महाभारत 13.16 (श्लोक 1)

महाभारत

←अनुशासन पर्व→

←अध्याय 16→

[mh-13-16] • 75 श्लोकाः

कृष्ण उवाच। मूर्ध्ना निपत्य नियतस् तेजःसंनिचये ततः। मूर्ध्ना प्रणम्य तु भवं देवम् ईशानम् अव्ययम्। परमं हर्षम् आगम्य भगवन्तम् अथाब्रुवम्।

kṛṣṇa uvāca. mūrdhnā nipatya niyatas tejaḥsaṃnicaye tataḥ. mūrdhnā praṇamya tu bhavaṃ devam īśānam avyayam. paramaṃ harṣam āgamya bhagavantam athābruvam.

धर्मे दृढत्वं युधि शत्रुघातं; यशस् तथाग्र्यं परमं बलं च। योगप्रियत्वं तव संनिकर्षं; वृणे सुतानां च शतं शतानि।

dharme dṛḍhatvaṃ yudhi śatrughātaṃ; yaśas tathāgryaṃ paramaṃ balaṃ ca. yogapriyatvaṃ tava saṃnikarṣaṃ; vṛṇe sutānāṃ ca śataṃ śatāni.

एवम् अस्त्व् इति तद् वाक्यं मयोक्तः प्राह शंकरः।

evam astv iti tad vākyaṃ mayoktaḥ prāha śaṃkaraḥ.

ततो मां जगतो माता धरणी सर्वपावनी। उवाचोमा प्रणिहिता शर्वाणी तपसां निधिः।

tato māṃ jagato mātā dharaṇī sarvapāvanī. uvācomā praṇihitā śarvāṇī tapasāṃ nidhiḥ.

दत्तो भगवता पुत्रः साम्बो नाम तवानघ। मत्तो ऽप्य् अष्टौ वरान् इष्टान् गृहाण त्वं ददामि ते। प्रणम्य शिरसा सा च मयोक्ता पाण्डुनन्दन।

datto bhagavatā putraḥ sāmbo nāma tavānagha. matto 'py aṣṭau varān iṣṭān gṛhāṇa tvaṃ dadāmi te. praṇamya śirasā sā ca mayoktā pāṇḍunandana.

द्विजेष्व् अकोपं पितृतः प्रसादं; शतं सुतानाम् उपभोगं परं च। कुले प्रीतिं मातृतश् च प्रसादं; शमप्राप्तिं प्रवृणे चापि दाक्ष्यम्।

dvijeṣv akopaṃ pitṛtaḥ prasādaṃ; śataṃ sutānām upabhogaṃ paraṃ ca. kule prītiṃ mātṛtaś ca prasādaṃ; śamaprāptiṃ pravṛṇe cāpi dākṣyam.

देव्य् उवाच। एवं भविष्यत्य् अमरप्रभाव; नाहं मृषा जातु वदे कदा चित्। भार्यासहस्राणि च षोडशैव; तासु प्रियत्वं च तथाक्षयत्वम्।

devy uvāca. evaṃ bhaviṣyaty amaraprabhāva; nāhaṃ mṛṣā jātu vade kadā cit. bhāryāsahasrāṇi ca ṣoḍaśaiva; tāsu priyatvaṃ ca tathākṣayatvam.

प्रीतिं चाग्र्यां बान्धवानां सकाशाद्; ददामि ते वपुषः काम्यतां च। भोक्ष्यन्ते वै सप्ततिर् वै शतानि; गृहे तुभ्यम् अतिथीनां च नित्यम्। भवन्तु नित्यम् अतिथीनां बहूनि। गृहे च तुभ्यं प्रीतिमतां शतानि।

prītiṃ cāgryāṃ bāndhavānāṃ sakāśād; dadāmi te vapuṣaḥ kāmyatāṃ ca. bhokṣyante vai saptatir vai śatāni; gṛhe tubhyam atithīnāṃ ca nityam. bhavantu nityam atithīnāṃ bahūni. gṛhe ca tubhyaṃ prītimatāṃ śatāni.

