणुः प्रभुर् भानुः प्रवरो वरदो वरः। सर्वात्मा सर्वविख्यातः सर्वः सर्वकरो भवः।

sthiraḥ sthāṇuḥ prabhur bhānuḥ pravaro varado varaḥ. sarvātmā sarvavikhyātaḥ sarvaḥ sarvakaro bhavaḥ.

जटी चर्मी शिखण्डी च सर्वाङ्गः सर्वभावनः। हरिश् च हरिणाक्षश् च सर्वभूतहरः प्रभुः। महारोषो महारूपो मखस् त्रिभुवनेश्वरः। सत्यः सत्याश्रयः सिद्धश् चण्डांशुः सर्पकुण्डलः। वृषश् च वृषरूपश् च वृषस्थो वृषभाक्षगः। भीमश् च शितिकण्ठश् च शिवः श्वेतः शिवोत्तमः। निषङ्गी शितिकेशश् च दितिपो नीललोहितः। शरभः शङ्कुकर्णश् च विलासो विश्वकर्तृकः। परः पाशुपतो भद्रो नीलग्रीवो विभीषणः। गङ्गाधरः पृथुश् चैव जनेश्वरकुलेश्वरः। उत्तमस्त्रीसहायश् च मधुविन्दो महाग्रहः। दिव्यः सूक्ष्मः परागश् च वीरभद्रो विभिन्नगः। शिवः शंभुर् भुवो भर्ता श्रीकण्ठस् त्रिदशार्चितः। क्रव्यादः कीर्तिमान् क्रीडी कालाग्निः कार्यकारणः। अण्डश् च बहिरण्डश् च विराड्भूतो विशेषकृत्। हिरण्यगर्भहेतुश् च बहिर्भूतः प्रयोजकः। जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तिश् च तुरीयश् च विधूतनः। मनोबुद्धिर् अहंकारो व्यक्तान्तःकरणात्मकः। विशदो विक्रमश् चैव विश्वो विश्वस्य संग्रहः। अरूपश् चण्डरूपश् च वज्रहस्तः पुरंदरः। जातवेदाश् च जागर्तिर् विश्वावासो विनायकः। आजानुर् वैनतेयश् च विश्वकर्मा विचक्षणः। हिरण्याक्षः सुकेशश् च ऋक्षः कक्षतरस् तमः। वृषो वृषाढ्यो वृषदो वृषपर्वा प्रजाहरः।

jaṭī carmī śikhaṇḍī ca sarvāṅgaḥ sarvabhāvanaḥ. hariś ca hariṇākṣaś ca sarvabhūtaharaḥ prabhuḥ. mahāroṣo mahārūpo makhas tribhuvaneśvaraḥ. satyaḥ satyāśrayaḥ siddhaś caṇḍāṃśuḥ sarpakuṇḍalaḥ. vṛṣaś ca vṛṣarūpaś ca vṛṣastho vṛṣabhākṣagaḥ. bhīmaś ca śitikaṇṭhaś ca śivaḥ śvetaḥ śivottamaḥ. niṣaṅgī śitikeśaś ca ditipo nīlalohitaḥ. śarabhaḥ śaṅkukarṇaś ca vilāso viśvakartṛkaḥ. paraḥ pāśupato bhadro nīlagrīvo vibhīṣaṇaḥ. gaṅgādharaḥ pṛthuś caiva janeśvarakuleśvaraḥ. uttamastrīsahāyaś ca madhuvindo mahāgrahaḥ. divyaḥ sūkṣmaḥ parāgaś ca vīrabhadro vibhinnagaḥ. śivaḥ śaṃbhur bhuvo bhartā śrīkaṇṭhas tridaśārcitaḥ. kravyādaḥ kīrtimān krīḍī kālāgniḥ kāryakāraṇaḥ. aṇḍaś ca bahiraṇḍaś ca virāḍbhūto viśeṣakṛt. hiraṇyagarbhahetuś ca bahirbhūtaḥ prayojakaḥ. jāgratsvapnasuṣuptiś ca turīyaś ca vidhūtanaḥ. manobuddhir ahaṃkāro vyaktāntaḥkaraṇātmakaḥ. viśado vikramaś caiva viśvo viśvasya saṃgrahaḥ. arūpaś caṇḍarūpaś ca vajrahastaḥ puraṃdaraḥ. jātavedāś ca jāgartir viśvāvāso vināyakaḥ. ājānur vainateyaś ca viśvakarmā vicakṣaṇaḥ. hiraṇyākṣaḥ sukeśaś ca ṛkṣaḥ kakṣataras tamaḥ. vṛṣo vṛṣāḍhyo vṛṣado vṛṣaparvā prajāharaḥ.

प्रवृत्तिश् च निवृत्तिश् च नियतः शाश्वतो ध्रुवः। श्मशानचारी भगवान् खचरो गोचरो ऽर्दनः।

pravṛttiś ca nivṛttiś ca niyataḥ śāśvato dhruvaḥ. śmaśānacārī bhagavān khacaro gocaro 'rdanaḥ.

अभिवाद्यो महाकर्मा तपस्वी भूतभावनः। उन्मत्तवेशप्रच्छन्नः सर्वलोकप्रजापतिः।

abhivādyo mahākarmā tapasvī bhūtabhāvanaḥ. unmattaveśapracchannaḥ sarvalokaprajāpatiḥ.

महारूपो महाकायः सर्वरूपो महायशाः। महात्मा सर्वभूतश् च विरूपो वामनो मनुः।

mahārūpo mahākāyaḥ sarvarūpo mahāyaśāḥ. mahātmā sarvabhūtaś ca virūpo vāmano manuḥ.

लोकपालो ऽन्तर्हितात्मा प्रसादो हयगर्दभिः। पवित्रश् च महांश् चैव नियमो नियमाश्रयः।

lokapālo 'ntarhitātmā prasādo hayagardabhiḥ. pavitraś ca mahāṃś caiva niyamo niyamāśrayaḥ.

सर्वकर्मा स्वयंभूश् च आदिर् आदिकरो निधिः। सहस्राक्षो विरूपाक्षः सोमो नक्षत्रसाधकः।

sarvakarmā svayaṃbhūś ca ādir ādikaro nidhiḥ. sahasrākṣo virūpākṣaḥ somo nakṣatrasādhakaḥ.

चन्द्रसूर्यगतिः केतुर् ग्रहो ग्रहपतिर् वरः। अद्रिर् अद्र्यालयः कर्ता मृगबाणार्पणो ऽनघः।

candrasūryagatiḥ ketur graho grahapatir varaḥ. adrir adryālayaḥ kartā mṛgabāṇārpaṇo 'naghaḥ.

महातपा घोरतपा अदीनो दीनसाधकः। संवत्सरकरो मन्त्रः प्रमाणं परमं तपः।

mahātapā ghoratapā adīno dīnasādhakaḥ. saṃvatsarakaro mantraḥ pramāṇaṃ paramaṃ tapaḥ.

योगी योज्यो महाबीजो महारेता महातपाः। सुवर्णरेताः सर्वज्ञः सुबीजो वृषवाहनः।

yogī yojyo mahābījo mahāretā mahātapāḥ. suvarṇaretāḥ sarvajñaḥ subījo vṛṣavāhanaḥ.