वासुदेव उवाच। एवं दत्त्वा वरान् देवो मम देवी च भारत। अन्तर्हितः क्षणे तस्मिन् सगणो भीमपूर्वज।

vāsudeva uvāca. evaṃ dattvā varān devo mama devī ca bhārata. antarhitaḥ kṣaṇe tasmin sagaṇo bhīmapūrvaja.

एतद् अत्यद्भुतं सर्वं ब्राह्मणायातितेजसे। उपमन्यवे मया कृत्स्नम् आख्यातं कौरवोत्तम।

etad atyadbhutaṃ sarvaṃ brāhmaṇāyātitejase. upamanyave mayā kṛtsnam ākhyātaṃ kauravottama.

नमस्कृत्वा तु स प्राह देवदेवाय सुव्रत। नास्ति शर्वसमो दाने नास्ति शर्वसमो रणे। नास्ति शर्वसमो देवो नास्ति शर्वसमा गतिः।

namaskṛtvā tu sa prāha devadevāya suvrata. nāsti śarvasamo dāne nāsti śarvasamo raṇe. nāsti śarvasamo devo nāsti śarvasamā gatiḥ.

ऋषिर् आसीत् कृते तात तण्डिर् इत्य् एव विश्रुतः। दश वर्षसहस्राणि तेन देवः समाधिना। आराधितो ऽभूद् भक्तेन तस्योदर्कं निशामय।

ṛṣir āsīt kṛte tāta taṇḍir ity eva viśrutaḥ. daśa varṣasahasrāṇi tena devaḥ samādhinā. ārādhito 'bhūd bhaktena tasyodarkaṃ niśāmaya.

स दृष्टवान् महादेवम् अस्तौषीच् च स्तवैर् विभुम्। इति तण्डिस् तपोयोगात् परमात्मानम् अव्ययम्। चिन्तयित्वा महात्मानम् इदम् आह सुविस्मितः। यं पठन्ति सदा सांख्याश् चिन्तयन्ति च योगिनः। परं प्रधानं पुरुषम् अधिष्ठातारम् ईश्वरम्। उत्पत्तौ च विनाशे च कारणं यं विदुर् बुधाः। देवासुरमुनीनां च परं यस्मान् न विद्यते। अजं तम् अहम् ईशानम् अनादिनिधनं प्रभुम्। अत्यन्तसुखिनं देवम् अनघं शरणं व्रजे। एवं ब्रुवन्न् एव तदा ददर्श तपसां निधिम्। तम् अव्ययम् अनौपम्यम् अचिन्त्यं शाश्वतं ध्रुवम्। निष्कलं सकलं ब्रह्म निर्गुणं गुणगोचरम्। योगिनां परमानन्दम् अक्षरं मोक्षसंज्ञितम्। मनोरिन्द्राग्निमरुतां विश्वस्य ब्रह्मणो गतिम्। अग्राह्यम् अचलं शुद्धं बुद्धिग्राह्यं मनोमयम्। दुर्विज्ञेयम् असंख्येयं दुष्प्रापम् अकृतात्मभिः। योनिं विश्वस्य जगतस् तमसः परतः परम्। परं पुराणं पुरुषं परेभ्यः परतः परम्। यः प्राणवन्तम् आत्मानं ज्योतिर् जीवस्थितं मनः। तं देवं दर्शनाकाङ्क्षी बहून् वर्षगणान् ऋषिः। तपस्य् उग्रे स्थितो भूत्वा दृष्ट्वा तुष्टाव चेश्वरम्। पवित्राणां पवित्रस् त्वं गतिर् गतिमतां वर। अत्युग्रं तेजसां तेजस् तपसां परमं तपः।