दशबाहुस् त्व् अनिमिषो नीलकण्ठ उमापतिः। विश्वरूपः स्वयंश्रेष्ठो बलवीरो बलो गणः।

daśabāhus tv animiṣo nīlakaṇṭha umāpatiḥ. viśvarūpaḥ svayaṃśreṣṭho balavīro balo gaṇaḥ.

गणकर्ता गणपतिर् दिग्वासाः काम्य एव च। पवित्रं परमं मन्त्रः सर्वभावकरो हरः।

gaṇakartā gaṇapatir digvāsāḥ kāmya eva ca. pavitraṃ paramaṃ mantraḥ sarvabhāvakaro haraḥ.

कमण्डलुधरो धन्वी बाणहस्तः कपालवान्। अशनी शतघ्नी खड्गी पट्टिशी चायुधी महान्।

kamaṇḍaludharo dhanvī bāṇahastaḥ kapālavān. aśanī śataghnī khaḍgī paṭṭiśī cāyudhī mahān.

स्रुवहस्तः सुरूपश् च तेजस् तेजस्करो निधिः। उष्णीषी च सुवक्त्रश् च उदग्रो विनतस् तथा।

sruvahastaḥ surūpaś ca tejas tejaskaro nidhiḥ. uṣṇīṣī ca suvaktraś ca udagro vinatas tathā.

दीर्घश् च हरिकेशश् च सुतीर्थः कृष्ण एव च। सृगालरूपः सर्वार्थो मुण्डः कुण्डी कमण्डलुः।

dīrghaś ca harikeśaś ca sutīrthaḥ kṛṣṇa eva ca. sṛgālarūpaḥ sarvārtho muṇḍaḥ kuṇḍī kamaṇḍaluḥ.

अजश् च मृगरूपश् च गन्धधारी कपर्द्य् अपि। ऊर्ध्वरेता ऊर्ध्वलिङ्ग ऊर्ध्वशायी नभस्तलः।

ajaś ca mṛgarūpaś ca gandhadhārī kapardy api. ūrdhvaretā ūrdhvaliṅga ūrdhvaśāyī nabhastalaḥ.

त्रिजटश् चीरवासाश् च रुद्रः सेनापतिर् विभुः। अहश्चरो ऽथ नक्तं च तिग्ममन्युः सुवर्चसः।

trijaṭaś cīravāsāś ca rudraḥ senāpatir vibhuḥ. ahaścaro 'tha naktaṃ ca tigmamanyuḥ suvarcasaḥ.

गजहा दैत्यहा लोको लोकधाता गुणाकरः। सिंहशार्दूलरूपश् च आर्द्रचर्माम्बरावृतः।

gajahā daityahā loko lokadhātā guṇākaraḥ. siṃhaśārdūlarūpaś ca ārdracarmāmbarāvṛtaḥ.

कालयोगी महानादः सर्ववासश् चतुष्पथः। निशाचरः प्रेतचारी भूतचारी महेश्वरः।

kālayogī mahānādaḥ sarvavāsaś catuṣpathaḥ. niśācaraḥ pretacārī bhūtacārī maheśvaraḥ.

बहुभूतो बहुधनः सर्वाधारो ऽमितो गतिः। नृत्यप्रियो नित्यनर्तो नर्तकः सर्वलासकः। सकार्मुको महाबाहुर् महाघोरो महातपाः।

bahubhūto bahudhanaḥ sarvādhāro 'mito gatiḥ. nṛtyapriyo nityanarto nartakaḥ sarvalāsakaḥ. sakārmuko mahābāhur mahāghoro mahātapāḥ.

घोरो महातपाः पाशो नित्यो गिरिचरो नभः। सहस्रहस्तो विजयो व्यवसायो ह्य् अनिन्दितः।

ghoro mahātapāḥ pāśo nityo giricaro nabhaḥ. sahasrahasto vijayo vyavasāyo hy aninditaḥ.

अमर्षणो मर्षणात्मा यज्ञहा कामनाशनः। दक्षयज्ञापहारी च सुसहो मध्यमस् तथा।

amarṣaṇo marṣaṇātmā yajñahā kāmanāśanaḥ. dakṣayajñāpahārī ca susaho madhyamas tathā.

तेजोपहारी बलहा मुदितो ऽर्थो जितो वरः। गम्भीरघोषो योगात्मा यज्ञहा कामनाशनः। गम्भीरघोषो गम्भीरो गम्भीरबलवाहनः।

tejopahārī balahā mudito 'rtho jito varaḥ. gambhīraghoṣo yogātmā yajñahā kāmanāśanaḥ. gambhīraghoṣo gambhīro gambhīrabalavāhanaḥ.

न्यग्रोधरूपो न्यग्रोधो वृक्षकर्णस्थितिर् विभुः। सुतीक्ष्णदशनश् चैव महाकायो महाननः। विष्वक्सेनो हरिर् यज्ञः संयुगापीडवाहनः। तीक्ष्णतापश् च हर्यश्वः सहायः कर्मकालवित्।

nyagrodharūpo nyagrodho vṛkṣakarṇasthitir vibhuḥ. sutīkṣṇadaśanaś caiva mahākāyo mahānanaḥ. viṣvakseno harir yajñaḥ saṃyugāpīḍavāhanaḥ. tīkṣṇatāpaś ca haryaśvaḥ sahāyaḥ karmakālavit.

विष्णुप्रसादितो यज्ञः समुद्रो वडवामुखः। हुताशनसहायश् च प्रशान्तात्मा हुताशनः।

viṣṇuprasādito yajñaḥ samudro vaḍavāmukhaḥ. hutāśanasahāyaś ca praśāntātmā hutāśanaḥ.

उग्रतेजा महातेजा जयो विजयकालवित्। ज्योतिषाम् अयनं सिद्धिः संधिर् विग्रह एव च।

ugratejā mahātejā jayo vijayakālavit. jyotiṣām ayanaṃ siddhiḥ saṃdhir vigraha eva ca.

शिखी दण्डी जटी ज्वाली मूर्तिजो मूर्धगो बली। वैणवी पणवी ताली कालः कालकटंकटः।

śikhī daṇḍī jaṭī jvālī mūrtijo mūrdhago balī. vaiṇavī paṇavī tālī kālaḥ kālakaṭaṃkaṭaḥ.

नक्षत्रविग्रहविधिर् गुणवृद्धिर् लयो ऽगमः। प्रजापतिर् दिशाबाहुर् विभागः सर्वतोमुखः।

nakṣatravigrahavidhir guṇavṛddhir layo 'gamaḥ. prajāpatir diśābāhur vibhāgaḥ sarvatomukhaḥ.

विमोचनः सुरगणो हिरण्यकवचोद्भवः। मेढ्रजो बलचारी च महाचारी स्तुतस् तथा। वीणी च पणवी ताली नाली कटिकटुस् तथा।

vimocanaḥ suragaṇo hiraṇyakavacodbhavaḥ. meḍhrajo balacārī ca mahācārī stutas tathā. vīṇī ca paṇavī tālī nālī kaṭikaṭus tathā.

सर्वतूर्यनिनादी च सर्ववाद्यपरिग्रहः। व्यालरूपो बिलावासी हेममाली तरंगवित्।

sarvatūryaninādī ca sarvavādyaparigrahaḥ. vyālarūpo bilāvāsī hemamālī taraṃgavit.

त्रिदशस् त्रिकालधृक् कर्मसर्वबन्धविमोचनः। बन्धनस् त्व् असुरेन्द्राणां युधि शत्रुविनाशनः।

tridaśas trikāladhṛk karmasarvabandhavimocanaḥ. bandhanas tv asurendrāṇāṃ yudhi śatruvināśanaḥ.