sa dṛṣṭavān mahādevam astauṣīc ca stavair vibhum. iti taṇḍis tapoyogāt paramātmānam avyayam. cintayitvā mahātmānam idam āha suvismitaḥ. yaṃ paṭhanti sadā sāṃkhyāś cintayanti ca yoginaḥ. paraṃ pradhānaṃ puruṣam adhiṣṭhātāram īśvaram. utpattau ca vināśe ca kāraṇaṃ yaṃ vidur budhāḥ. devāsuramunīnāṃ ca paraṃ yasmān na vidyate. ajaṃ tam aham īśānam anādinidhanaṃ prabhum. atyantasukhinaṃ devam anaghaṃ śaraṇaṃ vraje. evaṃ bruvann eva tadā dadarśa tapasāṃ nidhim. tam avyayam anaupamyam acintyaṃ śāśvataṃ dhruvam. niṣkalaṃ sakalaṃ brahma nirguṇaṃ guṇagocaram. yogināṃ paramānandam akṣaraṃ mokṣasaṃjñitam. manorindrāgnimarutāṃ viśvasya brahmaṇo gatim. agrāhyam acalaṃ śuddhaṃ buddhigrāhyaṃ manomayam. durvijñeyam asaṃkhyeyaṃ duṣprāpam akṛtātmabhiḥ. yoniṃ viśvasya jagatas tamasaḥ parataḥ param. paraṃ purāṇaṃ puruṣaṃ parebhyaḥ parataḥ param. yaḥ prāṇavantam ātmānaṃ jyotir jīvasthitaṃ manaḥ. taṃ devaṃ darśanākāṅkṣī bahūn varṣagaṇān ṛṣiḥ. tapasy ugre sthito bhūtvā dṛṣṭvā tuṣṭāva ceśvaram. pavitrāṇāṃ pavitras tvaṃ gatir gatimatāṃ vara. atyugraṃ tejasāṃ tejas tapasāṃ paramaṃ tapaḥ.

विश्वावसुहिरण्याक्षपुरुहूतनमस्कृत। भूरिकल्याणद विभो पुरुसत्य नमो ऽस्तु ते।

viśvāvasuhiraṇyākṣapuruhūtanamaskṛta. bhūrikalyāṇada vibho purusatya namo 'stu te.

जातीमरणभीरूणां यतीनां यततां विभो। निर्वाणद सहस्रांशो नमस् ते ऽस्तु सुखाश्रय।

jātīmaraṇabhīrūṇāṃ yatīnāṃ yatatāṃ vibho. nirvāṇada sahasrāṃśo namas te 'stu sukhāśraya.

ब्रह्मा शतक्रतुर् विष्णुर् विश्वेदेवा महर्षयः। न विदुस् त्वां तु तत्त्वेन कुतो वेत्स्यामहे वयम्।

brahmā śatakratur viṣṇur viśvedevā maharṣayaḥ. na vidus tvāṃ tu tattvena kuto vetsyāmahe vayam.

त्वत्तः प्रवर्तते कालस् त्वयि कालश् च लीयते। कालाख्यः पुरुषाख्यश् च ब्रह्माख्यश् च त्वम् एव हि।

tvattaḥ pravartate kālas tvayi kālaś ca līyate. kālākhyaḥ puruṣākhyaś ca brahmākhyaś ca tvam eva hi.

तनवस् ते स्मृतास् तिस्रः पुराणज्ञैः सुरर्षिभिः। अधिपौरुषम् अध्यात्मम् अधिभूताधिदैवतम्। अधिलोक्याधिविज्ञानम् अधियज्ञस् त्वम् एव हि।

tanavas te smṛtās tisraḥ purāṇajñaiḥ surarṣibhiḥ. adhipauruṣam adhyātmam adhibhūtādhidaivatam. adhilokyādhivijñānam adhiyajñas tvam eva hi.

त्वां विदित्वात्मदेहस्थं दुर्विदं दैवतैर् अपि। विद्वांसो यान्ति निर्मुक्ताः परं भावम् अनामयम्।

tvāṃ viditvātmadehasthaṃ durvidaṃ daivatair api. vidvāṃso yānti nirmuktāḥ paraṃ bhāvam anāmayam.

अनिच्छतस् तव विभो जन्ममृत्युर् अनेकतः। द्वारं त्वं स्वर्गमोक्षाणाम् आक्षेप्ता त्वं ददासि च।

anicchatas tava vibho janmamṛtyur anekataḥ. dvāraṃ tvaṃ svargamokṣāṇām ākṣeptā tvaṃ dadāsi ca.

त्वम् एव मोक्षः स्वर्गश् च कामः क्रोधस् त्वम् एव हि। सत्त्वं रजस् तमश् चैव अधश् चोर्ध्वं त्वम् एव हि।

tvam eva mokṣaḥ svargaś ca kāmaḥ krodhas tvam eva hi. sattvaṃ rajas tamaś caiva adhaś cordhvaṃ tvam eva hi.

ब्रह्मा विष्णुश् च रुद्रश् च स्कन्देन्द्रौ सविता यमः। वरुणेन्दू मनुर् धाता विधाता त्वं धनेश्वरः।

brahmā viṣṇuś ca rudraś ca skandendrau savitā yamaḥ. varuṇendū manur dhātā vidhātā tvaṃ dhaneśvaraḥ.

भूर् वायुर् ज्योतिर् आपश् च वाग् बुद्धिस् त्वं मतिर् मनः। कर्म सत्यानृते चोभे त्वम् एवास्ति च नास्ति च।

bhūr vāyur jyotir āpaś ca vāg buddhis tvaṃ matir manaḥ. karma satyānṛte cobhe tvam evāsti ca nāsti ca.

इन्द्रियाणीन्द्रियार्थाश् च तत्परं प्रकृतेर् ध्रुवम्। विश्वाविश्वपरो भावश् चिन्त्याचिन्त्यस् त्वम् एव हि।

indriyāṇīndriyārthāś ca tatparaṃ prakṛter dhruvam. viśvāviśvaparo bhāvaś cintyācintyas tvam eva hi.

यच् चैतत् परमं ब्रह्म यच् च तत् परमं पदम्। या गतिः सांख्ययोगानां स भवान् नात्र संशयः।

yac caitat paramaṃ brahma yac ca tat paramaṃ padam. yā gatiḥ sāṃkhyayogānāṃ sa bhavān nātra saṃśayaḥ.

नूनम् अद्य कृतार्थाः स्म नूनं प्राप्ताः सतां गतिम्। यां गतिं प्राप्नुवन्तीह ज्ञाननिर्मलबुद्धयः।

nūnam adya kṛtārthāḥ sma nūnaṃ prāptāḥ satāṃ gatim. yāṃ gatiṃ prāpnuvantīha jñānanirmalabuddhayaḥ.

अहो मूढाः स्म सुचिरम् इमं कालम् अचेतसः। यन् न विद्मः परं देवं शाश्वतं यं विदुर् बुधाः।

aho mūḍhāḥ sma suciram imaṃ kālam acetasaḥ. yan na vidmaḥ paraṃ devaṃ śāśvataṃ yaṃ vidur budhāḥ.

सो ऽयम् आसादितः साक्षाद् बहुभिर् जन्मभिर् मया। भक्तानुग्रहकृद् देवो यं ज्ञात्वामृतम् अश्नुते।

so 'yam āsāditaḥ sākṣād bahubhir janmabhir mayā. bhaktānugrahakṛd devo yaṃ jñātvāmṛtam aśnute.

देवासुरमनुष्याणां यच् च गुह्यं सनातनम्। गुहायां निहितं ब्रह्म दुर्विज्ञेयं सुरैर् अपि।

devāsuramanuṣyāṇāṃ yac ca guhyaṃ sanātanam. guhāyāṃ nihitaṃ brahma durvijñeyaṃ surair api.

स एष भगवान् देवः सर्वकृत् सर्वतोमुखः। सर्वात्मा सर्वदर्शी च सर्वगः सर्ववेदिता।

sa eṣa bhagavān devaḥ sarvakṛt sarvatomukhaḥ. sarvātmā sarvadarśī ca sarvagaḥ sarvaveditā.