सांख्यप्रसादो दुर्वासाः सर्वसाधुनिषेवितः। प्रस्कन्दनो विभागश् च अतुल्यो यज्ञभागवित्। प्रस्कन्दो ऽप्य् अविभावश् च तुल्यो यज्ञविभागवित्।

sāṃkhyaprasādo durvāsāḥ sarvasādhuniṣevitaḥ. praskandano vibhāgaś ca atulyo yajñabhāgavit. praskando 'py avibhāvaś ca tulyo yajñavibhāgavit.

सर्वावासः सर्वचारी दुर्वासा वासवो ऽमरः। हेमो हेमकरो यज्ञः सर्वधारी धरोत्तमः।

sarvāvāsaḥ sarvacārī durvāsā vāsavo 'maraḥ. hemo hemakaro yajñaḥ sarvadhārī dharottamaḥ.

लोहिताक्षो महाक्षश् च विजयाक्षो विशारदः। संग्रहो निग्रहः कर्ता सर्पचीरनिवासनः।

lohitākṣo mahākṣaś ca vijayākṣo viśāradaḥ. saṃgraho nigrahaḥ kartā sarpacīranivāsanaḥ.

मुख्यो ऽमुख्यश् च देहश् च देहर्द्धिः सर्वकामदः। सर्वकालप्रसादश् च सुबलो बलरूपधृक्। सर्वकामवरश् चैव सर्वदा सर्वतोमुखः।

mukhyo 'mukhyaś ca dehaś ca deharddhiḥ sarvakāmadaḥ. sarvakālaprasādaś ca subalo balarūpadhṛk. sarvakāmavaraś caiva sarvadā sarvatomukhaḥ.

आकाशनिधिरूपश् च निपाती उरगः खगः। भिक्षुश् च भिक्षुरूपश् च रौद्ररूपो ऽङ्गिराः खगः। रौद्ररूपो ऽंशुर् आदित्यो वसुरश्मिः सुवर्चसी।

ākāśanidhirūpaś ca nipātī uragaḥ khagaḥ. bhikṣuś ca bhikṣurūpaś ca raudrarūpo 'ṅgirāḥ khagaḥ. raudrarūpo 'ṃśur ādityo vasuraśmiḥ suvarcasī.

वसुवेगो महावेगो मनोवेगो निशाचरः। वसुरश्मिः सुवर्चस्वी वसुवेगो महाबलः। मनोवेगो निशाचारः सर्वलोकसुखप्रदः। सर्वावासी श्रियावासी उपदेशकरो हरः।

vasuvego mahāvego manovego niśācaraḥ. vasuraśmiḥ suvarcasvī vasuvego mahābalaḥ. manovego niśācāraḥ sarvalokasukhapradaḥ. sarvāvāsī śriyāvāsī upadeśakaro haraḥ.

मुनिर् आत्मपतिर् लोके संभोज्यश् च सहस्रदः। पक्षी च पक्षिरूपी च अतिदीप्तो विशां पतिः।

munir ātmapatir loke saṃbhojyaś ca sahasradaḥ. pakṣī ca pakṣirūpī ca atidīpto viśāṃ patiḥ.

उन्मादो मदनाकारो अर्थार्थकररोमशः। वामदेवश् च वामश् च प्राग्दक्षिण्यश् च वामनः। समीरो दमनाकारो ह्य् अर्थो ह्य् अर्थकरो वशः। वासुदेवश् च देवश् च वामदेवश् च वामनः।

unmādo madanākāro arthārthakararomaśaḥ. vāmadevaś ca vāmaś ca prāgdakṣiṇyaś ca vāmanaḥ. samīro damanākāro hy artho hy arthakaro vaśaḥ. vāsudevaś ca devaś ca vāmadevaś ca vāmanaḥ.

सिद्धयोगापहारी च सिद्धः सर्वार्थसाधकः। भिक्षुश् च भिक्षुरूपश् च विषाणी मृदुर् अव्ययः।

siddhayogāpahārī ca siddhaḥ sarvārthasādhakaḥ. bhikṣuś ca bhikṣurūpaś ca viṣāṇī mṛdur avyayaḥ.

महासेनो विशाखश् च षष्टिभागो गवां पतिः। वज्रहस्तश् च विष्कम्भी चमूस्तम्भन एव च।

mahāseno viśākhaś ca ṣaṣṭibhāgo gavāṃ patiḥ. vajrahastaś ca viṣkambhī camūstambhana eva ca.

ऋतुर् ऋतुकरः कालो मधुर् मधुकरो ऽचलः। वानस्पत्यो वाजसेनो नित्यम् आश्रमपूजितः।

ṛtur ṛtukaraḥ kālo madhur madhukaro 'calaḥ. vānaspatyo vājaseno nityam āśramapūjitaḥ.

ब्रह्मचारी लोकचारी सर्वचारी सुचारवित्। ईशान ईश्वरः कालो निशाचारी पिनाकधृक्। निमित्तस्थो निमित्तं च नन्दिर् नन्दिकरो हरिः।

brahmacārī lokacārī sarvacārī sucāravit. īśāna īśvaraḥ kālo niśācārī pinākadhṛk. nimittastho nimittaṃ ca nandir nandikaro hariḥ.

नन्दीश्वरश् च नन्दी च नन्दनो नन्दिवर्धनः। भगस्याक्षिनिहन्ता च कालो ब्रह्मविदां वरः।

nandīśvaraś ca nandī ca nandano nandivardhanaḥ. bhagasyākṣinihantā ca kālo brahmavidāṃ varaḥ.

चतुर्मुखो महालिङ्गश् चारुलिङ्गस् तथैव च। लिङ्गाध्यक्षः सुराध्यक्षो लोकाध्यक्षो युगावहः।

caturmukho mahāliṅgaś cāruliṅgas tathaiva ca. liṅgādhyakṣaḥ surādhyakṣo lokādhyakṣo yugāvahaḥ.

बीजाध्यक्षो बीजकर्ता अध्यात्मानुगतो बलः। इतिहासकरः कल्पो गौतमो ऽथ जलेश्वरः।

bījādhyakṣo bījakartā adhyātmānugato balaḥ. itihāsakaraḥ kalpo gautamo 'tha jaleśvaraḥ.

दम्भो ह्य् अदम्भो वैदम्भो वश्यो वश्यकरः कविः। लोककर्ता पशुपतिर् महाकर्ता महौषधिः।

dambho hy adambho vaidambho vaśyo vaśyakaraḥ kaviḥ. lokakartā paśupatir mahākartā mahauṣadhiḥ.

अक्षरं परमं ब्रह्म बलवाञ् शक्र एव च। वज्रहस्तः प्रतिष्टम्भी चमूरुः स्तेन एव च। नीतिर् ह्य् अनीतिः शुद्धात्मा शुद्धो मान्यो मनोगतिः। नित्यो ह्य् अनीशः शुद्धात्मा शुद्धो मानो गतिर् हविः।

akṣaraṃ paramaṃ brahma balavāñ śakra eva ca. vajrahastaḥ pratiṣṭambhī camūruḥ stena eva ca. nītir hy anītiḥ śuddhātmā śuddho mānyo manogatiḥ. nityo hy anīśaḥ śuddhātmā śuddho māno gatir haviḥ.