प्राणकृत् प्राणभृत् प्राणी प्राणदः प्राणिनां गतिः। देहकृद् देहभृद् देही देहभुग् देहिनां गतिः।

prāṇakṛt prāṇabhṛt prāṇī prāṇadaḥ prāṇināṃ gatiḥ. dehakṛd dehabhṛd dehī dehabhug dehināṃ gatiḥ.

अध्यात्मगतिनिष्ठानां ध्यानिनाम् आत्मवेदिनाम्। अपुनर्मारकामानां या गतिः सो ऽयम् ईश्वरः।

adhyātmagatiniṣṭhānāṃ dhyāninām ātmavedinām. apunarmārakāmānāṃ yā gatiḥ so 'yam īśvaraḥ.

अयं च सर्वभूतानां शुभाशुभगतिप्रदः। अयं च जन्ममरणे विदध्यात् सर्वजन्तुषु।

ayaṃ ca sarvabhūtānāṃ śubhāśubhagatipradaḥ. ayaṃ ca janmamaraṇe vidadhyāt sarvajantuṣu.

अयं च सिद्धिकामानाम् ऋषीणां सिद्धिदः प्रभुः। अयं च मोक्षकामानां द्विजानां मोक्षदः प्रभुः।

ayaṃ ca siddhikāmānām ṛṣīṇāṃ siddhidaḥ prabhuḥ. ayaṃ ca mokṣakāmānāṃ dvijānāṃ mokṣadaḥ prabhuḥ.

भूर् आद्यान् सर्वभुवनान् उत्पाद्य सदिवौकसः। विभर्ति देवस् तनुभिर् अष्टाभिश् च ददाति च।

bhūr ādyān sarvabhuvanān utpādya sadivaukasaḥ. vibharti devas tanubhir aṣṭābhiś ca dadāti ca.

अतः प्रवर्तते सर्वम् अस्मिन् सर्वं प्रतिष्ठितम्। अस्मिंश् च प्रलयं याति अयम् एकः सनातनः।

ataḥ pravartate sarvam asmin sarvaṃ pratiṣṭhitam. asmiṃś ca pralayaṃ yāti ayam ekaḥ sanātanaḥ.

अयं स सत्यकामानां सत्यलोकः परः सताम्। अपवर्गश् च मुक्तानां कैवल्यं चात्मवादिनाम्।

ayaṃ sa satyakāmānāṃ satyalokaḥ paraḥ satām. apavargaś ca muktānāṃ kaivalyaṃ cātmavādinām.

अयं ब्रह्मादिभिः सिद्धैर् गुहायां गोपितः प्रभुः। देवासुरमनुष्याणां न प्रकाशो भवेद् इति।

ayaṃ brahmādibhiḥ siddhair guhāyāṃ gopitaḥ prabhuḥ. devāsuramanuṣyāṇāṃ na prakāśo bhaved iti.

तं त्वां देवासुरनरास् तत्त्वेन न विदुर् भवम्। मोहिताः खल्व् अनेनैव हृच्छयेन प्रवेशिताः।

taṃ tvāṃ devāsuranarās tattvena na vidur bhavam. mohitāḥ khalv anenaiva hṛcchayena praveśitāḥ.

ये चैनं संप्रपद्यन्ते भक्तियोगेन भारत। तेषाम् एवात्मनात्मानं दर्शयत्य् एष हृच्छयः।

ye cainaṃ saṃprapadyante bhaktiyogena bhārata. teṣām evātmanātmānaṃ darśayaty eṣa hṛcchayaḥ.

यं ज्ञात्वा न पुनर्जन्म मरणं चापि विद्यते। यं विदित्वा परं वेद्यं वेदितव्यं न विद्यते।

yaṃ jñātvā na punarjanma maraṇaṃ cāpi vidyate. yaṃ viditvā paraṃ vedyaṃ veditavyaṃ na vidyate.

यं लब्ध्वा परमं लाभं मन्यते नाधिकं पुनः। प्राणसूक्ष्मां परां प्राप्तिम् आगच्छत्य् अक्षयावहाम्।

yaṃ labdhvā paramaṃ lābhaṃ manyate nādhikaṃ punaḥ. prāṇasūkṣmāṃ parāṃ prāptim āgacchaty akṣayāvahām.