बहुप्रसादः स्वपनो दर्पणो ऽथ त्व् अमित्रजित्। वेदकारः सूत्रकारो विद्वान् समरमर्दनः।

bahuprasādaḥ svapano darpaṇo 'tha tv amitrajit. vedakāraḥ sūtrakāro vidvān samaramardanaḥ.

महामेघनिवासी च महाघोरो वशीकरः। अग्निज्वालो महाज्वालो अतिधूम्रो हुतो हविः।

mahāmeghanivāsī ca mahāghoro vaśīkaraḥ. agnijvālo mahājvālo atidhūmro huto haviḥ.

वृषणः शंकरो नित्यो वर्चस्वी धूमकेतनः। नीलस् तथाङ्गलुब्धश् च शोभनो निरवग्रहः।

vṛṣaṇaḥ śaṃkaro nityo varcasvī dhūmaketanaḥ. nīlas tathāṅgalubdhaś ca śobhano niravagrahaḥ.

स्वस्तिदः स्वस्तिभावश् च भागी भागकरो लघुः। उत्सङ्गश् च महाङ्गश् च महागर्भः परो युवा।

svastidaḥ svastibhāvaś ca bhāgī bhāgakaro laghuḥ. utsaṅgaś ca mahāṅgaś ca mahāgarbhaḥ paro yuvā.

कृष्णवर्णः सुवर्णश् च इन्द्रियः सर्वदेहिनाम्। महापादो महाहस्तो महाकायो महायशाः।

kṛṣṇavarṇaḥ suvarṇaś ca indriyaḥ sarvadehinām. mahāpādo mahāhasto mahākāyo mahāyaśāḥ.

महामूर्धा महामात्रो महानेत्रो दिगालयः। महादन्तो महाकर्णो महामेढ्रो महाहनुः।

mahāmūrdhā mahāmātro mahānetro digālayaḥ. mahādanto mahākarṇo mahāmeḍhro mahāhanuḥ.

महानासो महाकम्बुर् महाग्रीवः श्मशानधृक्। महावक्षा महोरस्को अन्तरात्मा मृगालयः। महाकटिर् महाग्रीवो महाबाहुर् महाकरः।

mahānāso mahākambur mahāgrīvaḥ śmaśānadhṛk. mahāvakṣā mahorasko antarātmā mṛgālayaḥ. mahākaṭir mahāgrīvo mahābāhur mahākaraḥ.

लम्बनो लम्बितोष्ठश् च महामायः पयोनिधिः। लम्बमानो लम्बितोष्ठश् चलद्गामी यशोनिधिः। महादन्तो महादंष्ट्रो महाजिह्वो महामुखः।

lambano lambitoṣṭhaś ca mahāmāyaḥ payonidhiḥ. lambamāno lambitoṣṭhaś caladgāmī yaśonidhiḥ. mahādanto mahādaṃṣṭro mahājihvo mahāmukhaḥ.

महानखो महारोमा महाकेशो महाजटः। असपत्नः प्रसादश् च प्रत्ययो गिरिसाधनः।

mahānakho mahāromā mahākeśo mahājaṭaḥ. asapatnaḥ prasādaś ca pratyayo girisādhanaḥ.

स्नेहनो ऽस्नेहनश् चैव अजितश् च महामुनिः। वृक्षाकारो वृक्षकेतुर् अनलो वायुवाहनः।

snehano 'snehanaś caiva ajitaś ca mahāmuniḥ. vṛkṣākāro vṛkṣaketur analo vāyuvāhanaḥ.

मण्डली मेरुधामा च देवदानवदर्पहा। अथर्वशीर्षः सामास्य ऋक्सहस्रामितेक्षणः।

maṇḍalī merudhāmā ca devadānavadarpahā. atharvaśīrṣaḥ sāmāsya ṛksahasrāmitekṣaṇaḥ.

यजुःपादभुजो गुह्यः प्रकाशो जङ्गमस् तथा। अमोघार्थः प्रसादश् च अभिगम्यः सुदर्शनः।

yajuḥpādabhujo guhyaḥ prakāśo jaṅgamas tathā. amoghārthaḥ prasādaś ca abhigamyaḥ sudarśanaḥ.

उपहारप्रियः शर्वः कनकः काञ्चनः स्थिरः। नाभिर् नन्दिकरो भाव्यः पुष्करस्थपतिः स्थिरः।

upahārapriyaḥ śarvaḥ kanakaḥ kāñcanaḥ sthiraḥ. nābhir nandikaro bhāvyaḥ puṣkarasthapatiḥ sthiraḥ.

द्वादशस् त्रासनश् चाद्यो यज्ञो यज्ञसमाहितः। नक्तं कलिश् च कालश् च मकरः कालपूजितः।

dvādaśas trāsanaś cādyo yajño yajñasamāhitaḥ. naktaṃ kaliś ca kālaś ca makaraḥ kālapūjitaḥ.

सगणो गणकारश् च भूतभावनसारथिः। भस्मशायी भस्मगोप्ता भस्मभूतस् तरुर् गणः।

sagaṇo gaṇakāraś ca bhūtabhāvanasārathiḥ. bhasmaśāyī bhasmagoptā bhasmabhūtas tarur gaṇaḥ.

अगणश् चैव लोपश् च महात्मा सर्वपूजितः। शङ्कुस् त्रिशङ्कुः संपन्नः शुचिर् भूतनिषेवितः।

agaṇaś caiva lopaś ca mahātmā sarvapūjitaḥ. śaṅkus triśaṅkuḥ saṃpannaḥ śucir bhūtaniṣevitaḥ.

आश्रमस्थः कपोतस्थो विश्वकर्मा पतिर् वरः। शाखो विशाखस् ताम्रोष्ठो ह्य् अम्बुजालः सुनिश्चयः।

āśramasthaḥ kapotastho viśvakarmā patir varaḥ. śākho viśākhas tāmroṣṭho hy ambujālaḥ suniścayaḥ.

कपिलो ऽकपिलः शूर आयुश् चैव परो ऽपरः। गन्धर्वो ह्य् अदितिस् तार्क्ष्यः सुविज्ञेयः सुसारथिः।

kapilo 'kapilaḥ śūra āyuś caiva paro 'paraḥ. gandharvo hy aditis tārkṣyaḥ suvijñeyaḥ susārathiḥ.

परश्वधायुधो देव अर्थकारी सुबान्धवः। तुम्बवीणी महाकोप ऊर्ध्वरेता जलेशयः।

paraśvadhāyudho deva arthakārī subāndhavaḥ. tumbavīṇī mahākopa ūrdhvaretā jaleśayaḥ.

उग्रो वंशकरो वंशो वंशनादो ह्य् अनिन्दितः। सर्वाङ्गरूपो मायावी सुहृदो ह्य् अनिलो ऽनलः।

ugro vaṃśakaro vaṃśo vaṃśanādo hy aninditaḥ. sarvāṅgarūpo māyāvī suhṛdo hy anilo 'nalaḥ.

बन्धनो बन्धकर्ता च सुबन्धनविमोचनः। स यज्ञारिः स कामारिर् महादंष्ट्रो महायुधः। मायावी सर्वकामकृत्। महादयाऌउर् मन्तव्यो।

bandhano bandhakartā ca subandhanavimocanaḥ. sa yajñāriḥ sa kāmārir mahādaṃṣṭro mahāyudhaḥ. māyāvī sarvakāmakṛt. mahādayāḷur mantavyo.

बाहुस् त्व् अनिन्दितः शर्वः शंकरः शंकरो ऽधनः। अमरेशो महादेवो विश्वदेवः सुरारिहा।

bāhus tv aninditaḥ śarvaḥ śaṃkaraḥ śaṃkaro 'dhanaḥ. amareśo mahādevo viśvadevaḥ surārihā.

अहिर्बुध्नो निरृतिश् च चेकितानो हरिस् तथा। अजैकपाच् च कापाली त्रिशङ्कुर् अजितः शिवः।

ahirbudhno nirṛtiś ca cekitāno haris tathā. ajaikapāc ca kāpālī triśaṅkur ajitaḥ śivaḥ.

धन्वन्तरिर् धूमकेतुः स्कन्दो वैश्रवणस् तथा। धाता शक्रश् च विष्णुश् च मित्रस् त्वष्टा ध्रुवो धरः।

dhanvantarir dhūmaketuḥ skando vaiśravaṇas tathā. dhātā śakraś ca viṣṇuś ca mitras tvaṣṭā dhruvo dharaḥ.

प्रभावः सर्वगो वायुर् अर्यमा सविता रविः। उदग्रश् च विधाता च मान्धाता भूतभावनः।

prabhāvaḥ sarvago vāyur aryamā savitā raviḥ. udagraś ca vidhātā ca māndhātā bhūtabhāvanaḥ.

रतितीर्थश् च वाग्मी च सर्वकामगुणावहः। पद्मगर्भो महागर्भश् चन्द्रवक्त्रो मनोरमः।

ratitīrthaś ca vāgmī ca sarvakāmaguṇāvahaḥ. padmagarbho mahāgarbhaś candravaktro manoramaḥ.

बलवांश् चोपशान्तश् च पुराणः पुण्यचञ्चुरी। कुरुकर्ता कालरूपी कुरुभूतो महेश्वरः।

balavāṃś copaśāntaś ca purāṇaḥ puṇyacañcurī. kurukartā kālarūpī kurubhūto maheśvaraḥ.

सर्वाशयो दर्भशायी सर्वेषां प्राणिनां पतिः। देवदेवमुखो ऽसक्तः सद् असत् सर्वरत्नवित्।

sarvāśayo darbhaśāyī sarveṣāṃ prāṇināṃ patiḥ. devadevamukho 'saktaḥ sad asat sarvaratnavit.

कैलासशिखरावासी हिमवद्गिरिसंश्रयः। कूलहारी कूलकर्ता बहुविद्यो बहुप्रदः।

kailāsaśikharāvāsī himavadgirisaṃśrayaḥ. kūlahārī kūlakartā bahuvidyo bahupradaḥ.

वणिजो वर्धनो वृक्षो नकुलश् चन्दनश् छदः। सारग्रीवो महाजत्रुर् अलोलश् च महौषधः। प्राणेशो बन्धकी वृक्षो नकुलश् चाद्रिकस् तथा। ह्रस्वग्रीवो महाजानुर् अलोलश् च महौषधिः।

vaṇijo vardhano vṛkṣo nakulaś candanaś chadaḥ. sāragrīvo mahājatrur alolaś ca mahauṣadhaḥ. prāṇeśo bandhakī vṛkṣo nakulaś cādrikas tathā. hrasvagrīvo mahājānur alolaś ca mahauṣadhiḥ.

सिद्धार्थकारी सिद्धार्थश् छन्दोव्याकरणोत्तरः। सिंहनादः सिंहदंष्ट्रः सिंहगः सिंहवाहनः।

siddhārthakārī siddhārthaś chandovyākaraṇottaraḥ. siṃhanādaḥ siṃhadaṃṣṭraḥ siṃhagaḥ siṃhavāhanaḥ.

प्रभावात्मा जगत्कालस् तालो लोकहितस् तरुः। सारङ्गो नवचक्राङ्गः केतुमाली सभावनः।

prabhāvātmā jagatkālas tālo lokahitas taruḥ. sāraṅgo navacakrāṅgaḥ ketumālī sabhāvanaḥ.

भूतालयो भूतपतिर् अहोरात्रम् अनिन्दितः। वाहिता सर्वभूतानां निलयश् च विभुर् भवः। भूतालयो भूतपतिर् अहोरात्रो मलो ऽमलः। वसुभृत् सर्वभूतात्मा निश्चलः सुविदुर् बुधः। असुहृत् सर्वभूतानां निश्चलश् चलविद् बुधः।

bhūtālayo bhūtapatir ahorātram aninditaḥ. vāhitā sarvabhūtānāṃ nilayaś ca vibhur bhavaḥ. bhūtālayo bhūtapatir ahorātro malo 'malaḥ. vasubhṛt sarvabhūtātmā niścalaḥ suvidur budhaḥ. asuhṛt sarvabhūtānāṃ niścalaś calavid budhaḥ.

अमोघः संयतो ह्य् अश्वो भोजनः प्राणधारणः। धृतिमान् मतिमान् दक्षः सत्कृतश् च युगाधिपः।

amoghaḥ saṃyato hy aśvo bhojanaḥ prāṇadhāraṇaḥ. dhṛtimān matimān dakṣaḥ satkṛtaś ca yugādhipaḥ.

गोपालिर् गोपतिर् ग्रामो गोचर्मवसनो हरः। हिरण्यबाहुश् च तथा गुहापालः प्रवेशिनाम्।

gopālir gopatir grāmo gocarmavasano haraḥ. hiraṇyabāhuś ca tathā guhāpālaḥ praveśinām.

प्रतिष्ठायी महाहर्षो जितकामो जितेन्द्रियः। गन्धारश् च सुरालश् च तपःकर्मरतिर् धनुः।

pratiṣṭhāyī mahāharṣo jitakāmo jitendriyaḥ. gandhāraś ca surālaś ca tapaḥkarmaratir dhanuḥ.

महागीतो महानृत्तो ह्य् अप्सरोगणसेवितः। महाकेतुर् धनुर् धातुर् नैकसानुचरश् चलः।

mahāgīto mahānṛtto hy apsarogaṇasevitaḥ. mahāketur dhanur dhātur naikasānucaraś calaḥ.

आवेदनीय आवेशः सर्वगन्धसुखावहः। तोरणस् तारणो वायुः परिधावति चैकतः।

āvedanīya āveśaḥ sarvagandhasukhāvahaḥ. toraṇas tāraṇo vāyuḥ paridhāvati caikataḥ.

संयोगो वर्धनो वृद्धो महावृद्धो गणाधिपः। नित्य आत्मसहायश् च देवासुरपतिः पतिः।

saṃyogo vardhano vṛddho mahāvṛddho gaṇādhipaḥ. nitya ātmasahāyaś ca devāsurapatiḥ patiḥ.

युक्तश् च युक्तबाहुश् च द्विविधश् च सुपर्वणः। आषाढश् च सुषाढश् च ध्रुवो हरिहणो हरः।

yuktaś ca yuktabāhuś ca dvividhaś ca suparvaṇaḥ. āṣāḍhaś ca suṣāḍhaś ca dhruvo harihaṇo haraḥ.

वपुर् आवर्तमानेभ्यो वसुश्रेष्ठो महापथः। शिरोहारी विमर्षश् च सर्वलक्षणभूषितः।

vapur āvartamānebhyo vasuśreṣṭho mahāpathaḥ. śirohārī vimarṣaś ca sarvalakṣaṇabhūṣitaḥ.