यं सांख्या गुणतत्त्वज्ञाः सांख्यशास्त्रविशारदाः। सूक्ष्मज्ञानरताः पूर्वं ज्ञात्वा मुच्यन्ति बन्धनैः।

yaṃ sāṃkhyā guṇatattvajñāḥ sāṃkhyaśāstraviśāradāḥ. sūkṣmajñānaratāḥ pūrvaṃ jñātvā mucyanti bandhanaiḥ.

यं च वेदविदो वेद्यं वेदान्तेषु प्रतिष्ठितम्। प्राणायामपरा नित्यं यं विशन्ति जपन्ति च। ॐकाररथम् आरुह्य ते विशन्ति महेश्वरम्।

yaṃ ca vedavido vedyaṃ vedānteṣu pratiṣṭhitam. prāṇāyāmaparā nityaṃ yaṃ viśanti japanti ca. oṃkāraratham āruhya te viśanti maheśvaram.

अयं स देवयानानाम् आदित्यो द्वारम् उच्यते। अयं च पितृयानानां चन्द्रमा द्वारम् उच्यते।

ayaṃ sa devayānānām ādityo dvāram ucyate. ayaṃ ca pitṛyānānāṃ candramā dvāram ucyate.

एष कालगतिश् चित्रा संवत्सरयुगादिषु। भावाभावौ तदात्वे च अयने दक्षिणोत्तरे।

eṣa kālagatiś citrā saṃvatsarayugādiṣu. bhāvābhāvau tadātve ca ayane dakṣiṇottare.

एवं प्रजापतिः पूर्वम् आराध्य बहुभिः स्तवैः। वरयाम् आस पुत्रत्वे नीललोहितसंज्ञितम्।

evaṃ prajāpatiḥ pūrvam ārādhya bahubhiḥ stavaiḥ. varayām āsa putratve nīlalohitasaṃjñitam.

ऋग्भिर् यम् अनुशंसन्ति तन्त्रे कर्मणि बह्वृचः। यजुर्भिर् यं त्रिधा वेद्यं जुह्वत्य् अध्वर्यवो ऽध्वरे।

ṛgbhir yam anuśaṃsanti tantre karmaṇi bahvṛcaḥ. yajurbhir yaṃ tridhā vedyaṃ juhvaty adhvaryavo 'dhvare.

सामभिर् यं च गायन्ति सामगाः शुद्धबुद्धयः। ऋतं सत्यं परं ब्रह्म स्तुवन्त्य् आथर्वणा द्विजाः। यज्ञस्य परमा योनिः पतिश् चायं परः स्मृतः।

sāmabhir yaṃ ca gāyanti sāmagāḥ śuddhabuddhayaḥ. ṛtaṃ satyaṃ paraṃ brahma stuvanty ātharvaṇā dvijāḥ. yajñasya paramā yoniḥ patiś cāyaṃ paraḥ smṛtaḥ.

रात्र्यहःश्रोत्रनयनः पक्षमासशिरोभुजः। ऋतुवीर्यस् तपोधैर्यो ह्य् अब्दगुह्योरुपादवान्।

rātryahaḥśrotranayanaḥ pakṣamāsaśirobhujaḥ. ṛtuvīryas tapodhairyo hy abdaguhyorupādavān.

मृत्युर् यमो हुताशश् च कालः संहारवेगवान्। कालस्य परमा योनिः कालश् चायं सनातनः।

mṛtyur yamo hutāśaś ca kālaḥ saṃhāravegavān. kālasya paramā yoniḥ kālaś cāyaṃ sanātanaḥ.

चन्द्रादित्यौ सनक्षत्रौ सग्रहौ सह वायुना। ध्रुवः सप्तर्षयश् चैव भुवनाः सप्त एव च।

candrādityau sanakṣatrau sagrahau saha vāyunā. dhruvaḥ saptarṣayaś caiva bhuvanāḥ sapta eva ca.

प्रधानं महद् अव्यक्तं विशेषान्तं सवैकृतम्। ब्रह्मादि स्तम्बपर्यन्तं भूतादि सद् असच् च यत्।

pradhānaṃ mahad avyaktaṃ viśeṣāntaṃ savaikṛtam. brahmādi stambaparyantaṃ bhūtādi sad asac ca yat.

अष्टौ प्रकृतयश् चैव प्रकृतिभ्यश् च यत् परम्। अस्य देवस्य यद् भागं कृत्स्नं संपरिवर्तते।

aṣṭau prakṛtayaś caiva prakṛtibhyaś ca yat param. asya devasya yad bhāgaṃ kṛtsnaṃ saṃparivartate.

एतत् परमम् आनन्दं यत् तच् छाश्वतम् एव च। एषा गतिर् विरक्तानाम् एष भावः परः सताम्।

etat paramam ānandaṃ yat tac chāśvatam eva ca. eṣā gatir viraktānām eṣa bhāvaḥ paraḥ satām.

एतत् पदम् अनुद्विग्नम् एतद् ब्रह्म सनातनम्। शास्त्रवेदाङ्गविदुषाम् एतद् ध्यानं परं पदम्।

etat padam anudvignam etad brahma sanātanam. śāstravedāṅgaviduṣām etad dhyānaṃ paraṃ padam.

इयं सा परमा काष्ठा इयं सा परमा कला। इयं सा परमा सिद्धिर् इयं सा परमा गतिः।

iyaṃ sā paramā kāṣṭhā iyaṃ sā paramā kalā. iyaṃ sā paramā siddhir iyaṃ sā paramā gatiḥ.

इयं सा परमा शान्तिर् इयं सा निर्वृतिः परा। यं प्राप्य कृतकृत्याः स्म इत्य् अमन्यन्त वेधसः।

iyaṃ sā paramā śāntir iyaṃ sā nirvṛtiḥ parā. yaṃ prāpya kṛtakṛtyāḥ sma ity amanyanta vedhasaḥ.

इयं तुष्टिर् इयं सिद्धिर् इयं श्रुतिर् इयं स्मृतिः। अध्यात्मगतिनिष्ठानां विदुषां प्राप्तिर् अव्यया।

iyaṃ tuṣṭir iyaṃ siddhir iyaṃ śrutir iyaṃ smṛtiḥ. adhyātmagatiniṣṭhānāṃ viduṣāṃ prāptir avyayā.

यजतां यज्ञकामानां यज्ञैर् विपुलदक्षिणैः। या गतिर् दैवतैर् दिव्या सा गतिस् त्वं सनातन।

yajatāṃ yajñakāmānāṃ yajñair vipuladakṣiṇaiḥ. yā gatir daivatair divyā sā gatis tvaṃ sanātana.

जप्यहोमव्रतैः कृच्छ्रैर् नियमैर् देहपातनैः। तप्यतां या गतिर् देव वैराजे सा गतिर् भवान्।

japyahomavrataiḥ kṛcchrair niyamair dehapātanaiḥ. tapyatāṃ yā gatir deva vairāje sā gatir bhavān.

कर्मन्यासकृतानां च विरक्तानां ततस् ततः। या गतिर् ब्रह्मभवने सा गतिस् त्वं सनातन।

karmanyāsakṛtānāṃ ca viraktānāṃ tatas tataḥ. yā gatir brahmabhavane sā gatis tvaṃ sanātana.

अपुनर्मारकामानां वैराग्ये वर्ततां परे। विकृतीनां लयानां च सा गतिस् त्वं सनातन।

apunarmārakāmānāṃ vairāgye vartatāṃ pare. vikṛtīnāṃ layānāṃ ca sā gatis tvaṃ sanātana.

ज्ञानविज्ञाननिष्ठानां निरुपाख्या निरञ्जना। कैवल्या या गतिर् देव परमा सा गतिर् भवान्।

jñānavijñānaniṣṭhānāṃ nirupākhyā nirañjanā. kaivalyā yā gatir deva paramā sā gatir bhavān.