अक्षश् च रथयोगी च सर्वयोगी महाबलः। समाम्नायो ऽसमाम्नायस् तीर्थदेवो महारथः।

akṣaś ca rathayogī ca sarvayogī mahābalaḥ. samāmnāyo 'samāmnāyas tīrthadevo mahārathaḥ.

निर्जीवो जीवनो मन्त्रः शुभाक्षो बहुकर्कशः। रत्नप्रभूतो रक्ताङ्गो महार्णवनिपानवित्।

nirjīvo jīvano mantraḥ śubhākṣo bahukarkaśaḥ. ratnaprabhūto raktāṅgo mahārṇavanipānavit.

मूलो विशालो ह्य् अमृतो व्यक्ताव्यक्तस् तपोनिधिः। आरोहणो निरोहश् च शैलहारी महातपाः।

mūlo viśālo hy amṛto vyaktāvyaktas taponidhiḥ. ārohaṇo nirohaś ca śailahārī mahātapāḥ.

सेनाकल्पो महाकल्पो युगायुगकरो हरिः। युगरूपो महारूपः पवनो गहनो नगः।

senākalpo mahākalpo yugāyugakaro hariḥ. yugarūpo mahārūpaḥ pavano gahano nagaḥ.

न्यायनिर्वापणः पादः पण्डितो ह्य् अचलोपमः। बहुमालो महामालः सुमालो बहुलोचनः।

nyāyanirvāpaṇaḥ pādaḥ paṇḍito hy acalopamaḥ. bahumālo mahāmālaḥ sumālo bahulocanaḥ.

विस्तारो लवणः कूपः कुसुमः सफलोदयः। वृषभो वृषभाङ्काङ्गो मणिबिल्वो जटाधरः।

vistāro lavaṇaḥ kūpaḥ kusumaḥ saphalodayaḥ. vṛṣabho vṛṣabhāṅkāṅgo maṇibilvo jaṭādharaḥ.

इन्दुर् विसर्गः सुमुखः सुरः सर्वायुधः सहः। निवेदनः सुधाजातः सुगन्धारो महाधनुः। शिरोधरो ऽभिमर्शनः सर्वलक्षणभूषितः। गिरावासो विसर्गश् च सर्वलक्षणलक्षवित्।

indur visargaḥ sumukhaḥ suraḥ sarvāyudhaḥ sahaḥ. nivedanaḥ sudhājātaḥ sugandhāro mahādhanuḥ. śirodharo 'bhimarśanaḥ sarvalakṣaṇabhūṣitaḥ. girāvāso visargaś ca sarvalakṣaṇalakṣavit.

गन्धमाली च भगवान् उत्थानः सर्वकर्मणाम्। मन्थानो बहुलो बाहुः सकलः सर्वलोचनः।

gandhamālī ca bhagavān utthānaḥ sarvakarmaṇām. manthāno bahulo bāhuḥ sakalaḥ sarvalocanaḥ.

तरस्ताली करस्ताली ऊर्ध्वसंहननो वहः। छत्रं सुच्छत्रो विख्यातः सर्वलोकाश्रयो महान्।

tarastālī karastālī ūrdhvasaṃhanano vahaḥ. chatraṃ succhatro vikhyātaḥ sarvalokāśrayo mahān.

मुण्डो विरूपो विकृतो दण्डिमुण्डो विकुर्वणः। हर्यक्षः ककुभो वज्री दीप्तजिह्वः सहस्रपात्।

muṇḍo virūpo vikṛto daṇḍimuṇḍo vikurvaṇaḥ. haryakṣaḥ kakubho vajrī dīptajihvaḥ sahasrapāt.

सहस्रमूर्धा देवेन्द्रः सर्वदेवमयो गुरुः। सहस्रबाहुः सर्वाङ्गः शरण्यः सर्वलोककृत्।

sahasramūrdhā devendraḥ sarvadevamayo guruḥ. sahasrabāhuḥ sarvāṅgaḥ śaraṇyaḥ sarvalokakṛt.

पवित्रं त्रिमधुर् मन्त्रः कनिष्ठः कृष्णपिङ्गलः। ब्रह्मदण्डविनिर्माता शतघ्नी शतपाशधृक्।

pavitraṃ trimadhur mantraḥ kaniṣṭhaḥ kṛṣṇapiṅgalaḥ. brahmadaṇḍavinirmātā śataghnī śatapāśadhṛk.

पद्मगर्भो महागर्भो ब्रह्मगर्भो जलोद्भवः। गभस्तिर् ब्रह्मकृद् ब्रह्मा ब्रह्मविद् ब्राह्मणो गतिः।

padmagarbho mahāgarbho brahmagarbho jalodbhavaḥ. gabhastir brahmakṛd brahmā brahmavid brāhmaṇo gatiḥ.

अनन्तरूपो नैकात्मा तिग्मतेजाः स्वयंभुवः। ऊर्ध्वगात्मा पशुपतिर् वातरंहा मनोजवः।

anantarūpo naikātmā tigmatejāḥ svayaṃbhuvaḥ. ūrdhvagātmā paśupatir vātaraṃhā manojavaḥ.

चन्दनी पद्ममालाग्र्यः सुरभ्युत्तरणो नरः। कर्णिकारमहास्रग्वी नीलमौलिः पिनाकधृक्।

candanī padmamālāgryaḥ surabhyuttaraṇo naraḥ. karṇikāramahāsragvī nīlamauliḥ pinākadhṛk.

उमापतिर् उमाकान्तो जाह्नवीधृग् उमाधवः। वरो वराहो वरदो वरेशः सुमहास्वनः।

umāpatir umākānto jāhnavīdhṛg umādhavaḥ. varo varāho varado vareśaḥ sumahāsvanaḥ.

महाप्रसादो दमनः शत्रुहा श्वेतपिङ्गलः। प्रीतात्मा प्रयतात्मा च संयतात्मा प्रधानधृक्।

mahāprasādo damanaḥ śatruhā śvetapiṅgalaḥ. prītātmā prayatātmā ca saṃyatātmā pradhānadhṛk.

सर्वपार्श्वसुतस् तार्क्ष्यो धर्मसाधारणो वरः। चराचरात्मा सूक्ष्मात्मा सुवृषो गोवृषेश्वरः।

sarvapārśvasutas tārkṣyo dharmasādhāraṇo varaḥ. carācarātmā sūkṣmātmā suvṛṣo govṛṣeśvaraḥ.

साध्यर्षिर् वसुर् आदित्यो विवस्वान् सविता मृडः। व्यासः सर्वस्य संक्षेपो विस्तरः पर्ययो नयः।

sādhyarṣir vasur ādityo vivasvān savitā mṛḍaḥ. vyāsaḥ sarvasya saṃkṣepo vistaraḥ paryayo nayaḥ.

ऋतुः संवत्सरो मासः पक्षः संख्यासमापनः। कला काष्ठा लवो मात्रा मुहूर्तो ऽहः क्षपाः क्षणाः।

ṛtuḥ saṃvatsaro māsaḥ pakṣaḥ saṃkhyāsamāpanaḥ. kalā kāṣṭhā lavo mātrā muhūrto 'haḥ kṣapāḥ kṣaṇāḥ.

विश्वक्षेत्रं प्रजाबीजं लिङ्गम् आद्यस् त्व् अनिन्दितः। सद् असद् व्यक्तम् अव्यक्तं पिता माता पितामहः।

viśvakṣetraṃ prajābījaṃ liṅgam ādyas tv aninditaḥ. sad asad vyaktam avyaktaṃ pitā mātā pitāmahaḥ.

स्वर्गद्वारं प्रजाद्वारं मोक्षद्वारं त्रिविष्टपम्। निर्वाणं ह्लादनं चैव ब्रह्मलोकः परा गतिः।

svargadvāraṃ prajādvāraṃ mokṣadvāraṃ triviṣṭapam. nirvāṇaṃ hlādanaṃ caiva brahmalokaḥ parā gatiḥ.

देवासुरविनिर्माता देवासुरपरायणः। देवासुरगुरुर् देवो देवासुरनमस्कृतः।

devāsuravinirmātā devāsuraparāyaṇaḥ. devāsuragurur devo devāsuranamaskṛtaḥ.

देवासुरमहामात्रो देवासुरगणाश्रयः। देवासुरगणाध्यक्षो देवासुरगणाग्रणीः।

devāsuramahāmātro devāsuragaṇāśrayaḥ. devāsuragaṇādhyakṣo devāsuragaṇāgraṇīḥ.

देवातिदेवो देवर्षिर् देवासुरवरप्रदः। देवासुरेश्वरो देवो देवासुरमहेश्वरः।

devātidevo devarṣir devāsuravarapradaḥ. devāsureśvaro devo devāsuramaheśvaraḥ.

सर्वदेवमयो ऽचिन्त्यो देवतात्मात्मसंभवः। उद्भिदस् त्रिक्रमो वैद्यो विरजो विरजोम्बरः।

sarvadevamayo 'cintyo devatātmātmasaṃbhavaḥ. udbhidas trikramo vaidyo virajo virajombaraḥ.

ईड्यो हस्ती सुरव्याघ्रो देवसिंहो नरर्षभः। विबुधाग्रवरः श्रेष्ठः सर्वदेवोत्तमोत्तमः।

īḍyo hastī suravyāghro devasiṃho nararṣabhaḥ. vibudhāgravaraḥ śreṣṭhaḥ sarvadevottamottamaḥ.

प्रयुक्तः शोभनो वज्र ईशानः प्रभुर् अव्ययः। गुरुः कान्तो निजः सर्गः पवित्रः सर्ववाहनः।

prayuktaḥ śobhano vajra īśānaḥ prabhur avyayaḥ. guruḥ kānto nijaḥ sargaḥ pavitraḥ sarvavāhanaḥ.

शृङ्गी शृङ्गप्रियो बभ्रू राजराजो निरामयः। अभिरामः सुरगणो विरामः सर्वसाधनः।

śṛṅgī śṛṅgapriyo babhrū rājarājo nirāmayaḥ. abhirāmaḥ suragaṇo virāmaḥ sarvasādhanaḥ.

ललाटाक्षो विश्वदेहो हरिणो ब्रह्मवर्चसः। स्थावराणां पतिश् चैव नियमेन्द्रियवर्धनः।

lalāṭākṣo viśvadeho hariṇo brahmavarcasaḥ. sthāvarāṇāṃ patiś caiva niyamendriyavardhanaḥ.

सिद्धार्थः सर्वभूतार्थो ऽचिन्त्यः सत्यव्रतः शुचिः। व्रताधिपः परं ब्रह्म मुक्तानां परमा गतिः।

siddhārthaḥ sarvabhūtārtho 'cintyaḥ satyavrataḥ śuciḥ. vratādhipaḥ paraṃ brahma muktānāṃ paramā gatiḥ.

विमुक्तो मुक्ततेजाश् च श्रीमाञ् श्रीवर्धनो जगत्। यथाप्रधानं भगवान् इति भक्त्या स्तुतो मया।

vimukto muktatejāś ca śrīmāñ śrīvardhano jagat. yathāpradhānaṃ bhagavān iti bhaktyā stuto mayā.

यं न ब्रह्मादयो देवा विदुर् यं न महर्षयः। इदम् अमृतम् अनन्तम् अप्रमेयं। सकलजनार्तिहरं समस्तवेद्यम्। जपत बहुभिर् ईरितं विशेष्यं। शिवपदमन्त्रविघट्टनेन तीव्रम्। तं स्तव्यम् अर्च्यं वन्द्यं च कः स्तोष्यति जगत्पतिम्। नमः शिवायेति सदा प्रदानं भगवान् इति। भक्त्या स्तुतो मया यत् तद् विदुस् तत्त्वं सुरर्षभाः।

yaṃ na brahmādayo devā vidur yaṃ na maharṣayaḥ. idam amṛtam anantam aprameyaṃ. sakalajanārtiharaṃ samastavedyam. japata bahubhir īritaṃ viśeṣyaṃ. śivapadamantravighaṭṭanena tīvram. taṃ stavyam arcyaṃ vandyaṃ ca kaḥ stoṣyati jagatpatim. namaḥ śivāyeti sadā pradānaṃ bhagavān iti. bhaktyā stuto mayā yat tad vidus tattvaṃ surarṣabhāḥ.

भक्तिम् एव पुरस्कृत्य मया यज्ञपतिर् वसुः। ततो ऽभ्यनुज्ञां प्राप्यैव स्तुतो मतिमतां वरः।

bhaktim eva puraskṛtya mayā yajñapatir vasuḥ. tato 'bhyanujñāṃ prāpyaiva stuto matimatāṃ varaḥ.

शिवम् एभिः स्तुवन् देवं नामभिः पुष्टिवर्धनैः। नित्ययुक्तः शुचिर् भूत्वा प्राप्नोत्य् आत्मानम् आत्मना।

śivam ebhiḥ stuvan devaṃ nāmabhiḥ puṣṭivardhanaiḥ. nityayuktaḥ śucir bhūtvā prāpnoty ātmānam ātmanā.

एतद् धि परमं ब्रह्म स्वयं गीतं स्वयंभुवा। ऋषयश् चैव देवाश् च स्तुवन्त्य् एतेन तत्परम्।

etad dhi paramaṃ brahma svayaṃ gītaṃ svayaṃbhuvā. ṛṣayaś caiva devāś ca stuvanty etena tatparam.

स्तूयमानो महादेवः प्रीयते चात्मनामभिः। भक्तानुकम्पी भगवान् आत्मसंस्थान् करोति तान्।

stūyamāno mahādevaḥ prīyate cātmanāmabhiḥ. bhaktānukampī bhagavān ātmasaṃsthān karoti tān.

तथैव च मनुष्येषु ये मनुष्याः प्रधानतः। आस्तिकाः श्रद्दधानाश् च बहुभिर् जन्मभिः स्तवैः। भक्त्या ह्य् अनन्यम् ईशानं परं देवं सनातनम्। कर्मणा मनसा वाचा भावेनामिततेजसः। स्वपन्तो जाग्रमाणाश् च व्रजन्न् उपविशंस् तथा। उन्मिषन् निमिषंश् चैव चिन्तयन्तः पुनः पुनः।

tathaiva ca manuṣyeṣu ye manuṣyāḥ pradhānataḥ. āstikāḥ śraddadhānāś ca bahubhir janmabhiḥ stavaiḥ. bhaktyā hy ananyam īśānaṃ paraṃ devaṃ sanātanam. karmaṇā manasā vācā bhāvenāmitatejasaḥ. svapanto jāgramāṇāś ca vrajann upaviśaṃs tathā. unmiṣan nimiṣaṃś caiva cintayantaḥ punaḥ punaḥ.

जाग्रतश् च स्वपन्तश् च व्रजन्तः पथि संस्थिताः। शृण्वन्तः श्रावयन्तश् च कथयन्तश् च ते भवम्। स्तुवन्ति स्तूयमानाश् च तुष्यन्ति च रमन्ति च। जन्मकोटिसहस्रेषु नानासंसारयोनिषु।

jāgrataś ca svapantaś ca vrajantaḥ pathi saṃsthitāḥ. śṛṇvantaḥ śrāvayantaś ca kathayantaś ca te bhavam. stuvanti stūyamānāś ca tuṣyanti ca ramanti ca. janmakoṭisahasreṣu nānāsaṃsārayoniṣu.

जन्तोर् विशुद्धपापस्य भवे भक्तिः प्रजायते। उत्पन्ना च भवे भक्तिर् अनन्या सर्वभावतः।

jantor viśuddhapāpasya bhave bhaktiḥ prajāyate. utpannā ca bhave bhaktir ananyā sarvabhāvataḥ.

कारणं भावितं तस्य सर्वमुक्तस्य सर्वतः। एतद् देवेषु दुष्प्रापं मनुष्येषु न लभ्यते।

kāraṇaṃ bhāvitaṃ tasya sarvamuktasya sarvataḥ. etad deveṣu duṣprāpaṃ manuṣyeṣu na labhyate.

निर्विघ्ना निश्चला रुद्रे भक्तिर् अव्यभिचारिणी। तस्यैव च प्रसादेन भक्तिर् उत्पद्यते नृणाम्। यया यान्ति परां सिद्धिं तद्भावगतचेतसः।

nirvighnā niścalā rudre bhaktir avyabhicāriṇī. tasyaiva ca prasādena bhaktir utpadyate nṛṇām. yayā yānti parāṃ siddhiṃ tadbhāvagatacetasaḥ.

ये सर्वभावोपगताः परत्वेनाभवन् नराः। प्रपन्नवत्सलो देवः संसारात् तान् समुद्धरेत्।

ye sarvabhāvopagatāḥ paratvenābhavan narāḥ. prapannavatsalo devaḥ saṃsārāt tān samuddharet.

एवम् अन्ये न कुर्वन्ति देवाः संसारमोचनम्। मनुष्याणां महादेवाद् अन्यत्रापि तपोबलात्।

evam anye na kurvanti devāḥ saṃsāramocanam. manuṣyāṇāṃ mahādevād anyatrāpi tapobalāt.

इति तेनेन्द्रकल्पेन भगवान् सदसत्पतिः। कृत्तिवासाः स्तुतः कृष्ण तण्डिना शुद्धबुद्धिना।

iti tenendrakalpena bhagavān sadasatpatiḥ. kṛttivāsāḥ stutaḥ kṛṣṇa taṇḍinā śuddhabuddhinā.

स्तवम् एतं भगवतो ब्रह्मा स्वयम् अधारयत्। स्तवम् एतद्गतो ब्रह्मा स्वयम् आराधयन् प्रजाः। गीयते च स बुध्येत ब्रह्मा शंकरसंनिधौ। इदं पुण्यं पवित्रं च सर्वदा पापनाशनम्। योगदं मोक्षदं चैव स्वर्गदं तोषदं तथा। एवम् एतत् पठन्ते य एकभक्त्या तु शंकरे। या गतिः सांख्ययोगानां व्रजन्त्य् एतां गतिं तदा। स्तवम् एतं प्रयत्नेन सदा रुद्रस्य संनिधौ। अब्दम् एकं चरेद् भक्तः प्राप्नुयाद् ईप्सितं फलम्। एतद् रहस्यं परमं ब्रह्मणो हृदि संस्थितम्। ब्रह्मा प्रोवाच शक्राय शक्रः प्रोवाच मृत्यवे।

stavam etaṃ bhagavato brahmā svayam adhārayat. stavam etadgato brahmā svayam ārādhayan prajāḥ. gīyate ca sa budhyeta brahmā śaṃkarasaṃnidhau. idaṃ puṇyaṃ pavitraṃ ca sarvadā pāpanāśanam. yogadaṃ mokṣadaṃ caiva svargadaṃ toṣadaṃ tathā. evam etat paṭhante ya ekabhaktyā tu śaṃkare. yā gatiḥ sāṃkhyayogānāṃ vrajanty etāṃ gatiṃ tadā. stavam etaṃ prayatnena sadā rudrasya saṃnidhau. abdam ekaṃ cared bhaktaḥ prāpnuyād īpsitaṃ phalam. etad rahasyaṃ paramaṃ brahmaṇo hṛdi saṃsthitam. brahmā provāca śakrāya śakraḥ provāca mṛtyave.

मृत्युः प्रोवाच रुद्राणां रुद्रेभ्यस् तण्डिम् आगमत्। महता तपसा प्राप्तस् तण्डिना ब्रह्मसद्मनि।

mṛtyuḥ provāca rudrāṇāṃ rudrebhyas taṇḍim āgamat. mahatā tapasā prāptas taṇḍinā brahmasadmani.

तण्डिः प्रोवाच शुक्राय गौतमायाह भार्गवः। वैवस्वताय मनवे गौतमः प्राह माधव।

taṇḍiḥ provāca śukrāya gautamāyāha bhārgavaḥ. vaivasvatāya manave gautamaḥ prāha mādhava.

नारायणाय साध्याय मनुर् इष्टाय धीमते। यमाय प्राह भगवान् साध्यो नारायणो ऽच्युतः।

nārāyaṇāya sādhyāya manur iṣṭāya dhīmate. yamāya prāha bhagavān sādhyo nārāyaṇo 'cyutaḥ.

नाचिकेताय भगवान् आह वैवस्वतो यमः। मार्कण्डेयाय वार्ष्णेय नाचिकेतो ऽभ्यभाषत।

nāciketāya bhagavān āha vaivasvato yamaḥ. mārkaṇḍeyāya vārṣṇeya nāciketo 'bhyabhāṣata.

मार्कण्डेयान् मया प्राप्तं नियमेन जनार्दन। तवाप्य् अहम् अमित्रघ्न स्तवं दद्म्य् अद्य विश्रुतम्। स्वर्ग्यम् आरोग्यम् आयुष्यं धन्यं बल्यं तथैव च।

mārkaṇḍeyān mayā prāptaṃ niyamena janārdana. tavāpy aham amitraghna stavaṃ dadmy adya viśrutam. svargyam ārogyam āyuṣyaṃ dhanyaṃ balyaṃ tathaiva ca.

न तस्य विघ्नं कुर्वन्ति दानवा यक्षराक्षसाः। पिशाचा यातुधानाश् च गुह्यका भुजगा अपि।

na tasya vighnaṃ kurvanti dānavā yakṣarākṣasāḥ. piśācā yātudhānāś ca guhyakā bhujagā api.

यः पठेत शुचिर् भूत्वा ब्रह्मचारी जितेन्द्रियः। अभग्नयोगो वर्षं तु सो ऽश्वमेधफलं लभेत्।

yaḥ paṭheta śucir bhūtvā brahmacārī jitendriyaḥ. abhagnayogo varṣaṃ tu so 'śvamedhaphalaṃ labhet.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...