वेदशास्त्रपुराणोक्ताः पञ्चैता गतयः स्मृताः। त्वत्प्रसादाद् धि लभ्यन्ते न लभ्यन्ते ऽन्यथा विभो।

vedaśāstrapurāṇoktāḥ pañcaitā gatayaḥ smṛtāḥ. tvatprasādād dhi labhyante na labhyante 'nyathā vibho.

इति तण्डिस् तपोयोगात् तुष्टावेशानम् अव्ययम्। जगौ च परमं ब्रह्म यत् पुरा लोककृज् जगौ। उपमन्युर् उवाच। एवं स्तुतो महादेवस् तण्डिना ब्रह्मवादिना। उवाच भगवान् देव उमया सहितः प्रभुः।

iti taṇḍis tapoyogāt tuṣṭāveśānam avyayam. jagau ca paramaṃ brahma yat purā lokakṛj jagau. upamanyur uvāca. evaṃ stuto mahādevas taṇḍinā brahmavādinā. uvāca bhagavān deva umayā sahitaḥ prabhuḥ.

ब्रह्मा शतक्रतुर् विष्णुर् विश्वेदेवा महर्षयः। न विदुस् त्वाम् इति ततस् तुष्टः प्रोवाच तं शिवः।

brahmā śatakratur viṣṇur viśvedevā maharṣayaḥ. na vidus tvām iti tatas tuṣṭaḥ provāca taṃ śivaḥ.

अक्षयश् चाव्ययश् चैव भविता दुःखवर्जितः। यशस्वी तेजसा युक्तो दिव्यज्ञानसमन्वितः।

akṣayaś cāvyayaś caiva bhavitā duḥkhavarjitaḥ. yaśasvī tejasā yukto divyajñānasamanvitaḥ.

ऋषीणाम् अभिगम्यश् च सूत्रकर्ता सुतस् तव। मत्प्रसादाद् द्विजश्रेष्ठ भविष्यति न संशयः।

ṛṣīṇām abhigamyaś ca sūtrakartā sutas tava. matprasādād dvijaśreṣṭha bhaviṣyati na saṃśayaḥ.

कं वा कामं ददाम्य् अद्य ब्रूहि यद् वत्स काङ्क्षसे। प्राञ्जलिः स उवाचेदं त्वयि भक्तिर् दृढास्तु मे।

kaṃ vā kāmaṃ dadāmy adya brūhi yad vatsa kāṅkṣase. prāñjaliḥ sa uvācedaṃ tvayi bhaktir dṛḍhāstu me.

एवं दत्त्वा वरं देवो वन्द्यमानः सुरर्षिभिः। स्तूयमानश् च विबुधैस् तत्रैवान्तरधीयत।

evaṃ dattvā varaṃ devo vandyamānaḥ surarṣibhiḥ. stūyamānaś ca vibudhais tatraivāntaradhīyata.

अन्तर्हिते भगवति सानुगे यादवेश्वर। ऋषिर् आश्रमम् आगम्य ममैतत् प्रोक्तवान् इह।

antarhite bhagavati sānuge yādaveśvara. ṛṣir āśramam āgamya mamaitat proktavān iha.

यानि च प्रथितान्य् आदौ तण्डिर् आख्यातवान् मम। नामानि मानवश्रेष्ठ तानि त्वं शृणु सिद्धये।

yāni ca prathitāny ādau taṇḍir ākhyātavān mama. nāmāni mānavaśreṣṭha tāni tvaṃ śṛṇu siddhaye.

दश नामसहस्राणि वेदेष्व् आह पितामहः। शर्वस्य शास्त्रेषु तथा दश नामशतानि वै।

daśa nāmasahasrāṇi vedeṣv āha pitāmahaḥ. śarvasya śāstreṣu tathā daśa nāmaśatāni vai.

गुह्यानीमानि नामानि तण्डिर् भगवतो ऽच्युत। देवप्रसादाद् देवेश पुरा प्राह महात्मने।

guhyānīmāni nāmāni taṇḍir bhagavato 'cyuta. devaprasādād deveśa purā prāha mahātmane.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents